Subskrybuj nas na Youtube
Nowości wyborcze to przeźroczyste urny, koperty na karty do głosowania oraz konieczność zawiadamiania każdego mieszkańca. Wejdą w życie w 2016 r. Ale już od dziś można rejestrować prace komisji wyborczej.
Eksperci ze Związku Gmin Wiejskich RP (ZGWRP) przypominają, że zmiany muszą interesować gminy już w kontekście zbliżających się październikowych wyborów parlamentarnych. Zgodnie z prezydencką nowelizacją kodeksu wyborczego z 25 czerwca 2015 r., wchodzącą w życie już 12 sierpnia, w lokalach wyborczych trzeba się liczyć nie tylko z samą obecnością mężów zaufania.
Mąż zaufania nagra prace komisji
Osoby te mogą używać urządzeń rejestrujących, co dotychczas nie było dozwolone. Rejestracja nie dotyczy jednak przebiegu całych wyborów. Obejmuje czas od otwarcia lokalu wyborczego, opieczętowania urny i kart oraz ich wyliczenia do rozpoczęcia głosowania, a następnie od zamknięcia lokalu do podpisania protokołu. Takie rozwiązanie ma sprzyjać kontroli prac komisji, a jednocześnie zapewniać tajność wyborów oraz ochronę danych osobowych.
Zgodnie z nowelą mężowie zaufania sami muszą sobie zapewnić sprzęt i odpowiednią jakość nagrania, by potem ich ewentualny dowód na nieprawidłowości miał jakikolwiek walor prawny. Przepisy nie stanowią, jakich urządzeń mężowie mogą używać, czyli w zasadzie dopuszczalne są wszelkie środki audiowizualne, zarówno te analogowe, jak i cyfrowe. Przy czym uzyskane materiały mogą być udostępniane wyłącznie na potrzeby postępowania przed sądami i organami prokuratury. Udostępnianie zaś materiałów zawierających zarejestrowany przebieg czynności prac komisji w celach innych niż dowodowe będzie zabronione. Grozić będzie za to grzywna od 1000 do 10 000 zł.
Mąż zaufania nie może być członkiem komisji i nie może uczestniczyć czynnie w czynnościach wyborczych. Ma wyłącznie prawo do przebywania w lokalu wyborczym, obserwowania pracy komisji przy opieczętowywaniu urny i wystawieniu jej do głosowania oraz uczestniczenia w otwarciu urny i obserwowania procesu ustalania wyników. Kto takich obserwatorów typuje? Są delegowani przez partie polityczne rejestrujące listy kandydatów. Przy czym mężów zaufania może być w danej komisji tylu, ile jest komitetów wyborczych rejestrujących listy w danym okręgu wyborczym. Mężowie zaufania na zakończenie wyborów mogą wnieść swoje uwagi, a przewodniczący sporządzający protokół musi takie zastrzeżenia uwzględnić.
Broszura wyjątkowo
Inną nowością są wzory kart do głosowania. Według zapisów kodeksu karta powinna być jedną kartką zadrukowaną jednostronnie, zawierającą kratki przeznaczone na postawienie znaku „x” i nazwiska, przy czym wielkość i rodzaj czcionek powinny być jednakowe dla oznaczeń wszystkich list i nazwisk kandydatów. Jednak w przypadku gdy opracowanie lub wykonanie takiej karty nie jest możliwe lub powodowałoby to znaczne trudności w posługiwaniu się kartą, Państwowa Komisja Wyborcza może zdecydować, że karta do głosowania w danych wyborach będzie składać się z odpowiedniej liczby zadrukowanych jednostronnie, trwale połączonych kartek. Leszek Świętalski, sekretarz ZGWRP, wyjaśnia to następująco – zgodnie z wytycznymi powinna być to jedna karta, ale z uwagi na to, że umożliwiono stosowanie zestandaryzowanych nakładek brajlowskich, dopuszcza się, iż karty do głosowania mogą być w formie broszur.
