Przedsiębiorców odbierających odpady komunalne trzeba skontrolować raz na dwa lata

Regionalna izba obrachunkowa zarzuciła wójtowi, że przez trzy lata nie prowadził kontroli przedsiębiorców odbierających odpady komunalne. Wójt jako argument na swoją obronę przedstawia to, że w tym czasie w referacie gospodarki komunalnej był wakat. Dlatego gmina zobowiązała przedsiębiorców, by w tym okresie składali oświadczenia na piśmie, że wykonują działalność zgodnie z wymogami ustawowymi. Czy takie argumenty wójt może przytoczyć na swoją obronę w zastrzeżeniach do wystąpienia pokontrolnego RIO?

Z pytania wynika, że wójt gminy nie dochował obowiązku nałożonego na niego przez ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.u.c.p.g.). Chodzi o obowiązek z art. 9u u.u.c.p.g., w którym postanowiono, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ustawy. W stosunku do podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości wójt (lub odpowiednio burmistrz lub prezydent miasta) musi prowadzić taką kontrolę co najmniej raz na dwa lata. Stosuje się do niej art. 379 i 380 prawa ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.).

Kto i na jakich zasadach

Z art. 379 p.o.ś. wynika m.in., że minister właściwy ds. klimatu, marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów. Do wykonywania funkcji kontrolnych:

1) minister właściwy ds. klimatu może upoważnić pracowników obsługującego go urzędu;

2) marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta mogą upoważnić pracowników podległych im urzędów marszałkowskich, powiatowych, miejskich lub gminnych lub funkcjonariuszy straży gminnych.

Z kolei kontrolujący jest uprawniony do:

1) wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których jest prowadzona działalność gospodarcza, a w godz. 6‒22 ‒ na pozostały teren;

2) przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych;

3) żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego;

4) żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli.

Natomiast w art. 380 p.o.ś. postanowiono, że z czynności kontrolnych kontrolujący sporządza protokół, a następnie jeden egzemplarz doręcza kierownikowi kontrolowanego podmiotu lub kontrolowanej osobie fizycznej. Protokół podpisują obie strony. Przy czym kierownik kontrolowanego podmiotu lub kontrolowana osoba fizyczna mogą wnieść do protokołu zastrzeżenia i uwagi wraz z uzasadnieniem. W razie zaś odmowy podpisania protokołu przez te osoby umieszcza się o tym wzmiankę w protokole, a odmawiający może, w terminie 7 dni, przedstawić swoje stanowisko na piśmie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, staroście, marszałkowi województwa lub ministrowi właściwemu ds. klimatu.

Z powyższego niewątpliwie wynika jednoznacznie prawna możliwość, a jednocześnie obowiązek dokonywania raz na dwa lata kontroli podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości. Podkreślono to m.in. w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 16 stycznia 2024 r. (znak WK.610-43/4/2023). Izba zarzuciła włodarzowi jednej z gmin, że nie przeprowadził kontroli w zakresie przestrzegania i stosowania przepisów u.u.c.p.g. w stosunku do podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości. We wniosku pokontrolnym zobowiązano gminę, aby przeprowadzać taką kontrolę co najmniej raz na dwa lata.

Nietrafione argumenty

W sytuacji opisanej w pytaniu wójt gminy nie może się uchylić od odpowiedzialności za brak kontroli. Ponieważ przytoczone przepisy są bezwzględnie obowiązujące, wobec tego przywołane w pytaniu argumenty natury organizacyjnej, związane z problemami kadrowymi, nie mogą w żaden sposób usprawiedliwiać zaniechania obowiązku. Podobnie składane przez przedsiębiorców odbierających odpadów komunalne oświadczenia dotyczące wywiązywania się z obowiązków określonych przepisami u.u.c.p.g. nie mogą zastąpić czynności kontrolnych uprawnionego organu. Z art. 379 p.o.ś. wyraźnie bowiem wynika, że wójt może upoważnić do nich nie tylko pracowników podległych mu urzędów, lecz także funkcjonariuszy straży gminnych.

W konsekwencji nie ma uzasadnionych przesłanek, aby kwestionować zastrzeżenie pokontrolne sformułowane w ramach wystąpienia pokontrolnego przez RIO. ©℗