Porządkujemy wiedzę o laptopach w szkołach. Dużo pytań i sporo niedopowiedzeń

W przypadku uczniów wiadomo, że rodzic wybierze własność bądź użyczenie sprzętu. Ale nie jest jasne, czy i kto go ubezpieczy, i jaką poniesie odpowiedzialność za szkody. Nauczyciele głowią się zaś, czy skorzystają z bonów na zakup, jeśli w czasie pandemii podobne wsparcie już do nich trafiło.

2 sierpnia weszła w życie ustawa z 7 lipca 2023 r. o wsparciu rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli (Dz.U. poz. 1369; dalej: ustawa o wsparciu). Zakłada ona, że uczniowie klas IV publicznych i niepublicznych szkół podstawowych oraz szkół artystycznych otrzymają laptopy. Natomiast nauczycielom będzie przysługiwać bon na zakup tych urządzeń. Sprawa wywołuje bardzo duże zainteresowanie, szczególnie w organach prowadzących placówki oświatowe (a więc m.in. w urzędach miast i gmin), a także wśród dyrektorów szkół i nauczycieli. Pojawiają się liczne pytania i wątpliwości, począwszy od tego, kto ma podpisywać umowy z rodzicami (np. czy gmina, czy bezpośrednio szkoła), kto ma sporządzić listy potrzeb, skończywszy na tym, jaki będzie zakres odpowiedzialności za mienie. Przepisy nic nie mówią o procedurze postępowania w przypadku zniszczenia, uszkodzenia, zgubienia laptopa czy jego kradzieży (np. co będzie w przypadku, gdy dziecku zostanie skradziony laptop przekazany tylko w użyczenie, kto będzie ponosił odpowiedzialność?). Podobnie mnożą się pytania dotyczące bonów dla nauczycieli, m.in. komu one przysługują (np. czy dostanie go nauczycielka prowadząca oddział zerówki w szkole podstawowej, nauczyciel wychowania fizycznego lub pedagog szkolny, czy należy się osobie, która korzystała ze wsparcia na sprzęt w okresie pandemii?). Na wiele z tych pytań próżno szukać odpowiedzi w przepisach ustawy. Nie można też ich wyczytać z projektu pierwszego rozporządzenia w sprawie określenia wzoru umowy przekazania komputerów przenośnych typu laptop organom prowadzącym szkołę (w chwili zamykania tego numeru dodatku Samorząd i Administracja jeszcze nie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw). Mimo to staramy się odpowiedzieć na wybrane pytania i wskazujemy kwestie, które resort cyfryzacji powinien wziąć pod uwagę, przygotowując rozporządzenia do tego nowego aktu prawnego.

laptopy dla uczniów

Wsparcie w postaci laptopów sfinansowanych ze środków publicznych będą otrzymywać corocznie wszyscy uczniowie klas IV w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych oraz uczniowie publicznych i niepublicznych szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w klasie odpowiadającej klasie IV szkoły podstawowej (art. 2 ustawy o wsparciu).

W 2023 r. sprzęt wyjątkowo do 31 grudnia

Po raz pierwszy przekazanie laptopów organowi prowadzącemu szkołę dla uczniów klas objętych wsparciem nastąpi w roku szkolnym 2023/2024. Od kolejnego roku szkolnego, tj. 2023/2024, informacja o zapotrzebowaniu na laptopy, czyli o prognozowanej liczbie uczniów rozpoczynających naukę w klasie objętej wsparciem, ma trafiać do Ministerstwa Cyfryzacji (które jest resortem odpowiedzialnym za udzielenie wsparcia) do 30 marca każdego roku. Na tej podstawie ministerstwo zakupi laptopy, które corocznie mają być przekazane organom prowadzącym szkoły – do 30 września.

W 2023 r. wszyscy czwartoklasiści otrzymają jednak laptopy na podstawie przepisów przejściowych. W tym roku resort oświaty do 31 lipca musiał przekazać ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji prognozowane informacje o liczbie uczniów rozpoczynających naukę w klasie IV w roku szkolnym 2023/2024. Natomiast Ministerstwo Cyfryzacji przekaże laptopy organowi prowadzącemu szkołę najpóźniej do 31 grudnia 2023 r.

