Zatrudnianie pracowników samorządowych. Jaką umowę wybrać?

Pracownicy samorządowi, dla których nie została zastrzeżona inna podstawa nawiązania stosunku pracy (czyli wybór lub powołanie), są zatrudniani na podstawie umowy o pracę. Kiedy trzeba z nimi zawrzeć umowę na czas nieokreślony, a kiedy można zastosować umowę na czas nieokreślony? Jakie jeszcze rodzaje umów mogą być podpisywane z pracownikami samorządowymi?

Ustawa o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.), która reguluje kwestię nawiązywania stosunków pracy w jednostkach samorządu terytorialnego, wprowadza pewne odrębności względem kodeksu pracy (dalej: k.p.).

Bez czasu próbnego

Pracownicy samorządowi, dla których nie została zastrzeżona inna podstawa nawiązania stosunku pracy (czyli wybór lub powołanie), są zatrudniani na podstawie umowy o pracę (art. 4 ust. 1 pkt 3 u.p.s.). Mogą być przy tym wykorzystane dwa rodzaje umów: na czas nieokreślony oraz na czas określony (art. 16 ust. 1 u.p.s.). Dodatkowo, jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, można zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, który obejmie czas tej nieobecności.

► Czy z pracownikiem zatrudnianym na stanowisku pomocniczym można zawrzeć umowę o pracę na okres próbny?

Nie, pracowników samorządowych (niezależnie od tego, czy mają być zatrudni na stanowisku urzędniczym, pomocniczym czy obsługi) nie można zatrudniać na podstawie umowy na okres próbny.

Przykład 1

Są jeszcze inne odmienności względem k.p. w zatrudnianiu pracowników samorządowych. Przepisy u.p.s. ograniczają swobodę pracodawcy samorządowego w wyborze pomiędzy umową na czas nieokreślony a umową na czas określony. Ta druga czasem jest obligatoryjna.

Kiedy obligatoryjna

Umowy na czas określony przewidziane przez u.p.s. można podzielić na dwie grupy:

• obligatoryjne umowy na czas określony (które muszą być zastosowane wobec określonej grupy pracowników),
• fakultatywne umowy na czas określony (które można zastosować wobec każdego pracownika samorządowego).

W przypadku osób podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym obligatoryjnie musi być zawarta umowa o pracę na czas określony (na czas nie dłuższy niż sześć miesięcy co wynika z art. 16 ust. 2 u.p.s.).

Przez osobę podejmującą po raz pierwszy pracę rozumie się osobę, która:

• nie była wcześniej zatrudniona w jednostkach samorządowych na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż sześć miesięcy, i
• nie odbyła służby przygotowawczej zakończonej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym.

Przy czym obie przesłanki muszą być spełnione łącznie. Inaczej mówiąc, jeśli nie jest spełniona jedna z nich, nie mamy do czynienia z osobą podejmującą pracę na stanowisku urzędniczym po raz pierwszy.

Przykład 2

Przykład 3

Obligatoryjne umowy na czas określony dotyczą wyłącznie stanowisk urzędniczych. Nie trzeba ich stosować wobec osób zatrudnianych na stanowiskach pomocniczych i obsługi.

Przykład 4

Limity i wyłączenia

Ze względu na to, że u.p.s. nie reguluje w pełni kwestii zawierania umów na czas określony, w zakresie nieuregulowanym do pracowników samorządowych stosuje się przepisy k.p. Na szczególną uwagę zasługuje unormowanie dotyczące limitów takich umów. Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech (art. 251 k.p.).

W myśl kodeksu pracy do limitów tych nie wlicza się umów zawieranych:

1) w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

2) w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,

3) w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,

4) w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie

‒ jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

Przykład 5

Limitów również nie stosujemy w sytuacji przedłużenia umowy o pracę zawartej na czas określony, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, do dnia porodu (art. 251 par. 41 k.p.).

Przykład 6

Oprócz wyjątków od limitów wynikających z k.p. konieczność ich przekroczenia wynika również z art. 16 ust. 2 u.p.s. Obowiązek zawarcia umowy na czas określony z pracownikami podejmującymi po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym należy potraktować jako lex specialis wobec regulacji k.p.

► Czy u.p.s. preferuje umowy na czas nieokreślony?

W przypadku gdy nie ma obowiązku zawarcia umowy na czas określony z pracownikiem podejmującym po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, strony umowy o pracę same decydują, czy zawrzeć umowę na czas określony czy na czas nieokreślony. Nie ma w tym zakresie żadnych preferencji. Należy mieć jedynie na uwadze dopuszczalne limity umów na czas określony.

► Czy w jednostkach samorządowych można zatrudniać na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia)?

Artykuł 4 u.p.s. przewiduje jedynie trzy podstawy zatrudnienia: wybór, powołanie oraz umowę o pracę. Jednocześnie żaden przepis tej ustawy nie zabrania zawierania umów cywilnoprawnych w jednostkach samorządowych. W literaturze wskazuje się jednak, że takie umowy powinny być zawierane jedynie w celu zatrudniania osób do wykonywania prac doraźnych (J. Stelina [w:] A. Rycak, J. Stępień, J. Stelina, „Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz”, Warszawa 2016, art. 4). ©℗