Zasady uchwalania gminnego programu przeciwdziałania alkoholizmowi uregulowano w art. 41 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W art. 41 ust. 1 postanowiono, że prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują:

„1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu;

2) udzielanie pomocy psychospołecznej i prawnej rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;

3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej oraz działalności szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii oraz uzależnieniom behawioralnym, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych; (…)

5) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych;

6) podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art. 131 i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego;

7) wspieranie zatrudnienia socjalnego przez organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej i klubów integracji społecznej”.

Zasady ogólne

Jak zaś wynika z ust. 2, realizacja zadań, o których mowa w ust. 1, jest prowadzona w postaci uchwalonego przez radę gminy gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii. Program ten jest częścią strategii rozwiązywania problemów społecznych i uwzględnia cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii, określone w Narodowym Programie Zdrowia. Elementem gminnego programu mogą być również zadania związane z przeciwdziałaniem uzależnieniom behawioralnym. Gminny program jest realizowany przez ośrodek pomocy społecznej albo centrum usług społecznych, o których mowa w przepisach o pomocy społecznej, lub inną jednostkę wskazaną w tym programie. W celu realizacji gminnego programu wójt (burmistrz, prezydent miasta) może powołać pełnomocnika.

Praca komisji

Dla odpowiedzi na pytanie czytelnika kluczowe znaczenie mają art. 41 ust. 3‒5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.. W tych przepisach postanowiono, że wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) powołują gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, w szczególności inicjujące działania w zakresie określonym w ust. 1 oraz podejmujące czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. W skład tych komisji wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych.

Czyje kompetencje

Szczególnie pomocne może być jednak stanowisko zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 14 grudnia 2022 r. (znak WK-0911/22/2022, bip.poznan.rio.gov.pl). W toku tej kontroli ustalono, że gmina wypłacała członkom komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wynagrodzenia za kontrole punktów sprzedaży alkoholu na terenie gminy, przy czym w gminnym programie nie zawarto zapisów dotyczących wysokości tego wynagrodzenia. W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała, aby wynagrodzenie członków gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wypłacać zgodnie z zasadami określonymi przez radę miejską w aktualnie obowiązującym gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych stosownie do art. 41 ust. 5 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z tym przepisem zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów alkoholowych.

Mając na uwadze ww. argumenty prawne, należy uznać, że nie ma podstaw, aby braki w gminnym programie uzupełniał niejako wójt gminy. Ustawodawca przewidział bowiem w tym zakresie wyłączną kompetencję dla organu stanowiącego, czyli dla rady gminy. Wynagrodzenie członków komisji do spraw profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych powinno bezwzględnie znaleźć się w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Do wypłaty wynagrodzenia członkom komisji nie wystarczy bowiem ogólne sformułowanie zawarte w gminnym programie. Tych kompetencji nie można przenieść na wójta gminy. A zatem w sytuacji opisanej w pytaniu konieczne jest uzupełnienie programu o odpowiednie regulacje. ©℗

Podstawa prawna

art. 41 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 165)