Długoletnia praktyka mogłaby sugerować, że odpowiedź na tak postawione pytanie jest oczywista: tak. Jeżeli jednak analizujemy najnowsze orzecznictwo – sytuacja nie jest już tak jednoznaczna. Wśród sądów administracyjnych kształtuje się bowiem pogląd, zgodnie z którym w określonych okolicznościach działalność wodno-kanalizacyjna nie jest działalnością gospodarczą.
Zgodnie z ustawą z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 70; dalej: u.p.o.l.) budowla stanowi szczególny przedmiot opodatkowania. Generuje ona podatek wyłącznie wtedy, gdy jest związana z działalnością gospodarczą. Dla opodatkowania gruntu czy budynku, a więc pozostałych, wskazanych przez ustawę przedmiotów opodatkowania, spełnienie takiej przesłanki nie jest konieczne. Przyjęcie więc, że budowla podlega opodatkowaniu, wymaga potwierdzenia w co najmniej dwóch krokach. Po pierwsze, należy dokonać oceny danego obiektu pod względem technicznym. Budowlą jest bowiem tylko taki obiekt, który jest obiektem budowlanym w rozumieniu przepisów prawa budowlanego i jednocześnie nie jest budynkiem lub obiektem małej architektury. Budowlą będzie też urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 553), które związane będzie z obiektem budowlanym w sposób zapewniający możliwość użytkowania tego obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Drugą konieczną w świetle u.p.o.l. przesłanką opodatkowania budowli jest jej związek z działalnością gospodarczą. Przy czym ustawodawca definiuje pojęcie związku budowli z działalnością gospodarczą. Zgodnie z przepisami budowla o charakterze gospodarczym (związana z działalnością) to budowla będąca w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Nie samo jednak posiadanie ma tutaj charakter zasadniczy. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 lutego 2021 r. (sygn. akt SK 39/19), w pewnych okolicznościach decydujący ma być faktyczny związek budowli z prowadzonym biznesem.
Na tle przedstawionych zasad praktyka zaczęła stawiać pytanie o konieczność opodatkowania budowli wchodzących w skład infrastruktury wodno-kanalizacyjnej (służącej do wykonywania zadań z zakresu zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków). O ile wątpliwości nie może budzić kwestia techniczna (co do zasady poza sporem powinna być kwestia, że sieci wodociągowe i kanalizacyjne, pompy głębinowe, studnie głębinowe, przepompownie, hydrofornie, oczyszczalnie ścieków i inne obiekty związane z gospodarką wodno-kanalizacyjną mogą co do zasady stanowić budowle w rozumieniu przepisów podatkowych), o tyle już kwestia oceny ich związku z działalnością gospodarczą została podana w wątpliwość.
Przypomnieć należy, że działalność gospodarcza, o jakiej mowa u.p.o.l., to działalność, o której mowa w ustawie z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641), to „zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły”. Niewątpliwie działalność o charakterze użyteczności publicznej, której celem jest – tak jak m.in. w przypadku sieci wodno-kanalizacyjnej – bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych, jest właśnie działalnością zorganizowaną, wykonywaną w imieniu własnym oraz w sposób ciągły. Wątpliwości koncentrują na przesłance zarobkowości. Jak dotąd sądy zgodnie uznają, że bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców w zakresie zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków nie wiążą się z jednoznacznym zamiarem wypracowania (osiągnięcia) zysku (wymiernych korzyści majątkowych), jeżeli taryfy zakładają zerową marżę zysku. Jednocześnie o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej decyduje zamiar jego osiągnięcia (cel). Jeżeli zatem celem działalności w zakresie zbiorowego dostarczania wody i odprowadzania ścieków nie jest osiągnięcie zysku (w taryfie nie ustalono marży zysku), to działalność ta nie jest działalnością zarobkową (i to nawet wtedy, gdy zysk ubocznie zostanie osiągnięty). Taka interpretacja ma szerokie oddziaływanie. Jak wspomniano budowle, które nie są związane z działalnością gospodarczą, wcale nie podlegają opodatkowaniu. Z kolei grunty i budynki opodatkowane są niższa stawką.
Opisany powyżej, utrwalający się w orzecznictwie pogląd jest zagadnieniem niezwykle ciekawym. Po pierwsze, stanowi pewnego rodzaju nowość w podejściu do opodatkowania infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Po drugie, wydaje się mieć uniwersalne podstawy (co może potencjalnie zaowocować jego adaptacją w innych obszarach). Szczegóły zagadnienia omówimy podczas warsztatów organizowanych drugiego dnia Kongresu Perły Samorządu, który na początku czerwca odbędzie się w Gdyni. ©℗