Wzór umowy już znany

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji zamieszczono projekt rozporządzenia ministra cyfryzacji (stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 4 ust. 2 ustawy o wsparciu). Projekt rozporządzenia określa wzór umowy przekazania przez ministra komputerów przenośnych typu laptop organom prowadzącym szkołę, który jest załącznikiem do rozporządzenia. Jak podkreślono w uzasadnieniu do projektu – pilne wejście w życie rozporządzenia uwarunkowane jest koniecznością sprawnego przeprowadzenia procedury dystrybucji laptopów oraz wejściem w życie ustawy o wsparciu.

Jak można odczytać z projektu rozporządzenia, umowa przekazania organom prowadzącym szkoły laptopów zobowiąże je m.in. do:

1) uczestnictwa w monitoringu i ewaluacji, w szczególności do wypełniania ankiet;

2) umożliwienia przez organ prowadzący szkołę przedstawicielom ministra cyfryzacji odbywania wizyt w prowadzonych szkołach, w terminie pięciu lat od dnia wydania laptopów, w celu weryfikacji udzielonego wsparcia;

3) współpracy ze wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w realizację przedsięwzięcia wynikającego z ustawy o wsparciu.

Umowę między resortem a organem prowadzącym oraz inne dokumenty niezbędne do przeprowadzenia procesu przekazania laptopów będzie się sporządzać tylko w postaci elektronicznej z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Na podstawie tej umowy minister cyfryzacji przekaże laptopy organom prowadzącym (a zatem samorządom lub innym osobom prawnym lub fizycznym, a także ministerstwom będącym organami prowadzącymi szkoły) w terminie umożliwiającym ich przekazanie do daty wskazanej w ustawie, czyli co do zasady przed 30 września, a w tym roku – przed 31 grudnia.

Sporządzenie i przekazanie list

Osoba wyznaczona przez organ prowadzący szkołę do realizacji umowy o przekazaniu laptopów, w terminie pięciu dni roboczych od jej zawarcia, przekaże pracownikowi działającemu w imieniu ministra cyfryzacji imię i nazwisko, PESEL oraz serię i numer dowodu osobistego, a w przypadku ich braku rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość osób upoważnionych do odbioru laptopów w imieniu organu prowadzącego placówek wraz z przyporządkowaną do tych osób listą lokalizacji placówek, do których zostaną one dostarczone.

Ewidencja

Ministerstwo Cyfryzacji będzie zobowiązane do prowadzenia ewidencji zakupionych i przekazanych laptopów, która będzie zawierać co najmniej:

1) wysokość wydatkowanych środków na zakup laptopów w danym roku;

2) liczbę laptopów przekazanych organom prowadzącym szkołę w podziale na województwa, powiaty i gminy;

3) numery seryjne laptopów;

4) imiona i nazwiska rodziców, którym organ prowadzący szkołę przekazał sprzęt na własność lub go użyczył.

Rozwiązanie pierwsze: przekazanie na własność

Artykuł 6 ustawy o wsparciu mówi, że uczniowi przysługuje wyłącznie jeden laptop i stanowi on własność jego rodziców lub opiekunów prawnych. Przekazanie komputera nastąpi na podstawie umowy zawartej przez organ prowadzący szkołę z rodzicem ucznia. A zatem to nie szkoła i dyrektor będą zawierać umowy z rodzicami, lecz gmina lub inny organ prowadzący (choć niewątpliwie najczęściej będzie się to odbywać za pośrednictwem jednostki oświatowej). Warto dodać, że przekazanie laptopa zostanie uwieńczone protokołem.

Umowa i protokół będą sporządzane na dwa sposoby:

1) w postaci papierowej, i wówczas opatrzone będą własnoręcznym podpisem, albo

2) w postaci elektronicznej, opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Co ważne, przekazany na własność laptop nie podlega zwrotowi w przypadku zmiany klasy lub szkoły przez ucznia. A rodzic ucznia, który dostanie laptop, będzie zobowiązany do złożenia oświadczenia, że jego dziecko nie otrzymało laptopa w innej szkole lub w klasie objętej wsparciem. Oświadczenia te będą docelowo składane do organu prowadzącego szkołę, ale nie będą wymagane w zbliżającym się roku szkolnym. Oświadczenie będzie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Rodzic będzie zobowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia” (klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia).

