Jak zmniejszyć ryzyko unieważnienia uchwały odpadowej

Emocje towarzyszące przyjmowanym przez rady gmin (lub miast) uchwałom z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi sprawiają, że właśnie te sprawy stosunkowo często znajdują swój finał w sądzie administracyjnym. Ten zaś może stwierdzić nieważność kontrowersyjnych aktów prawa miejscowego. Jak zatem można temu zapobiec?

Często uchwały dotyczące gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi podejmowane przez rady gmin, miast czy przez zgromadzenia związków międzygminnych wzbudzają wiele emocji wśród mieszkańców lub przedsiębiorców działających w danej gminie. Dotyczy to w szczególności uchwał, w których przesądzana jest metoda ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz stawek tej opłaty, jak również uchwał określających zakres usług świadczonych przez gminę na rzecz właścicieli nieruchomości w zamian za opłatę śmieciową.

Co kontrolują sądy

Niezadowolenie z podejmowanych przez organy stanowiące rozstrzygnięć może wpłynąć na zaskarżenie poszczególnych uchwał do sądu administracyjnego. Należy przy tym pamiętać, że sądy administracyjne dokonują wyłącznie kontroli zaskarżonych uchwał w zakresie ich zgodności z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Ograniczają się zatem wyłącznie do kryterium legalności. Nie stosują innych kryteriów, w tym kryterium celowości, rzetelności czy gospodarności. Jedynie w przypadku uchwały sprzecznej z prawem – i to w stopniu istotnym – można stwierdzić jej nieważność (w całości lub w części).

W przypadku skutecznego wniesienia skargi wojewódzki sąd administracyjny rozpoznaje ją w granicach danej sprawy, nie będąc jednakże związanym zarzutami w niej podniesionymi. Może się zatem zdarzyć, że sąd uzna wszystkie lub niektóre zarzuty podniesione w skardze – z którymi w odpowiedzi na skargę polemizuje organ – za niezasadne, jednak stwierdzi nieważność uchwały z innych przyczyn. Tym samym nie ma skarg nieistotnych czy błahych, bo każda może doprowadzić do negatywnego dla gminy rozstrzygnięcia.

Należy również pamiętać, że sąd administracyjny może stwierdzić nieważność uchwały nawet wówczas, gdy nie obowiązuje ona już na dzień wniesienia skargi czy na dzień orzekania przez sąd. Ważne, aby uchwała w przeszłości wywołała przewidziany w niej skutek prawny.

Kto może zaskarżyć

Nie każdy może skutecznie zaskarżyć uchwały odpadowe. Uchwałę rady gminy może zaskarżyć ten, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą, podjętą przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej. Skuteczne wniesienie skargi wymaga zatem wykazania, że konkretna uchwała bezpośrednio wpływa na prawa lub obowiązki skarżącego. Nie zawsze jest to kwestia oczywista. Sądy administracyjne wielokrotnie odrzucały skargi wniesione np. przez przedsiębiorców działających w branży odpadowej, którzy kwestionowali uchwały wyrażające zgodę na tworzenie przez gminę własnej spółki odpadowej.

Powyższe ograniczenia dotyczące możliwości zaskarżania uchwał odpadowych nie dotyczą skarżących działających w interesie publicznym, takich jak prokuratorzy czy organy nadzoru. W przypadku ich skarg sąd nie bada legitymacji skargowej, przechodząc od razu do merytorycznej kontroli zaskarżonych uchwał. Organy nadzoru mają możliwość zaskarżenia uchwały po upływie 30-dniowego terminu na samodzielne wydanie rozstrzygnięcia nadzorczego. Brak zastrzeżeń ze strony organy nadzoru na tym etapie nie zamyka mu drogi do późniejszego kwestionowania uchwał przed sądem.

Pewne ograniczenie w zaskarżaniu uchwał odpadowych wynika z przepisu, który wyklucza ponowne złożenie skargi w trybie tzw. skargi powszechnej, jeżeli w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił. Tymczasem zdarzają się sytuacje, w których gmina przypomina sobie o korzystnym dla siebie wyroku dotyczącym danej uchwały dopiero w trakcie trwania postępowania zainicjowanego kolejną skargą.

O wszystkich tych aspektach będziemy rozmawiali podczas warsztatów „Optymalizacja gminnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi” drugiego dnia Kongresu Perły Samorządu 2023. Przez pryzmat naszych doświadczeń zdobywanych od początku tzw. rewolucji śmieciowej oraz przez pryzmat orzeczeń sądów administracyjnych będziemy doradzać, jak minimalizować ryzyko sporu przed sądem administracyjnym oraz jak zachować się w przypadku wniesienia skargi na uchwały odpadowe. Poszczególne wątpliwości uczestników warsztatów będziemy wyjaśniać także podczas indywidualnych konsultacji. ©℗