Rada powiatu zmieniła rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na terenie powiatu w porze nocnej. Zgodnie z nowym planem mają one funkcjonować do godz. 24 we wszystkie dni tygodnia. Czy rada mogła przyjąć takie rozwiązanie?

Nie, gdyż ograniczenie funkcjonowania aptek ogólnodostępnych we wszystkie dni tygodnia do godz. 24 narusza art. 94 ust. 1 prawa farmaceutycznego (dalej: p.f.). Stosownie do tego przepisu rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Przypomnijmy, że rozkład ten jest zobowiązana uchwalić rada powiatu – po to, aby zapewnić mieszkańcom dostęp do placówek.

Pora nocna

W orzecznictwie wskazuje się, że choć p.f. nie zawiera definicji „pory nocnej”, to pojęcie to nie powinno powodować wątpliwości. W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, wyrażonej w wyroku z 17 października 2012 r. (sygn. akt II SA/Bd 632/12), ustalając znaczenie tego pojęcia, wystarczy sięgnąć do kodeksu pracy (dalej: k.p.), który reguluje pracę w porze nocnej. Zgodnie z art. 1517 par. 1 k.p. pora nocna obejmuje 8 godzin między 21 a 7. Ustawodawca posłużył się pojęciem pora nocna, a nie część pory nocnej. Z tego względu dostępność aptek powinna być zapewniona w całej porze nocnej, tj. od 21 do 7. Zdaniem bydgoskiego WSA celem regulacji art. 94 ust. 1 p.f. jest zapewnienie dostępności przez cały czas, a więc całodobowo. Z kolei wojewoda kujawsko-pomorski w rozstrzygnięciu nadzorczym z 4 stycznia 2023 r. (nr 3/2023) podkreślił, że rada powiatu obowiązana jest przestrzegać zakresu upoważnienia udzielonego jej przez p.f. Niewyczerpanie zakresu przedmiotowego przekazanego przez ustawodawcę do uregulowania w drodze uchwały skutkuje istotnym naruszeniem prawa. Według tego wojewody pominięcie w uchwale określenia rozkładu godzin pracy aptek w części „pory nocnej”, tj. od godz. 24 każdego dnia, oznacza niezrealizowanie normy kompetencyjnej z art. 94 ust. 2 p.f., co może prowadzić do pozbawienia mieszkańców powiatu dostępności do świadczeń aptekarskich o tej porze. W ocenie organu nadzoru określenie godzin pracy aptek w godzinach nocnych powinno bowiem prowadzić do zapewnienia możliwości korzystania z usług świadczonych przez apteki nie tylko do późnych godzin wieczornych, lecz także przez całą noc.

Cel sporządzania planu

W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że upoważniając właściwy organ powiatu do ustalania rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych, ustawodawca przypisał temu rozkładowi dwa podstawowe cele. Po pierwsze, powinien on być dostosowany do potrzeb ludności, po drugie, zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy. Z jednej strony rozkład godzin pracy powinien być dostosowany do bieżących (codziennych) potrzeb ludności, co wiąże się z zapotrzebowaniem społeczności lokalnej na powszechne, wykonywane przez apteki ogólnodostępne usługi, świadczone w zwykłych warunkach. Ustalając godziny pracy aptek w normalnych, codziennych warunkach, należałoby zatem uwzględniać potrzeby ludności, a więc brać pod uwagę takie okoliczności jak np.: liczba ludności oraz skupiska mieszkańców na danym terenie, zagęszczenie zabudowy mieszkaniowej, podział miejscowości na osiedla, liczba i układ placówek aptecznych na danym obszarze. Zarazem przy planowaniu i ustalaniu rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych nie można pomijać sytuacji nadzwyczajnych, których częstotliwości występowania nie sposób przewidzieć. Trzeba mieć bowiem na uwadze także przypadki szczególne, niezwiązane bezpośrednio z zaspokajaniem zwykłych, codziennych potrzeb w zakresie zaopatrzenia w leki. Chodzi o zapewnienie – w miarę możliwości – dostępności świadczeń aptecznych w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od pracy, a więc wówczas, gdy nie funkcjonują ogólnodostępne apteki, a zaistnieje konieczność niezwłocznego podania leku choremu (por. wyrok WSA we Wrocławiu z 3 października 2006 r., sygn. akt III SA/Wr 185/06). ©℗
Podstawa prawna
art. 94 ust. 1 i 2 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2301)
art. 1517 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140)