Planujemy wprowadzić dopłaty do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny. Przysługiwać będą w wysokości 4 zł na osobę. Warunkiem będzie m.in. brak zaległości wobec gminy z podatków i innych opłat. Czy rada gminy może uchwalić taką formę wsparcia w ramach lokalnego (samorządowego) programu na rzecz rodzin wielodzietnych?
Nie, w ramach samorządowego programu na rzecz rodzin wielodzietnych nie można wprowadzać dodatków, ulg czy innych form wsparcia odnoszących się do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Taką możliwość stwarzają natomiast inne regulacje prawne przewidujące uprawnienia dla gmin do wprowadzenia zwolnienia w tych opłatach.
Ustawa o KDR
Z art. 27 ustawy o Karcie Dużej Rodziny wynika, że rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą uchwalić samorządowy program przyznający uprawnienia członkom rodzin wielodzietnych. Przyjmując program, określa się w szczególności: jego zakres podmiotowy, zakres uprawnień przysługujących członkom rodzin wielodzietnych oraz zasady jego realizacji.
Przyjmowanie i realizacja programów jest zadaniem własnym samorządu terytorialnego. Z kolei w art. 28 ustawy postanowiono, że w przypadku gdy w gminie, powiecie lub województwie jest wprowadzony powyższy program, to można wykorzystać kartę jako dokument potwierdzający uprawnienie do korzystania z wprowadzonych uprawnień dla członków rodzin wielodzietnych.
Zła podstawa prawna
W kwestii tego, czy omawiany program jest właściwym miejscem do wprowadzania ulg w opłatach za odbiór odpadów, wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 13 lipca 2022 r. (sygn. akt I SA/Gl 451/22). W orzeczeniu tym sąd weryfikował mechanizmy prawne wprowadzone w uchwale rady gminy w sprawie samorządowego programu na rzecz rodzin wielodzietnych. W programie przewidziano dopłatę na poziomie 3 zł na każdego uprawnionego, jednocześnie określając warunki, kiedy nie będzie ona przysługiwała.
Sąd zakwestionował zapisy uchwały. Przypomniał, że zgodnie z art. 217 Konstytucji RP nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. W tym wypadku jest to ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Z kolei jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie (co wynika z art. 168 Konstytucji RP). W ocenie sądu w uchwale wprowadzona została ulga dotycząca daniny publicznej (gdyż konsekwencją tego unormowania jest możliwość obniżenia obciążenia daniną publiczną), zatem uznać należy, że uchwała ta reguluje materię zastrzeżoną dla ustawy. Zaznaczono jednocześnie, że w sytuacji, gdy ustawodawca przewidział upoważnienie dla lokalnego prawodawcy do regulacji określonej materii zastrzeżonej w ustawie, korzystanie z tego upoważnienia powinno odbywać się w ramach granic wyznaczonych w ustawie i ze wskazaniem przepisu rangi ustawowej, z której upoważnienie to wynika.
Jednocześnie gliwicki WSA podkreślił, że upoważnienie do wprowadzenia wspomnianej dopłaty czy ulgi w opłacie o odpadach nie wynika z ww. art. 27 ustawy o Karcie Dużej Rodziny. Finalnie wskazał, że uchwała rady gminy została wydana z istotnym naruszeniem art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o Karcie Dużej Rodziny, co stanowi podstawę stwierdzenia jej nieważności w tej części.
Prawidłowe działania
Jaka zatem podstawa prawna będzie prawidłowa? Otóż ustawodawca stworzył pewne mechanizmy prawne umożliwiające wsparcie rodzin wielodzietnych. Podstawę prawną do wprowadzenia przez samorząd gminny zwolnienia z opłaty za odpady w całości lub w części daje art. 6k ust. 4 ww. ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Z podanego przepisu wynika, że rada gminy, w drodze uchwały, może zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej lub rodziny wielodzietne, o których mowa w ustawie o Karcie Dużej Rodziny.
Na możliwość stosowania ww. mechanizmu wskazano także w przywołanym wyżej wyroku gliwickiego WSA. Sąd podkreślił przy tym, że aby takowy mechanizm został legalnie wprowadzony, uchwała rady gminy musi wskazywać właściwą podstawę prawną (czyli art. 6k ust. 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), a nadto musi wiernie odzwierciedlać zakres upoważnienia ustawowego, gdzie mowa o zwolnieniach z opłat.
Podstawa prawna
art. 6h, art. 6k ust. 4 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1297; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1768)
art. 27 i 28 ustawy z 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1744)
