Burmistrz musi formalnie powierzyć skarbnikowi prawo do dysponowania środkami pieniężnymi

W trakcie kontroli regionalna izba obrachunkowa zwróciła burmistrzowi uwagę, że nie powierzył obowiązków i odpowiedzialności skarbnikowi gminy w zakresie wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi. Mamy wątpliwości, czy RIO ma rację, skoro wynika to wprost z ustawy o finansach publicznych. Czy upoważnienie musi być pisemne, czy wystarczy uregulowanie tej kwestii w regulaminie organizacyjnym?

W myśl art. 53 ustawy o finansach publicznych (u.f.p.) co do zasady kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki. W przypadku samorządu gminnego jest nim wójt gminy/burmistrz/prezydent miasta. Kluczowa rola wójta/burmistrza ma potwierdzenie w wielu przepisach ustawy o samorządzie gminnym, np. w art. 30 ust. 2 oraz art. 60. Wynika z nich m.in., że do zadań wójta/burmistrza należą w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym oraz wykonywanie budżetu. Przysługuje mu wyłączne prawo:

• zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy;
• emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy;
• dokonywania wydatków budżetowych.

Scedowanie obowiązków

Artykuł 53 ust. 2 u.f.p. stanowi jednak, że kierownik jednostki może powierzyć określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej pracownikom tej jednostki. Jednocześnie przepis ten wskazuje jednoznacznie, że „przyjęcie obowiązków przez te osoby powinno być potwierdzone dokumentem w formie odrębnego imiennego upoważnienia albo wskazania w regulaminie organizacyjnym tej jednostki”.

Istotne znaczenie dla omawianej kwestii ma ponadto art. 54 u.f.p. Z jego ust. 1 wynika, że głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie:

1) prowadzenia rachunkowości jednostki;

2) wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi;

3) dokonywania wstępnej kontroli:

a) zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym,

b) kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych.

Z kolei zgodnie z ust. 3 art. 54 u.f.p dowodem dokonania przez głównego księgowego wstępnej kontroli jest jego podpis złożony na dokumentach dotyczących danej operacji. Złożenie podpisu przez głównego księgowego na dokumencie, obok podpisu pracownika właściwego rzeczowo, oznacza, że:

1) nie zgłasza zastrzeżeń do przedstawionej przez właściwych rzeczowo pracowników oceny prawidłowości tej operacji i jej zgodności z prawem;

2) nie zgłasza zastrzeżeń do kompletności oraz formalno-rachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów dotyczących tej operacji;

3) zobowiązania wynikające z operacji mieszczą się w planie finansowym jednostki.

Orzecznictwo

Treść art. 54 u.f.p. jest również analizowana w orzecznictwie sądowym. Sąd Najwyższy w wyroku z 30 maja 2017 r. (sygn. akt I PK 171/16) stwierdził m.in., że „art. 54 u.f.p. ma charakter indykatywny. Jego celem jest powierzenie finansów publicznych osobie zatrudnionej na stanowisku pracownika. A contrario wyklucza się wykonywanie obowiązków głównego księgowego na innej podstawie czy też wręcz bez podstawy prawnej w obrębie prawa publicznego i podstawowych gwarancji pracowniczych. Podmioty sektora publicznego, w tym samorządowego, powinny tworzyć relacje stanowiące matrycę działania w innych sferach gospodarki. Chodzi o transparentne rozwiązania, polegające na uregulowaniu kwestii związanych z zatrudnieniem, nawet jeśli jego rozmiar nie obejmuje pełnego etatu i nie gwarantuje pracownikowi tym samym minimalnego wynagrodzenia”.

Problem upoważnienia do wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi rozważała też niedawno Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy. W wystąpieniu pokontrolnym z 14 października 2024 r. (znak RIO-KF-4104-29/2024) uznała za nieprawidłowość: „niepowierzenie przez Wójta Gminy Skarbnikowi Gminy obowiązków i odpowiedzialności w zakresie wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi”. RIO dodała, że nieprawidłowe było to, iż w regulaminie organizacyjnym jednostki powierzono skarbnikowi tylko niektóre zadania określone w art. 54 ust. 1 u.f.p., a pominięto upoważnienie do wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi. Jak stwierdziła, tego obowiązku nie powierzono skarbnikowi żadnym dokumentem. W konsekwencji zdaniem RIO wójt gminy naruszył art. 54 ust. 1 pkt 2 u.f.p. Ostatecznie włodarz jeszcze w trakcie kontroli sporządził aneks do umowy, w którym powierzył skarbnikowi obowiązek i odpowiedzialność w omawianym zakresie.

Podsumowując: uwagi RIO są słuszne. Kierownik jednostki (np. burmistrz miasta) musi przekazać skarbnikowi obowiązki i odpowiedzialność w zakresie, który określa art. 54 u.f.p. Powierzenie to może nastąpić zarówno w regulaminie organizacyjnym, jak i w postaci odrębnego dokumentu. ©℗