Przez pięć lat od dnia przyjęcia na własność laptopa nie będzie można go oddać, przekazać czy sprzedać – w ciągu tego czasu nie będzie mógł być przedmiotem jakichkolwiek czynności rozporządzających. Jeśli zdarzy się tak, że uczeń klasy objętej wsparciem otrzymał laptop z innych programów finansowanych ze środków publicznych, to jego rodzice zdecydują o wyborze tylko jednego źródła wsparcia.

Rozwiązanie drugie: użyczenie

Drugim rozwiązaniem jest użyczenie laptopa przez organ prowadzący szkołę. Wówczas sprzęt będzie stanowił własność organu prowadzącego szkołę i w przypadku zmiany placówki przez ucznia ma podlegać zwrotowi w terminie 30 dni od dnia tej zmiany. Użyczenie będzie dopuszczalne, jeśli rodzice ucznia nie będą chcieli przejmować laptopa na własność (przepisy pozwalają im odmówić). Umowę użyczenia będzie się zawierać obligatoryjnie z osobami lub podmiotami sprawującymi pieczę zastępczą nad dzieckiem, które jest uczniem klasy objętej wsparciem. Będzie się ją sporządzać w postaci papierowej albo w postaci elektronicznej. Obecnie udostępniony projekt rozporządzenia nie zawiera wzoru umowy użyczenia.

Gdy liczba urządzeń będzie za mała

Jeśli się okaże, że zapotrzebowanie na sprzęt będzie wyższe niż zgłoszone pierwotnie, to organ prowadzący szkołę, w terminie nie późniejszym niż 30 dni od dnia otrzymania laptopów, wystąpi do ministra cyfryzacji z wnioskiem o przekazanie większej liczby urządzeń, ten zaś przekaże niezwłocznie brakującą liczbę laptopów. W odwrotnej sytuacji – jeżeli liczba przekazanych laptopów jest większa niż faktyczna liczba uczniów klasy objętej wsparciem ‒ organ prowadzący szkołę zwróci ich nadwyżkę pod wskazany przez ministra cyfryzacji adres, w terminie nie późniejszym niż 30 dni od dnia ich przekazania. Powyższe czynności będą mogły się odbywać w każdym momencie roku szkolnego.

 Kto poniesie odpowiedzialność w przypadku kradzieży?

Ani ustawa, ani projekt rozporządzenia nie wspominają o procedurze postępowania w przypadku zniszczenia, uszkodzenia, kradzieży czy zgubienia laptopa przez ucznia. Na podstawie art. 9 ustawy o wsparciu wiadomo jedynie, że uczniowi przysługuje wyłącznie jeden laptop sfinansowany ze środków publicznych i tylko wtedy, gdy znajduje się on w IV klasie szkoły podstawowej. Wydaje się zatem, że na przełomie najbliższych miesięcy powinna rozstrzygnąć się również kwestia odpowiedzialności rodziców za sprzęt oraz procedur obowiązujących w razie jego utraty. Być może przepisy powoływane w drodze rozporządzeń dotyczących umów przekazania i użyczenia sprzętu odpowiedzą na te pytania, a może resort edukacji wspólnie z ministrem właściwym do spraw cyfryzacji rozważą możliwość ubezpieczenia sprzętu przez szkoły? Kwestie te, miejmy nadzieję, zostaną rozstrzygnięte w najbliższych miesiącach.

dla nauczycieli bon na 2500 zł

Z ustawy o wsparciu wynika, że bon o wartości 2500 zł na zakup laptopa otrzymają nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni pozostający 30 września 2023 r. w stosunku pracy w publicznych i niepublicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych oraz w publicznych szkołach artystycznych, a także w niepublicznych szkołach artystycznych mających uprawnienia publicznej szkoły artystycznej. Przy czym szczegóły mają być określone w osobnym rozporządzeniu dotyczącym wskazania grup nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych ze szkół uprawnionych do otrzymania bonu (obecnie nie znamy jego projektu).

