Wójt podpisał umowę na budowę drogi gminnej. Jednak w dniu jej podpisania, 15 stycznia 2023 r. w uchwale budżetowej w par. 6050 było zaplanowane tylko 1 mln zł, podczas gdy wartość umowy opiewała na 1,2 mln. Na sesji 2 lutego rada gminy zwiększyła plan finansowy do 1,2 mln. zł. Czy takie działanie jest właściwe i czy zalegalizuje podpisanie umowy?
Kluczowe znaczenie mają art. 46 ust. 1 i art. 261 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). I tak z art. 46 ust. 1 u.f.p. wynika, że jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do sfinansowania w danym roku „do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, inne składki i opłaty obligatoryjne oraz płatności wynikające z zobowiązań zaciągniętych w latach poprzednich, z zastrzeżeniem art. 136 ust. 4 i art. 153 u.f.p.”. Natomiast zgodnie z art. 261 u.f.p. kierownik samorządowej jednostki budżetowej w celu realizacji zadań może zaciągać zobowiązania pieniężne, w tym zobowiązania zaliczane do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2, inne niż kredyt i pożyczka, do wysokości kwot wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym jednostki.
W kontekście pytania na uwagę zasługuje także art. 60 ust. 2 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym, z którego wynika, że wójtowi przysługuje wyłączne prawo zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy.
Przytoczone wyżej regulacje prawne wyznaczają więc granice dopuszczalnego postępowania wójta przy zaciąganiu zobowiązań w kontekście prawno-finansowym. Zatem w opisanej sytuacji – gdy wójt gminy zawarł umowę na wykonanie zadania inwestycyjnego na kwotę 1,2 mln zł, a w uchwale budżetowej w par. 6050 „Wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych” w dniu zawarcia umowy figurowała kwota 1 mln zł – doszło do przekroczenia zakresu upoważnienia z uchwały budżetowej.
Korekta po fakcie
Niestety, dostosowanie uchwały budżetowej w zakresie ww. parametrów kwotowych na sesji 2 lutego br. nie oznacza, że zobowiązanie zaciągnięto legalnie. Późniejsza zmiana uchwały budżetowej nie sanuje bowiem nieprawidłowości, która miała miejsce na dzień podpisania umowy z wykonawcą zamówienia publicznego. Potwierdza to orzecznictwo nadzorcze regionalnych izb obrachunkowych. Przykładowo z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 10 października 2017 r. (nr 20.130.2017, www.warszawa.rio.gov.pl) wynika, że rada nie ma upoważnienia do dokonywania zmian w budżecie JST z wsteczną mocą obowiązującą. Odwołano się w tym zakresie m.in. do art. 44 ust. 1 pkt 2 u.f.p., który stanowi, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej JST. Podkreślono jednocześnie, że „wydatki publiczne poniesione w danym miesiącu muszą wynikać z funkcjonującej w tym samym dniu w obrocie prawnym uchwały budżetowej, a nie z uchwały budżetowej w brzmieniu nadanym w okresie późniejszym”.
Konsekwencje
Konsekwencje nieuprawnionych działań wójta mogą być dotkliwe na płaszczyźnie przepisów z zakresu dyscypliny finansów publicznych, tj. na podstawie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zgodnie z art. 15 tej ustawy naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie lub zmiana zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą bud żetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania lub zmiany zobowiązań przez jednostkę sektora finansów publicznych. Odpowiedzialność za czyn polegający na przekroczeniu zakresu upoważnienia do zaciągania zobowiązań co do zasady ponosi kierownik jednostki, bowiem odpowiada on za całość gospodarki finansowej.
W opisanej sprawie prawidłowy przebieg postępowania powinien wyglądać następująco: wójt gminy jeszcze przed podpisaniem umowy powinien wystąpić do rady gminy z wnioskiem o odpowiednie zmiany w budżecie gminy. Natomiast przy braku stosownego zabezpieczenia środków w budżecie gminy wójt gminy powinien powstrzymać się z zaciąganiem zobowiązania.
Powyższe założenia mają potwierdzenie w orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 23 stycznia 2020 r. (sygn. akt BDF1.4800.86.2019). Z orzeczenia tego wynika, że zapisanie w planie finansowym jednostki konkretnej kwoty wydatków w określonej podziałce klasyfikacji budżetowej przesądza zarówno o kierunkach, jak i o zakresie działalności rzeczowej w obrębie roku budżetowego. Tym samym nie można zaciągać zobowiązań przekraczających wysokość planu bądź zobowiązań, które w planie w ogóle nie zostały przewidziane. Ponadto wskazano, że kierownik bud żetowej JST w celu realizacji zadań może zaciągać zobowiązania pieniężne do wysokości kwot wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym jednostki. W przypadku kiedy zachodziłaby konieczność zaciągnięcia zobowiązania i skutkiem tej czynności byłoby naruszenie tej zasady, kierownik jednostki powinien podjąć działania zmierzające do zmiany planu finansowego lub inne działania w granicach obowiązującego porządku prawnego.
Podsumowując: wójt gminy naruszył zasady zaciągania zobowiązań. Skoro podpisał umowę na wartość, która nie była zabezpieczona w budżecie gminy, to może ponieść skutki na płaszczyźnie dyscypliny finansów publicznych. ©℗
Postawa prawna
art. 46 ust. 1, art. 261 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)
art. 60 ust. 2 pkt 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40)
art. 15 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289)
Zapraszamy do zadawania pytań
