Wójt opracował projekt zmiany uchwały w sprawie dotowania tego typu placówek. Chodzi o nowy zapis, zgodnie z którym osoby kontrolujące (z urzędu gminy) mają możliwość wstępu do przedszkoli, wglądu do dokumentacji, przebiegu nauczania oraz wglądu w listy obecności, a także ich weryfikacji. Wszystko po to, by mieć lepszą kontrolę nad środkami wypłacanymi z budżetu gminy. Czy zmiany te są legalne?
Nie, wójt nie powinien przedkładać radzie gminy projektu zmiany uchwały, w której w podany sposób są rozszerzane uprawnienia pracowników urzędu gminy. Nie ma bowiem podstaw prawnych do tego, by kontrolowali oni listy obecności dzieci w przedszkolu. Regionalna izba obrachunkowa zakwestionuje takie rozwiązanie legislacyjne.
Analiza zadanego pytania wymaga odniesienia się do ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, a zwłaszcza art. 17, który stanowi materialno-prawną podstawę do udzielania dotacji na rzecz niepublicznych przedszkoli. W tym na uwagę zasługuje ust. 3, w którym postanowiono, że niepubliczne przedszkole niebędące przedszkolem specjalnym otrzymuje na każdego ucznia dotację z budżetu gminy w wysokości równej 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takiego ucznia niepełnosprawnego przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy.
Ustawowe uprawnienia
Stosowna uchwała przewidująca udzielanie ww. dotacji przyjmowana jest w ramach upoważnienia ustawowego zawartego w art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Tamże postanowiono, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w drodze uchwały ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji, o których mowa w art. 15‒21, 25, 26, 28‒31a oraz 32, oraz tryb przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, termin przekazania informacji odpowiednio o liczbie dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków, uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych lub słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, o których mowa w art. 34 ust. 2, oraz termin i sposób rozliczenia wykorzystania dotacji. Jak więc wynika z przytoczonych wyżej przepisów, w uchwale dotacyjnej powinny znaleźć się przepisy normujące m.in. kwestie dotyczące trybu przeprowadzania kontroli dotacji.
Takie upoważnienie dla rady gminy nie oznacza jednak pełnej dowolności w kształtowaniu zapisów uchwały dotacyjnej. Należy bowiem zaznaczyć, że pewne kwestie związane z kontrolą ustawodawca już w ustawie uregulował. Na uwagę zasługuje choćby art. 36 ust. 1 i 2. Z tych przepisów wynika, że organ dotujący może kontrolować prawidłowość pobrania i wykorzystania udzielonych dotacji. Ponadto osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo wstępu do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek oraz wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją, a w przypadku szkół, o których mowa w art. 26 ust. 2 – także do wglądu do list obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3, oraz ich weryfikacji.
Ograniczone prawo
Warto jednak zauważyć, że choć ustawodawca w sposób odgórny uregulował możliwość wglądu do list obecności na zajęciach, to powiązał go tylko ze specyficznymi niepublicznymi (prywatnymi) szkołami, w których nie jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki. W tych bowiem przypadkach, jak wynika z art. 26 ust. 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, uczestnictwo uczniów w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych potwierdza się ich własnoręcznymi, czytelnymi podpisami na listach obecności. Oznacza to, że wspomniana możliwość wglądu osób kontrolujących dotyczy jedynie list obecności sporządzanych w tych prywatnych szkołach, gdzie nie jest realizowany obowiązek szkolny lub nauki. W takich uwarunkowaniach prawnych organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (czyli np. rada gminy) nie ma możliwości wprowadzenia wglądu do list obecności dzieci w niepublicznych przedszkolach.
Na te aspekty w pewnym stopniu zwrócono uwagę w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 22 lipca 2020 r. (nr XVII.143.S.2020). RIO wskazała w niej, że prawo wglądu do list obecności ograniczone zostało do wyszczególnionych szkół i prowadzonych przez nie określonych list obecności, a poszerzenie zakresu uprawnień związanych z kontrolą stanowi naruszenie prawa i przekroczenie kompetencji rady wynikających z art. 38 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Jakkolwiek ww. uchwała regionalnej izby obrachunkowej dotyczy szkół (wszelkiego rodzaju), to założenia w niej podane są uniwersalne i pozostają aktualne także wobec niepublicznych (prywatnych) placówek wychowania przedszkolnego. W konsekwencji nie ma uzasadnionych podstaw, aby rada gminy przekazała pracownikom urzędu gminy rozszerzone uprawnienia do weryfikowania list obecności dzieci uczęszczających do niepublicznych przedszkoli. Takie uprawnienie ustawodawca przyznał jedynie w odniesieniu do niektórych typu szkół niepublicznych. Jest to rozwiązanie wyjątkowe, a wyjątków nie można interpretować w sposób rozszerzający. Dlatego należy uznać, że sugerowane w projekcie uchwały zmiany przepisów dotyczących kontroli wykorzystania dotacji, a przede wszystkim placówek przedszkolnych, są wadliwe.
Podstawa prawna
art. 17, art. 26 ust. 3, art. 38 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1116)
