Nie można realizować przedsięwzięcia bez uwzględniania powszechnego dostępu dla osób z niepełnosprawnościami. Brak takich zapisów może spowodować odrzucenie wniosku na etapie oceny eksperta.
W zasadzie równości szans chodzi o umożliwienie korzystania z efektów projektu osobom z jakąkolwiek niepełnoprawnością (fizyczną, intelektualną). Chodzi o to, aby takie osoby mogły prowadzić niezależne życie i uczestniczyć w życiu społecznym i gospodarczym.
Z kolei zapewnienie równych szans kobiet i mężczyzn to podejmowanie działań na rzecz osiągnięcia stanu, w którym kobietom i mężczyznom przypisuje się taką samą wartość społeczną, równe prawa i równe obowiązki oraz gdy mają równy dostęp do zasobów (takich jak środki finansowe, szanse rozwoju), z których mogą korzystać. Chodzi także o zagwarantowanie możliwości wyboru drogi życiowej bez ograniczeń wynikających ze stereotypu płci. Wytyczne w tym zakresie obowiązują od 8 maja 2015 r.
Ze względu na zasadę równości szans inwestycje realizowane w ramach funduszy unijnych muszą być wolne od barier i umożliwiać korzystanie z infrastruktury osobom o zróżnicowanych potrzebach, w szczególności w zakresie mobilności, percepcji, sprawności sensorycznej i komunikowania się.
Ekspert oceniający wniosek o dofinansowanie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ma do dyspozycji narzędzie zwane standardem minimum, czyli zestaw pięciu pytań[ramka 1], za pomocą których ocenia, czy wnioskodawca przynajmniej w stopniu minimalnym zapewnia realizację projektu z uwzględnieniem zasady równych szans. Spełnienie co najmniej dwóch z pięciu wymogów stawianych wnioskodawcom w projektach jest warunkiem koniecznym do tego, by projekt mógł być następnie poddany ocenie przez eksperta w zakresie merytorycznym.
Uwaga! Tam, gdzie możliwość zastosowania standardu minimum jest znacząco ograniczona (lub nieuzasadniona) ze względu na charakterystykę udzielanego wsparcia, dopuszcza się zastosowanie przez Instytucję Zarządzającą (IZ) ograniczenia liczby wymaganych punktów standardu minimum do co najmniej jednego punktu. Istnieje również możliwość zwiększenia wymaganej minimalnej liczby punktów, jaką musi uzyskać, lub określenia, które kryteria oceny w standardzie minimum muszą zostać obligatoryjnie spełnione. Każdorazowo IZ, występując do komitetu monitorującego z propozycją zmian w ww. zakresie, powinna przedstawić stosowne uzasadnienie.
Na czym to polega
Wśród beneficjentów zdarza się jeszcze niezrozumienie poprawnego podejścia do spełnienia zasady równych szans. Spełnienie tej zasady nie polega na automatycznym przyznaniu wsparcia 50 proc. kobiet i 50 proc. mężczyzn, ale na takim ustaleniu proporcji kobiet i mężczyzn wśród uczestników wsparcia, aby co najmniej odwzorować istniejące proporcje płci, a najlepiej działać w kierunku zwiększenia udziału grupy niedoreprezentowanej. W odniesieniu do samej zasady równości płci należy dążyć do wyrównania szans kobiet i mężczyzn w następujących dziedzinach: dostęp do zatrudnienia, rozwój kariery, zwalczanie zjawiska feminizacji ubóstwa, zwalczanie stereotypów związanych z płcią na rynku pracy, godzenie życia zawodowego z prywatnym, równy podział obowiązków opiekuńczych pomiędzy kobietami i mężczyznami, promowanie równego wynagrodzenia za jednakową pracę.
Są wyjątki
Oczywiście istnieją wyjątki, gdy standard minimum nie będzie miał zastosowania. Wówczas ekspert w karcie oceny wniosku odznacza, że projekt należy do wyjątku od standardu minimum. Sytuacja taka będzie miała miejsce w przypadku profilu działalności wnioskodawcy ze względu na ograniczenia statutowe (np. Stowarzyszenie Samotnych Ojców, zakład karny) lub też w przypadku rekrutacji zamkniętej (tj. objęcie wsparciem wszystkich pracowników danej firmy/działu itp.). Zaleca się jednak, by w przypadku projektów, które należą do wyjątków, również zaplanować działania zapewniające przestrzeganie zasady równości szans kobiet i mężczyzn – mimo że nie będą one oceniane za pomocą kryteriów ze standardu minimum.
Monitoring na bieżąco
Beneficjenci realizujący projekty na bieżąco są monitorowani pod kątem spełniania zasady równości szans. Umożliwia to wniosek o płatność, gdzie w części dotyczącej postępu rzeczowego projektu beneficjent opisuje, które z zaplanowanych we wniosku „działań równościowych” zostały zrealizowane i jak realizacja projektu wpłynęła na sytuację osób z niepełnosprawnościami.
W trakcie realizacji projektu beneficjenci nie są poddawani specjalnej kontroli spełniania zasady równych szans. Weryfikacja tego obszaru realizacji projektu odbywa się w trakcie standardowej kontroli. Jest jednym z elementów badanych przez zespół kontrolny w zakresie realizacji projektu w zgodzie z zapisami wniosku oraz z krajowym i unijnym prawodawstwem.
