Członek stowarzyszenia może w trybie art. 189 k.p.c. wystąpić o uznanie uchwały za nieistniejącą, o ile dotyczy go ona personalnie – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Chodziło o oddział PTTK w A. Wiosną 2009 r. jego zarząd zwołał zwyczajny zjazd członków. Podczas obrad podjęto 18 uchwał, w tym o zmianach w statucie i o wyborze nowych władz. Kilku członków złożyło jednak pozew, w którym zwrócili uwagę, że w tym czasie oddziałem kierował zarząd tymczasowy. Zgodnie ze statutem mógł on zwołać jedynie zjazd nadzwyczajny – w którym powinni uczestniczyć delegaci wybrani na ostatni zjazd zwyczajny. Tymczasem zwołano zjazd zwyczajny, w którym uczestniczyli nowo wybrani delegaci. Ponieważ rażąco naruszono statut, powodowie zażądali uznania wszystkich uchwał za nieistniejące – w trybie art. 189 k.p.c. (powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny).
Sąd I instancji uwzględnił żądanie członków PTTK. Jednak sąd II instancji zmienił jego wyrok i oddalił powództwo. Przyznał, że w prawie o stowarzyszeniach brak regulacji, które stanowiłyby podstawę prawną do domagania się przez członków stwierdzenia nieważności, uchylenia bądź uznania za nieistniejące uchwał organów. Wobec tego członek stowarzyszenia może wnieść powództwo jedynie na podstawie art. 189 k.p.c. W rozpatrywanym przypadku powodowie nie wykazali jednak, że mają interes prawny w rozstrzygnięciu sprawy. Zdaniem sądu apelacyjnego zainteresowanemu z tytułu członkostwa w stowarzyszeniu przysługują tylko uprawnienia o charakterze organizacyjnym, ale już nieodnoszące się do spraw majątkowych – inaczej niż w przypadku spółek prawa handlowego lub spółdzielni. Więź prawna między stowarzyszeniem a jego członkami jest słabsza niż np. między spółką i jej wspólnikami.
Dwóch członków PTTK kwestionujących uchwały złożyło skargę kasacyjną, ale Sąd Najwyższy w zwykłym składzie nie rozstrzygnął sprawy. Podniósł za to poważny problem prawny – czy członek może w ogóle żądać ustalenia nieistnienia uchwały organu stowarzyszenia, która nie dotyczy jego stosunku członkostwa (tak było w badanej sprawie: żadna z uchwał nie dotyczyła personalnie powodów). – Odpowiedź brzmi: nie – stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów. Tym samym zdaniem SN odpadła podstawa prawna do żądania uznania spornych uchwał za nieistniejące.
ORZECZNICTWO
Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z 20 października 2015 r., sygn. akt III CZP 27/15.