Dodatkowo każda karta do głosowania powinna zawierać informacje o sposobie głosowania i warunkach ważności głosu. W przypadku broszury taka informacja znajdować się ma razem ze spisem treści na pierwszych stronach, a na kolejnych umieszczane powinny być listy komitetów wyborczych. Oczywiście wójtowie nie muszą się martwić o druk kart, te powinny zostać dostarczone za pośrednictwem sekretarzy PKW.
Warto wspomnieć, że prezydenckie uregulowania kwestii ważności głosów nie spodobały się części komisji eksperckiej, w skład której wchodzili również przedstawiciele gmin. Zdaniem samorządowców obywatel, który trafia do lokalu, musi się opowiedzieć za konkretnym kandydatem, a jeśli tego nie zrobi – jego głos jest nieważny. Nowe rozwiązanie nie wprowadza zaś instytucji głosu wstrzymującego, który miałby oznaczać, iż obywatel nie zgadza się z decyzją komitetów wyborczych o umieszczeniu wybranych kandydatów na listach.
Głos w kopercie
Od przyszłego roku, poza rewolucyjnymi zmianami w urnach, do nowych kart dojdą także koperty, które zapewnić ma wójt. Jest to zadanie zlecone, zatem gminy mogą spodziewać się odpowiedniej dotacji.
Wójt gminy Cekcyn Jacek Brygman nie obawia się zmian. Dla niego ważne jest, by za zleceniem poszły również pieniądze. – Jeśli dostaniemy zwiększone środki na dodatkowe wymogi, to zadania wykonamy, byle nie stało się tak, że przy nowych zmianach ustawowych my, jako samorząd, mamy je z własnych środków sfinansować. Przepisy nie określają wzoru kopert i nie przesądzają, czy mają to być standardowe koperty pocztowe, czy też muszą mieć inny format lub oznaczenie. W tej materii zatem trzeba czekać na ewentualne wytyczne PKW.
Jak szklane akwarium
Kolejną rewolucyjną zmianą są przeźroczyste urny. – Ten wymóg, co prawda, wejdzie w życie od 1 lipca 2016 r., jednak w interesie gmin jest, by zaczęły się nim już interesować – twierdzi Leszek Świętalski. – Państwowa Komisja Wyborcza pilnie, zgodnie z ustawową delegacją powinna jasno określić standardowy wzór, by samorządy mogły zamawiać urny z wyprzedzeniem. Obecnie nie wiadomo, czy materiałem do produkcji ma być pleksi, czy szkło oraz czy zostanie przy tym określony stopień przezroczystości, czyli wskaźnik, jaki przyjmuje się np. dla szyb samochodowych – podnosi sekretarz ZGWRP. Odłożenie w czasie obowiązku wystawiania przezroczystych urn związane jest z wysokimi kosztami takiego przedsięwzięcia i koniecznością przygotowania przetargu.
Ostatnim zadaniem zleconym gminom od przyszłego roku jest konieczność zawiadamiania przez wójta o terminach wyborów. Zgodnie z nowelą włodarz będzie musiał przekazać wyborcom, w formie druku bezadresowego umieszczanego w oddawczych skrzynkach pocztowych, informację o terminie wyborów, godzinach głosowania, sposobie głosowania oraz warunkach ważności głosu. W ulotce musi znaleźć się także pouczenie o możliwości głosowania korespondencyjnego lub przez pełnomocnika. Wzór informacji ma wkrótce określić PKW. Działania te gmina ma wykonywać jako zadanie zlecone, zatem jest szansa, że w ślad za tym pójdzie określona dotacja. Pozostają pytania: przez kogo przesyłki będą dostarczane – czy zajmie się tym Poczta Polska, operator alternatywny, czy też pracownicy gmin.
