Jak przekazać pomoc finansową na remont dla gminnej instytucji kultury?

Gmina chce udzielić pomocy finansowej w wysokości ok. 100 tys. zł ośrodkowi kultury na remont pomieszczeń. Czy rada gminy musi podjąć uchwałę dotyczącą tego zadania, czy wystarczy zmiana w budżecie gminy?

Zasady funkcjonowania jednostek organizacyjnych o statusie instytucji kultury określa ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: u.o.p.d.k.). W myśl jej art. 27 „instytucja kultury gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią mienia oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, kierując się zasadami efektywności ich wykorzystania”. Podstawą jej gospodarki finansowej jest plan finansowy ustalony przez dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji organizatora. Z kolei zgodnie z art. 28 u.o.p.d.k., w którym dookreślono sposoby finansowania tej jednostki, organizator przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji:

• podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów;
• celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;
• celowej na realizację wskazanych zadań i programów.

Umowa

Z kolei zasady pomocy finansowej udzielanej przez gminy zawiera ustawa o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). I tak z art. 216 ust. 2 pkt 5 u.f.p. wynika, że wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Ponadto w myśl art. 220 u.f.p. z budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być udzielona innym jednostkom samorządu terytorialnego pomoc finansowa w formie dotacji celowej lub pomoc rzeczowa. Podstawą udzielenia pomocy jest umowa. Uzupełnienie przepisów w zakresie pomocy finansowej stanowią regulacje poszczególnych ustaw samorządowych.

Szczególnie pomocna w ocenie poruszonej problematyki może być jednak uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu z 6 listopada 2024 r. (nr 25/37/2024). RIO weryfikowała legalność uchwały rady gminy w sprawie udzielenia pomocy finansowej gminnej instytucji kultury. Rada gminy postanowiła w niej o udzieleniu pożyczki dla „Gminnego Ośrodka Informacji i Kultury w wysokości 60 000 zł na przygotowanie dokumentacji technicznej zadania «Termomodernizacja oraz remont elewacji i stropodachu budynku (...)» a także montaż instalacji OZE (paneli fotowoltaicznych)”. Ponadto postanowiła o zabezpieczeniu w budżecie gminy środków na wydatek w formie dotacji.

W uchwale budżetowej

RIO oceniła, że rada gminy podjęła tę uchwałę bez podstawy prawnej. Wyjaśniła, że w myśl art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g) do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania te obejmują m.in. sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Izba przypomniała też, że zgodnie z art. 9 ust. 1 i 2 u.o.p.d.k. „jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym”. Dodała, że prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostki samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym. RIO dodała, że zakres i kompetencje organów jednostki samorządu terytorialnego w zakresie udzielania pomocy finansowej z budżetu jednostki samorządu terytorialnego są wyznaczone normami ogólnymi wyrażonymi w art. 126, art. 216 ust. 2 pkt 5 oraz art. 220 u.f.p. Według niej z powyższego jednoznacznie wynika, iż „podmiotem, któremu gmina może udzielić pomocy finansowej, jest wyłącznie inna jednostka samorządu terytorialnego, tym samym brak jest materialnej podstawy do udzielenia z budżetu gminy pomocy finansowej samorządowej instytucji kultury”. Jednocześnie RIO zaakcentowała, że żaden z powołanych wyżej przepisów „nie stanowi delegacji dla organu stanowiącego do podjęcia odrębnej uchwały w sprawie udzielenia pomocy finansowej w formie dotacji dla samorządowej instytucji kultury”. Podjęcie zaś takiej uchwały „w sposób istotny narusza art. 28 ust. 3 pkt 2 u.o.p.d.k. oraz art. 216 ust. 2 pkt 5 u.f.p.”.

W podsumowaniu RIO wskazała, że organizator (gmina) przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. W ramach wykonania tej dyspozycji niezbędne jest zabezpieczenie w budżecie gminy odpowiednich środków finansowych na ten cel, a następnie zawarcie, zgodnie z art. 250 u.f.p., umowy z samorządową instytucją kultury.

Zatem gmina może przekazać własnej jednostce kultury wsparcie w postaci dotacji celowej na remont pomieszczeń czy inne zadania, jednak rada gminy nie ma kompetencji do podejmowania w tym zakresie uchwały w sprawie pomocy finansowej. Kluczową kwestią jest ujęcie dotacji w ramach wydatków budżetowych, co powinno nastąpić przez odpowiednią zmianę uchwały budżetowej w odpowiednich podziałkach klasyfikacji budżetowej. ©℗