Ministerstwo przygotowało
Dodatkowym dokumentem regulującym kwestie równościowe w procesie redystrybucji funduszy unijnych jest Agenda działań na rzecz równości szans i niedyskryminacji w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020. Dokument ten został opracowany przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju po to, by wszystkie działania współfinansowane z EFS były realizowane z zachowaniem zasady równego traktowania i poszanowaniem prawa do różnorodności wszystkich osób i podmiotów korzystających z tych środków. Najistotniejsze zasady równościowe to:
wrespektowanie odmienności i różnorodności osób z niepełnosprawnościami oraz potrzeb tej grupy,
wzapewnianie dostępności, zwłaszcza przy zastosowaniu uniwersalnego projektowania,
wstosowanie racjonalnych usprawnień dla osób z niepełnosprawnościami,
wwyrównywanie szans i eliminowanie dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.
W uzasadnionych przypadkach do realizacji własnych projektów warto również wykorzystać podaną w agendzie paletę działań, jakie instytucje wdrażające fundusze unijne w kraju powinny brać pod uwagę przy organizacji spotkań dotyczących funduszy. Są to takie działania, jak:
wzamieszczanie na stronach internetowych dokumentów w plikach możliwych do odczytania przez osoby niewidome i niedowidzące, plików audio, plików wideo z napisami lub tłumaczeniem na język migowy dla osób niesłyszących i niedosłyszących,
wstosowanie broszur informacyjnych w wersji audio lub w alfabecie Braille’a,
widentyfikacja specjalnych potrzeb w formularzach zgłoszeniowych do udziału w spotkaniach konsultacyjnych i gotowość do uwzględnienia tych potrzeb przy organizacji spotkań,
wwykorzystywanie na spotkania konsultacyjne sal dostępnych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami,
wzapewnienie transportu na spotkania informacyjne i promocyjne - w miarę możliwości, jeśli jest to konieczne,
wkorzystanie z usług tłumaczy języka migowego, udostępnianie sprzętu niezbędnego dla osób niedosłyszących. ©?
12 tys. zł tej kwoty w obecnej perspektywie nie może przekroczyć łączny koszt racjonalnych usprawnień na jednego uczestnika w projekcie
RAMKA 1. Pytania ze standardu minimum
Potencjalni beneficjenci muszą odpowiedzieć na pytania:
1. Czy we wniosku o dofinansowanie projektu zawarte zostały informacje, które potwierdzają istnienie (albo brak) barier równościowych w obszarze tematycznym interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu?
2. Czy wniosek o dofinansowanie projektu zawiera działania odpowiadające na zidentyfikowane bariery równościowe w obszarze tematycznym interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu?
3. W przypadku stwierdzenia braku barier równościowych – czy wniosek o dofinansowanie projektu zawiera działania zapewniające przestrzeganie zasady równości szans kobiet i mężczyzn, tak aby na żadnym etapie realizacji projektu tego typu bariery nie wystąpiły?
4. Czy wskaźniki realizacji projektu zostały podane w podziale na płeć i/lub został umieszczony opis tego, w jaki sposób rezultaty przyczynią się do zmniejszenia barier równościowych, istniejących w obszarze tematycznym interwencji i/lub zasięgu oddziaływania projektu?
5. Czy we wniosku o dofinansowanie projektu wskazano, jakie działania zostaną podjęte w celu zapewnienia równościowego zarządzania projektem?
Aby projekt spełniał standard minimum, konieczne jest uzyskanie co najmniej dwóch odpowiedzi twierdzących.
RAMKA 2. Jakie wsparcie niepełnosprawnych
Przykłady praktycznego wdrażania zasady równych szans w trakcie realizacji projektu:
● Uwzględnienie w projekcie kosztów specjalistycznego transportu na miejsce realizacji wsparcia;
● Zapewnienie w budżecie środków na dostosowanie architektoniczne budynków niedostępnych (np. zmiana miejsca realizacji projektu, budowa tymczasowych podjazdów, montaż platform, wind, podnośników itp.);
● Zaplanowanie w wydatkach środków na dostosowanie infrastruktury komputerowej (np. wynajęcie lub zakup i instalacja programów powiększających, mówiących, kamer do kontaktu z osobą posługującą się językiem migowym);
● Zaplanowanie wydatków na cele dostosowania akustycznego (wynajęcie lub zakup i montaż systemów wspomagających słyszenie, np. pętli indukcyjnych, systemów FM);
● Zaplanowanie kosztu asystenta osoby z niepełnosprawnością;
● Zaplanowanie kosztu tłumacza języka migowego lub tłumacza przewodnika;
● Zaplanowanie kosztu przewodnika dla osoby mającej trudności w widzeniu;
● Wybór alternatywnych form przygotowania materiałów szkoleniowych i informacyjnych (np. wersje elektroniczne dokumentów, wersje w druku powiększonym, wersje pisane alfabetem Braille’a itp.);
● Rozważenie zmiany procedur z uwagi na osoby niepełnosprawne;
● Wydłużenie czasu wsparcia (wynikające np. z konieczności wolniejszego tłumaczenia na język migowy, wolnego mówienia, odczytywania komunikatów z ust, stosowania języka łatwo zrozumiałego itp.).