Tak daleko w przyszłość nie wybiega jeszcze Krzysztof Iwaniuk, wójt gminy Terespol. – Obecnie nasza gmina żyje zbliżającym się referendum z 6 września. Martwimy się wyłącznie o to, czy zapewnimy odpowiedni skład komisji. Stawki są o wiele niższe niż np. przy wyborach samorządowych oraz parlamentarnych, a to na pewno nie pomaga w naborze, zwłaszcza że trwa sezon urlopowy. Na przygotowanie do zmian jeszcze będzie czas i mam nadzieję, że również środki – mówi Iwaniuk. ©?
Pozostałe zmiany istotne dla gmin
Poza „prezydencką” nowelizacją kodeksu wyborczego w ostatnim czasie były jeszcze dwie inne. Poniżej informujemy, co z nich wynika.
Od 28 lipca 2015 r.: Okręg wyborczy nr 2, czyli część województwa dolnoślą skiego obejmująca obszary powiatów: dzierżoniowskiego, kłodzkiego, świdnickiego, wałbrzyskiego, ząbkowickiego – został poszerzony o miasto na prawach powiatu – Wałbrzych. Liczba posłów wybieranych w okręgu wyborczym pozostała niezmieniona i wciąż wynosi 8. Siedzibą okręgowej komisji wyborczej również pozostał Wałbrzych. Okręg wyborczy nr 4 obejmujący obszary powiatów: świdnickiego, wałbrzyskiego został poszerzony o miasto na prawach powiatu – Wałbrzych. Zmiany wynikają z ustawy z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2015 poz. 1044).
Od 1 stycznia 2016 r.: Wyborów do rad nie będzie się przeprowadzać w jednostce samorządu terytorialnego, w której wskutek zmian w podziale terytorialnym państwa rozwiązaniu ulegnie rada, jeżeli data wyborów przypada w okresie sześciu miesięcy poprzedzających rozwiązanie. Wybory do nowej rady będzie się przeprowadzać w trybie i na zasadach określonych w kodeksie, po wejściu w życie zmian w podziale terytorialnym państwa. Komisarz wyborczy po zasięgnięciu opinii rad JST będzie dokonywał podziału obszaru nowej jednostki na okręgi wyborcze, a w przypadku gmin – obwody głosowania, które mają zastosowanie w pierwszych wyborach do rady nowej jednostki i wyborach przeprowadzanych w trakcie pierwszej kadencji oraz (w przypadku gmin) utworzy odrębne obwody głosowania w celu przeprowadzenia głosowania w pierwszych wyborach. Do czasu rozwiązania rady w jednostce samorządu terytorialnego, zadania i kompetencje rady wykonują dotychczasowe organy. Po rozwiązaniu rady oraz w przypadku rozwiązania rady jednostki z powodu zmniejszenia jej składu do dnia pierwszej sesji rady zadania i kompetencje organów w nowej jednostce wykonuje osoba wyznaczona przez prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Zmiany wynikają z ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1045).
OPINIA EKSPERTA
Krzysztof Lorentz, Krajowe Biuro Wyborcze
Zmiany nie będą wprowadzone podczas referendum. Część zmian będzie jednak dotyczyła wyborów w październiku np. broszurowe karty do głosowania będą miały na okładce informację o sposobie głosowania, a na kolejnej kartce spis treści. Środki na przeprowadzanie wyborów gminy dostają z budżetu państwa, więc nie są bezpośrednio obciążone. Co do informowania wyborców przez wójtów: ten przepis wejdzie w życie od 1.01.2016 r., obecnie informację trzeba zamieścić w miejscu publicznym, natomiast po zmianach do skrzynek będzie wrzucany druk bezadresowy. Przypominam, że mężowie zaufania mogą nagrywać pracę komisji przed otwarciem i po zamknięciu lokalu wyborczego, a le nie mogą nagrań opublikować. Dowody ew. nieprawidłowości mogą być u dostępnione wyłącznie na potrzeby ewentualnych postępowań.
Podstawa prawna
Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2015 r. poz. 1043).