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania przekaże resortowi cyfryzacji informacje o faktycznej liczbie nauczycieli uprawnionych do otrzymania wsparcia, w terminie 30 dni od daty wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy o wsparciu. Dokona tego na podstawie rozporządzenia, mając na uwadze typ szkoły i wykładany przez nauczyciela przedmiot oraz charakter realizowanych zadań przez wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, a także sytuację społeczno-gospodarczą oraz stan finansów publicznych. Pieniądze na sfinansowanie bonów w roku szkolnym 2023/2024 będą pochodzić z budżetu Unii Europejskiej, w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.

W tym momencie niezmiernie trudno odpowiedzieć na pytania, czy bony na laptopy otrzymają np. wychowawcy młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, internatów i burs, nauczyciele wychowywania przedszkolnego albo niepełnoetatowi nauczyciele lub ci, którzy nabyli prawo do emerytury. W tym zakresie należy poczekać na rozporządzenie.

Procedura: konieczny wniosek nauczyciela

Inaczej niż w przypadku uczniów, którym w zasadzie laptopy będą przyznawane obligatoryjnie, nauczyciele ujęci w grupie uprawnionych do bonu w celu jego otrzymania będą musieli składać za pośrednictwem dyrektora szkoły wniosek do organu prowadzącego szkołę. Wniosek powinien zawierać: imię (imiona) i nazwisko, PESEL, numer telefonu komórkowego oraz adres poczty elektronicznej. Trzeba go będzie złożyć w terminie 30 dni od daty wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy o (obecnie nie wiadomo, jaki będzie to termin). [ramka 1]

Organ prowadzący szkołę z kolei, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku, o którym mowa, złoży jeden wniosek dla wszystkich nauczycieli uprawnionych do otrzymania bonu w systemie teleinformatycznym powołanym przez resort cyfryzacji na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy o wsparciu.

Laptop będzie własnością nauczyciela i tak samo jak w przypadku sprzętu dla uczniów w ciągu pięciu lat od zakupu nie będzie mógł być przedmiotem rozporządzenia, co oznacza, że nie będzie można go oddać, użyczyć czy sprzedać. I w tym momencie znowu nasuwa się pytanie, co z losowymi sytuacjami w razie utraty czy uszkodzenia komputera. Na te pytania na podstawie obecnego brzmienia przepisów również nie odpowiemy i należy poczekać na rozporządzenia wykonawcze do omawianej ustawy.

Przyznanie bez decyzji

Ustalenie prawa do bonu nastąpi na podstawie pozytywnie zweryfikowanego wniosku w systemie teleinformatycznym i nie będzie wymagało wydania decyzji. Kod potwierdzający przyznanie bonu zostanie przekazany za pośrednictwem systemu teleinformatycznego na wskazany we wniosku adres poczty elektronicznej nauczyciela. Podobnie dokonanie płatności za pomocą bonu nastąpi z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego. Natomiast potwierdzenie płatności zostanie przesłane na numer telefonu komórkowego nauczyciela.

Przedsiębiorcy tylko z listy

Minister właściwy do spraw informatyzacji będzie prowadził i udostępniał w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie internetowej listę przedsiębiorców prowadzących sprzedaż laptopów lub laptopów przeglądarkowych i listę sklepów (punktów sprzedaży) wraz z adresami, w których będą realizowane bony. [ramka 2]

Przedsiębiorca prowadzący sprzedaż laptopów lub laptopów przeglądarkowych po dokonaniu rejestracji i uzyskaniu wpisu na listę będzie zobowiązany do zamieszczenia informacji o możliwości dokonywania płatności za pomocą bonu, w szczególności w miejscu ich sprzedaży (art. 17 i 18 ustawy o wsparciu).

Do sprzętu sprzedawca będzie musiał dołączyć oświadczenie, że laptop lub laptop przeglądarkowy spełnia minimalne wymagania dla sprzętu komputerowego typu laptop lub laptop przeglądarkowy dla nauczyciela oraz że jest fabrycznie nowy, nieużywany, kompletny, wyprodukowany nie wcześniej niż dziewięć miesięcy od dnia sprzedaży, wprowadzony do obrotu na terytorium Unii Europejskiej, sprawny technicznie – w oryginalnych opakowaniach, nieobciążony prawami na rzecz osób trzecich.

