Subskrybuj nas na Youtube
Zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy to dwa ważne świadczenia z pomocy społecznej. Jakie obowiązują kryteria w 2024 i 2025 r.? O jakie wsparcie można się ubiegać? Prezentujemy najważniejsze przepisy i przykładowe orzeczenia.
Dla kogo zasiłek celowy z pomocy społecznej?
„Ostatnio wzrosły moje wydatki i zmalały dochody. W zasadzie brakuje na wszystko: leki, dojazdy do lekarza, czynsz. opał. Czy w tej sytuacji mogę ubiegać się o zasiłek celowy w swojej gminie?” – pyta pani Janina.
Aby uzyskać zasiłek celowy z MOPS trzeba spełnić odpowiednie kryteria. Ważne jest też to, iż ten zasiłek przyznaje się na zasadzie tzw. uznania administracyjnego. W praktyce oznacza to, iż samo spełnianie ustawowych kryteriów nie oznacza „automatycznego” przyznania zasiłku i to w żądanej wysokość. Organy powinny tu wziąć pod uwagę okoliczności danej sprawy, a także środki finansowe, którymi dysponują.
Zasiłek w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej
Zasady przyznawania zasiłków ceowych określa ustawa o pomocy społecznej. Zgodnie z jej brzmieniem, zasiłek celowy można otrzymać w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej.
Ważne
Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Zwrot „w szczególności” mówi nam o tym, iż katalog tych potrzeb nie jest zamknięty.
Ważne jednak, by była to potrzeba niezbędna. Przepisy nie precyzują jednak pojęcia „niezbędnej potrzeby bytowej”. W orzecznictwie często podkreśla się, iż chodzi tu o potrzebę usprawiedliwioną ze względu m.in. na zachowywanie życia czy zdrowia, możliwość zarobkowania, pełnienia funkcji rodzinnych.
Orzeczenia sądów [PRZYKŁADY]
Przykład
Przykładowo, w wyroku z 26 października 2024 r. (I OSK 3020/23) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż zakup specjalnego krzesła do pracy z komputerem nie wskazuje, aby miał on charakter wydatku zaliczanego do kategorii niezbędnych potrzeb bytowych skarżącego. „W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie mieści się on w żadnej kategorii wydatków wymienionych w art. 39 ust. 2 ups. Wprawdzie przepis ten wskazuje na możliwość sfinansowania ze środków zasiłku celowego zakupu przedmiotów użytku domowego, ale kategoria ta została prawnie zawężona wyłącznie do niezbędnych przedmiotów. Tymczasem uzasadnienie skarżącego w zakresie potrzeby posiadania specjalnego krzesła do pracy przy komputerze wskazuje, że zakup ten ma na celu poprawienie komfortu skarżącego w trakcie użytkowania komputera. Krzesło to nie ma zatem charakteru niezbędnego przedmiotu użytku domowego. Odnotować także należy, że skarżący jest osobą bezrobotną, a zatem zakup ten nie może być uznany za niezbędny do utrzymania bądź poprawy możliwości zarobkowania” – podkreślił sąd.
Przykład
„W rozpoznawanej sprawie organy obu instancji w oparciu o ustalenia wynikające z wywiadu środowiskowego oraz oświadczenia skarżącego uznały, że jego sytuacja nie uzasadnia przyznania pomocy finansowej na opał, gdyż mógł on wystąpić o znacznie dodatek węglowy, który przysługuje w znacznie wyższej wysokości. Uzasadnienie organów obu instancji w tej materii jest lakoniczne. Organy podkreśliły w tym względzie przede wszystkim "możliwości finansowe organu". Co więcej organy w rozpoznawanej sprawie dokonały swoistego wyboru za skarżącego wskazując, że powinien on ubiegać się o wyższy rodzaj pomocy ze strony państwa jaki jest możliwy do uzyskania wnioskując o dodatek węglowy w wysokości [...] zł. Takie rozstrzygnięcie wydaje się nieprawidłowe biorąc pod uwagę, że skarżący wyraził samodzielnie wolę uzyskania pomocy w niższej wysokości [...] zł, która jego zdaniem była wystarczająca aby zaspokoić podstawową potrzebę zapewnienia minimalnego standardu egzystencji w okresie zimowym” – czytamy w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 14 sierpnia 2024 r. (II SA/Po 219/24).
