Regionalna izba obrachunkowa wykazała wadliwe sporządzenie wieloletniego planu finansowego na lata 2023‒2030. Chodzi o to, że rada gminy upoważniła wójta do przekazania uprawnień dla kierowników jednostek organizacyjnych gminy (np. gminnego ośrodka pomocy społecznej, placówek oświatowych) do zaciągania zobowiązań związanych z ciągłością działania na kwotę 2 mln zł, w sytuacji gdy wójtowi przyznano takie uprawnienie na kwotę 1 mln zł. Czy jest to błąd? Czy rada nie może dać zwiększonych możliwości kierownikom jednostek organizacyjnych kosztem wójta?
Aby przeanalizować pytanie czytelnika, należy posiłkować się przepisami ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Zgodnie z art. 226 ust. 1 u.f.p. wieloletnia prognoza finansowa powinna być realistyczna i określać dla każdego roku objętego prognozą co najmniej:
1) dochody bieżące oraz wydatki bieżące budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w tym na obsługę długu, gwarancje i poręczenia;
2) dochody majątkowe, w tym dochody ze sprzedaży majątku, oraz wydatki majątkowe budżetu JST;
3) wynik budżetu JST;
4) przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowania deficytu;
5) przychody i rozchody budżetu JST, z uwzględnieniem długu zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia;
6) kwotę długu JST oraz sposób sfinansowania jego spłaty;
6a) relacje, o których mowa w art. 242‒244 u.f.p., w tym informację o stopniu niezachowania tych relacji w przypadkach, o których mowa w art. 240a ust. 4 i 8 oraz art. 240b u.f.p.;
8) kwoty wydatków bieżących i majątkowych wynikających z limitów wydatków na planowane i realizowane przedsięwzięcia.
Wieloletnia prognoza finansowa ‒ jak wynika z art. 227 u.f.p. ‒ obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat budżetowych. Prognozę kwoty długu, stanowiącą część wieloletniej prognozy finansowej, sporządza się na okres, na który zaciągnięto oraz planuje się zaciągnąć zobowiązania.
Dwustopniowe przekazanie
Uchwała w sprawie wieloletniej prognozy finansowej – zgodnie z art. 228 u.f.p. ‒ może zawierać upoważnienie dla zarządu JST do zaciągania zobowiązań:
- związanych z realizacją zamieszczonych w niej przedsięwzięć;
- z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy.
Ponadto organ stanowiący JST może upoważnić zarząd JST do przekazania uprawnień kierownikom jednostek organizacyjnych JST do zaciągania zobowiązań.
Nie ma wątpliwości co do tego, że przywołane wyżej regulacje prawne umożliwiają organowi stanowiącemu JST (czyli np. radzie gminy) dwustopniowe przekazywanie upoważnień. W pierwszej kolejności – dla zarządu JST. W drugiej – dla zarządu JST z tym, że z „przedłużeniem” upoważnienia dla kierowników jednostek w ramach danego samorządu.
Sądowe rozstrzygnięcia
W odniesieniu do relacji zachodzących pomiędzy wspomnianymi przepisami i podanej problematyki pomocne będzie stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie z 31 stycznia 2023 r. (nr V/271/2023; źródło: https://bip.rzeszow.rio.gov.pl). Organ nadzoru weryfikował bowiem uchwałę w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, w ramach której zawarto oba wspomniane upoważnienia, z tym, że bezpośrednio dla wójta przewidziano możliwość zaciągania zobowiązań do kwoty 5 mln zł, a z kolei dla kierowników jednostek organizacyjnych gminy (którym wójt ma przekazać upoważnienia) przewidziano już możliwość zaciągania zobowiązań do kwoty 6 mln zł. Na tle tego stanu faktycznego organ nadzoru wskazał, że: „(…) przekazanie uprawnień przez organ wykonawczy gminy powinno się mieścić w zakresie upoważnienia, wyznaczonego jego kwotą, które otrzymał organ wykonawczy od rady gminy. Postanowienie par. 5 uchwały, w którym o kwotę 1 mln zł przekroczono wysokość kwoty zobowiązań, do których zaciągania w 2023 roku został upoważniony organ wykonawczy gminy oznacza, że Wójt Gminy (…) mógłby przekazać uprawnienie kierownikom jednostek organizacyjnych w większym zakresie, niż posiada, co w istotny sposób narusza cyt. wyżej art. 222 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, a zatem Kolegium Izby uchwaliło jak w sentencji uchwały. Upoważnienie zawarte w par 5 uchwały powinno być ustalone maksymalnie do kwoty 5 mln zł” .
Finalnie organ nadzoru stwierdził nieważność uchwały w części, z której wynikało, że zakres upoważnienia dla kierowników jednostek miałyby wykraczać poza osobiste upoważnienie (do zaciągania zobowiązań) udzielonego przez radę gminy dla wójta gminy.
Wadliwy sposób
Biorąc pod uwagę powyższe, należy podkreślić, że wskazany w pytaniu czytelnika sposób udzielenia upoważnień dla kierowników jednostek organizacyjnych gminy jest wadliwy. Rada gminy nie może upoważnić wójta do przekazania upoważnień do zaciągania zobowiązań dla jednostek organizacyjnych, które będą opiewały na wyższe kwoty niż uprawnienia przyznane samemu wójtowi gminy. W podanych uwarunkowaniach prawnych stanowisko regionalnej izby obrachunkowej jest więc uzasadnione. ©℗
Podstawa prawna
art. 222, art. 226 ust. 1, art. 227‒228, art. 240a ust. 4 i 8 oraz art. 240b, art. 242‒244 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)