Płatność za bon przez Ministerstwo Cyfryzacji nie będzie następować od razu, tylko w terminie 30 dni od dnia przesłania wniosku rozliczeniowego przez przedsiębiorcę i jego zaakceptowania.

Wniosek o rozliczenie bonu będzie zawierał w szczególności informacje o dacie i miejscu sprzedaży laptopów lub laptopów przeglądarkowych, modelu i producencie, numerach seryjnych, jednostkowej cenie netto, wartości podatku i kwocie należności ogółem oraz całkowitej cenie zakupu.

► Czy za bon nauczyciel będzie mógł kupić używany laptop?

Nie. Taki wniosek płynie z przepisów. Zakupiony przez nauczyciela laptop lub laptop przeglądarkowy musi spełniać minimalne wymagania dla sprzętu komputerowego dla nauczyciela, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 29 ust. 3 Karty nauczyciela. Jest to rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 17 grudnia 2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania (Dz.U. z 2011 r. nr 6, poz. 23), w którego załączniku wskazano, że laptop lub laptop przeglądarkowy powinny posiadać określone minimalne parametry oraz 36-miesięczną gwarancję. Serwis gwarancyjny powinien być zlokalizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czas reakcji na zgłoszenie awarii lub usterki nie powinien zaś być dłuższy niż jeden dzień roboczy. Naprawa powinna być zrealizowana w ciągu pięciu dni roboczych od dnia zgłoszenia. Ponadto przepisy zobowiązują do nabywania komputerów u sprzedawców, których listę minister właściwy do spraw informatyzacji będzie prowadził i udostępniał w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie internetowej. Ograniczeń w zakresie możliwości zakupu używanego laptopa jest zatem bardzo dużo.

► Czy możliwy jest zakup tabletu i laptopa, jeśli nauczyciel zmieści się w tej kwocie?

Nie. Ustawa o wsparciu mówi o możliwości zakupu wyłącznie jednego urządzenia dla nauczyciela: laptopa lub laptopa przeglądarkowego. Nie wspomina w ogóle o tablecie ani o możliwości zakupu dwóch sprzętów. Jeśli nauczyciel zapłaci za swoje urządzenie mniej niż 2500 zł – różnica nie będzie mu należna. Jeżeli będzie ono droższe, to będzie musiał dopłacić.

► Co, jeśli nauczyciel korzystał już wcześniej ze wsparcia na zakup laptopa finansowanego ze środków publicznych?

Zgodnie z przepisami nauczycielowi przysługuje tylko jedna forma wsparcia związana ze sfinansowaniem ze środków publicznych zakupu laptopa lub laptopa przeglądarkowego. Jeżeli zatem nauczyciel otrzymał już sprzęt lub świadczenie na sfinansowanie tych zakupów w ramach wsparcia udzielonego z innych programów finansowanych ze środków publicznych, to musi zdecydować, czy korzysta ze wsparcia określonego w art. 2 ust. 3 pkt 2 ustawy o wsparciu, czy ze wsparcia przewidzianego w tych programach.

Tymczasem niektóre sytuacje budzą wątpliwości. Warto przypomnieć, że na przełomie 2020 i 2021 r., w okresie pandemii, nauczyciele zaangażowani w pracę zdalną z uczniami otrzymali pieniądze na dofinansowanie do zakupu sprzętu, akcesoriów komputerowych lub oprogramowania. Rząd przeznaczył na ten cel ok. 300 mln zł. Nauczyciel składał dyrektorowi placówki wniosek wraz z imiennym dowodem zakupu. Na tej podstawie nauczyciel otrzymywał dofinansowanie w wysokości kwoty wynikającej z faktur za sprzęt do kwoty 500 zł. Pojawia się zatem pytanie, czy ww. dofinansowanie wpływa na prawo nauczyciela do bonu. Czy je odbiera, czy może zmniejsza limit? W obecnym brzmieniu przepisów nie znajdziemy na to odpowiedzi. ©℗