Nasza gmina chce udzielić dotacji dla stowarzyszenia (ok. 20 tys. zł) na realizację zadania wybranego w ramach budżetu obywatelskiego. Chodzi o inwestycję sportową, z której będą korzystać mieszkańcy. Czy rada gminy może podjąć taką uchwałę?

Jednostki samorządu terytorialnego mogą podejmować inicjatywy w zakresie udzielania dotacji, o ile spełnione zostaną wymagane przez przepisy wymogi. Dotyczy to m.in. dotacji udzielanych jednostkom spoza sektora finansów publicznych, a taką jest wspomniane w pytaniu stowarzyszenie. Zadanie, które ma być wsparte dotacją celową, zostało wybrane do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego będącego formą budżetu partycypacyjnego. Zgodnie z art. 5a ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym w ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy w bezpośrednim głosowaniu decydują corocznie o części wydatków budżetu gminy. Zadania wybrane w tym głosowaniu zostają uwzględnione w uchwale budżetowej gminy. Co więcej, rada gminy w toku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego.

Decyzja o dotacji należy do rady

Z punktu widzenia sygnalizowanej problematyki kluczowe znacznie odgrywają jednakże przepisy zgrupowane w art. 221 ustawy o finansach publicznych. W ust. 1 tego artykułu postanowiono, że podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań. Z kolei z ust. 2 wynika, że zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a jeżeli dotyczy ono innych zadań niż określone w tej ustawie, wówczas jest podstawą zlecenia zadania i przekazania środków jest umowa jednostki samorządu terytorialnego z podmiotem, o którym mowa w ust. 1. Przy czym umowa, o której mowa w ust. 2, powinna określać:
1) szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki dotacja została przyznana, i termin jego wykonania;
2) wysokość dotacji udzielanej podmiotowi wykonującemu zadanie i tryb płatności;
3) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do 31 grudnia danego roku budżetowego;
4) tryb kontroli wykonywania zadania;
5) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji;
6) termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji, nie dłuższy niż terminy zwrotu dotacji określone w niniejszym dziale.
Natomiast w ust. 4 podano, że tryb postępowania o udzielenie dotacji na inne zadania niż określone w ustawie, o której mowa w ust. 2, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa, w drodze uchwały, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, mając na uwadze zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.

Musi być podstawa

Na kanwie powyższych przepisów w orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych wskazuje się, że uchwała podejmowana przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego na podstawie art. 221 ust. 4 ustawy o finansach publicznych jest aktem prawa miejscowego, zawiera bowiem przepisy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, które są adresowane do podmiotów pozostających na zewnątrz struktury samorządu terytorialnego. Przedmiot jej regulacji odnosi się do trybu postępowania o udzielenie dotacji, sposobu rozliczania dotacji oraz sposobu kontroli wykonywania zleconego zadania. Postanowienia takiej uchwały w szczególności nie mogą: wykraczać poza zakres ustawowego upoważnienia do jej wydania, być niezgodne z innymi powszechnie obowiązującymi przepisami prawa ani powtarzać regulacji w tych przepisach zawartych. Naruszenie któregokolwiek z wymienionych wymogów będzie co do zasady skutkować nieważnością wadliwego postanowienia uchwały. Tego rodzaju wady legislacyjne są bowiem traktowane jako przypadki istotnego naruszenia prawa.
W odpowiedzi na pytanie szczególnie jednak pomocne będzie stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 27 lipca 2022 r. (nr KI.411.104.2022; bip.krakow.rio.gov.pl). W ramach postępowania organ nadzoru m.in. weryfikował legalność podjęcia uchwały przez radę miasta w sprawie udzielenia dotacji dla stowarzyszenia na realizację zadania w ramach budżetu obywatelskiego, które dotyczyło aktywności sportowej. W analizie prawnej znaleźć można ciekawe spostrzeżenia. Po pierwsze, z uchwały organu nadzoru należy wnioskować, że teoretycznie istniałaby możliwość wyboru oferty stowarzyszenia, aczkolwiek w trybie określonym uchwałą podejmowaną na podstawie art. 221 ust. 4 u.f.p. Po drugie – zaznaczono, że tego typu uchwała o trybie (procedurze) zlecania zadań może być podjęta przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego na podstawie art. 221 ust. 4 u.f.p. w zw. z ust. 1 i 2. Po trzecie – podano, że ewentualne uchwała o udzieleniu dotacji celowej konkretnemu podmiotowi – w podanej sprawie stowarzyszeniu – nie jest aktem normatywnym prawa miejscowego, lecz jest aktem indywidualnym stosowania prawa. Wreszcie po czwarte – organ nadzoru podkreślił, że gmina dotąd nie podjęła ww. uchwały w trybie art. 221 ust. 4 u.f.p., której przepisy prawne przewidywałyby, że to rada miejska odrębną uchwałą dokonuje wyboru beneficjentów dotacji udzielanych przy zastosowaniu procedury z uchwały z art. 221 ust. 4 w zw. z ust. 1–3 u.f.p. Finalnie wskazano, że przyznanie dotacji uchwałą rady gminy dla stowarzyszenia dokonano bez podstawy prawnej, a zarazem z naruszeniem art. 221 ust. 1–4 u.f.p. Izba równocześnie zaznaczyła, że powołane w podstawie prawnej uchwały rady miejskiej przepisy nie stanowią samoistnej podstawy do zadecydowania przez radę miejską o udzieleniu dotacji inwestycyjnej wskazanemu podmiotowi.
Podsumowując, w opisanym stanie faktycznym brak jest podstaw do podjęcia przez radę gminy sugerowanej uchwały w sprawie dotacji celowej. Można rozważyć takie działanie, jednakże uprzednio rada gminy powinna przyjąć ogólną (pierwotną) uchwałę na podstawie art. 221 ust. 4 ustawy o finansach publicznych, która stanowiłaby dopiero prawną możliwość podjęcia wtórnej uchwały dla konkretnego podmiotu. ©℗
Podstawa prawna
art. 221 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634 ; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1964)
art. 5a ust. 4 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)