Tak uważa rzecznik praw obywatelskich, który o zmianę przepisów w tym zakresie zwrócił się do ministra infrastruktury i budownictwa Andrzeja Adamczyka.

Obecnie właściciel kamienicy może wypowiedzieć najem, jeżeli budynek wymaga opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu. Jednocześnie ustawodawca wskazał, że w takich sytuacjach lokatorom przysługuje prawo do mieszkania zamiennego. Obowiązek jego zapewnienia oraz pokrycia kosztów przeprowadzki do 31 grudnia 2015 r. spoczywa na gminie.

zobacz także:

– Od 1 stycznia 2016 r. obowiązek zapewnienia lokatorom mieszkań zamiennych spocznie wyłącznie na właścicielach, w większości przypadków nie będą w stanie się z niego wywiązać – zauważa RPO Adam Bodnar.

– Trudno dzisiaj przewidzieć skalę problemów, jakie będą się z tym wiązać, jednak z całą pewnością już teraz wiadomo, że poważne konsekwencje tego stanu rzeczy, włącznie z zagrożeniem zdrowia i życia, poniosą lokatorzy budynków, które zostaną przeznaczone do natychmiastowego opróżnienia ze względu na katastrofalny stan techniczny – dodaje.

W ocenie rzecznika całkowite zwolnienie gmin z obowiązku dostarczenia lokalu zamiennego i przerzucenie go na właścicieli, w tym także osoby fizyczne, które nie dysponują jakimkolwiek zasobem mieszkaniowym czy też środkami finansowymi na nabycie choćby jednego lokalu, spowoduje, że w większym niż dotychczas stopniu niewykonalny stanie się obowiązek opróżnienia budynków objętych decyzją powiatowego inspektora nadzoru budowlanego.

– W takich przypadkach przyczyna niewykonalności decyzji będzie leżała po stronie właścicieli lokali, co będzie uprawniało organy nadzoru budowlanego do nakładania grzywien w celu przymuszenia ich do wykonania obowiązku, któremu realnie nie będą mogli oni sprostać – uważa Adam Bodnar.

Jego zdaniem chęć zaś uniknięcia finansowych sankcji administracyjnych może prowadzić do sytuacji, w których właściciele lokali będą podejmowali działania mające na celu zmuszenie lokatorów do samodzielnego opuszczenia mieszkań. Ich skutkiem może być bezdomność osób, które nie będą w stanie zabezpieczyć swoich potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

– Powszechnie znanym faktem jest, że obowiązek opróżnienia budynków znajdujących się w katastrofalnym stanie technicznym dotyczy w większości przypadków tych kamienic, które znajdowały się przez kilkadziesiąt lat w zarządzie gminy, a odzyskanych obecnie przez spadkobierców dawnych właścicieli – uzupełnia RPO.

zobacz także:

Okoliczność niewywiązywania się byłych zarządców z nałożonych na nich przepisami prawa obowiązków w zakresie zarządu nieruchomością doprowadziła do istotnych zaniedbań w stanie technicznym budynków, z którym borykają się aktualni ich właściciele. Te okoliczności były zresztą podstawą regulacji, która wskazuje, że gmina zapewnia mieszkanie zastępcze do 31 grudnia 2015 r.

– Niestety, optymistyczne prognozy co do poprawy tego stanu rzeczy w ustalonym marginesie czasowym nie sprawdziły się, bowiem stan techniczny budynków nie uległ znaczącej poprawie, a co więcej, roszczenia reprywatyzacyjne nasiliły się i wzrosła liczba zwracanych nieruchomości. Wobec zaś braku na rynku łatwo dostępnych i tanich mieszkań problem zapewnienia lokali zamiennych jest wciąż aktualny – uważa Adam Bodnar.

Jego zdaniem przerzucenie na właścicieli kamienic nie tyko kosztów usunięcia zaniedbań remontowych, lecz także obowiązku zapewnienia mieszkań zamiennych lokatorom z opróżnianych budynków – w ocenie rzecznika – jest zdecydowanie przedwczesne. Posłowie przedstawili w sierpniu 2015 r. projekt, z którego wynikało, że gminy bezterminowo będą zapewniały lokale zastępcze. Nie został on jednak uchwalony.

– Wydaje się, że wydłużenie terminu wykonywania przez gminy obowiązku zapewnienia lokali zamiennych, pozostaje zarówno w interesie najemców lokali, jak i właścicieli budynków – wskazuje Adam Bodnar.