Przykład
„Argumentacja przedstawiona przez Kolegium, wskazuje, że zdaniem tego organu zakupienie przez skarżącego leków i przedstawienie faktury potwierdzającej zakup świadczy o tym, że posiada on niezbędne środki na zakup lekarstw i tym samym wyklucza przyznanie zasiłku na ten cel bowiem ustawodawca przewidział możliwość przyznania świadczenia w celu pokrycia potrzeb istniejących, a nie takich które zostały już zrealizowane. Zdaniem Sądu, powyższe stanowisko nie uwzględnia jednak wszystkich okoliczności faktycznych zaistniałych w realiach niniejszej sprawy, a także świadczy o błędnym rozumieniu przez organy treści art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. W przepisie tym ustawodawca istotnie posłużył się sformułowaniem "niezbędnej potrzeby bytowej", jednakże nie oznacza to, że dokonanie zakupu określonego artykułu, którego dotyczy wniosek o zasiłek celowy (w tym wypadku leków) zawsze równoznaczne jest z tym, że wspomniana potrzeba nie jest niezbędna. Każdy wniosek niewątpliwie wymaga szczegółowej analizy w omawianym zakresie a rezultaty tej analizy mogą się diametralnie różnić” – podkreślił z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 8 sierpnia 2024 r. (II SA/Sz 249/24).
Warto pamiętać, iż osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Zasiłki celowe można też przyznać osobom albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego.
Zasiłek celowy. Kryteria dochodowe w 2024 i 2025 r.
Bardzo ważnym kryterium jest dochód. Świadczenia z pomocy społecznej najczęściej są bowiem udzielane osobom, które spełniają określone progi dochodowe.
Ważne
W 2024 r. kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 776 zł, a dla osoby w rodzinie - 600 zł. Od 1 stycznia 2025 r. kryteria dochodowe będą wyższe i wyniosą odpowiednio: 1010 zł i823 zł.
Specjalny zasiłek celowy po przekroczeniu kryterium dochodowego
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy. Kwestia ta również zależy od konkretnych okoliczności.
Przykład
„Przedmiot wniosku (refundację poniesionych przez skarżącego kosztów sądowych) jak i kwota tej pomocy (600 zł) w żaden sposób nie wpisują się w kategorię szczególnych okoliczności, w związku z którymi konieczne jest udzielenie wsparcia pomimo przekroczenia kryterium dochodowego. Należy stwierdzić, że opłacenie kosztów sądowych nie jest wydatkiem pierwszej potrzeby, ani też wydarzeniem nagłym, niecodziennym czy też nadzwyczajnym, a jak już wcześniej podniesiono tylko takie okoliczności uzasadniają przyznanie świadczenia w postaci specjalnego zasiłku celowego.” – uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 8 sierpnia 2024 r. (II SA/Ke 269/24).
W uzasadnionych przypadkach może się też zdarzyć, iż organ przyzna pomoc w niższej wysokości niż wnioskowana.
Przykład
„Podkreślenia wymaga, że pomoc społeczna ma charakter subsydiarny, uzupełniający, a zatem jej rolą nie jest pełne zaspokojenie wszystkich potrzeb wnioskodawców. Obowiązek wspierania osób potrzebujących nie przesądza o tym, że organ zobligowany jest do spełnienia w całości oczekiwań takich osób. Wypłacane świadczenia mają stanowić wyłącznie pomoc dla danej osoby w ponoszeniu niezbędnych ciężarów, nie zaś doprowadzić do ich zupełnego przejęcia przez opiekę społeczną. Przy czym organ nie może koncentrować się tylko na potrzebach zainteresowanego jak i jego sytuacji materialnej czy zdrowotnej, nawet choćby była trudna. Pomoc społeczna zależy bowiem także od faktycznych możliwości ośrodka, w tym od posiadanych środków finansowych oraz ilości podopiecznych. Powszechnie wiadomym jest, że środki przyznawane z budżetu państwa na ten cel są ograniczone, a zatem muszą być rozdysponowywane w sposób rozważny. Z oczywistych więc względów nie jest zatem możliwe zaspokojenie wszystkich, nawet uzasadnionych potrzeb osób uprawnionych do świadczeń. Brak wystarczających środków na pokrycie całości zgłoszonych wniosków uprawnia organ do limitowania pomocy w taki sposób, żeby dotarła do osób najbardziej jej potrzebujących, aby nie pozostawić ich bez jakiegokolwiek wsparcia. Skarżący nie został pozbawiony wsparcia, albowiem pomimo przekroczenia kryterium dochodowego przyznano mu specjalny zasiłek celowy w wysokości 690 zł, w tym na częściowe pokrycie zakupu opału w kwocie 300 zł i drewna w kwocie 100 zł. Wybór takiego sposobu rozstrzygnięcia sprawy odpowiada prawu, skoro organ dokonał go po wyjaśnieniu i rozważeniu wszystkich kluczowych dla sprawy okoliczności” – stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 8 sierpnia 2024 r. II SA/Sz 301/24.
Podsumowanie
Kwestia przyznania zasiłku celowego z gminy budzi szereg wątpliwości, głównie ze względu na nieobowiązkowy charakter tego świadczenia. Z tego powodu w każdym przypadku rozstrzygniecie sprawy może być inne,
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1283; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1572);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej Dz. U. z 2021 r., poz. 1296);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2024 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r., poz. 1044).
