Czy w uchwale dotacyjnej dla przedszkoli i szkół można wprowadzić zapis, że oprócz rozliczenia rocznego dotacji organ prowadzący jest zobowiązany składać rozliczenia kwartalne? Niektóre placówki twierdzą, że to naruszenie przepisów ustawy o finansach publicznych.

Wspomniane placówki edukacyjne nie mają racji. Rozliczenia cząstkowe są możliwe, ponieważ organ stanowiący gminy ma kompetencje do określenia trybu i sposobu rozliczenia dotacji. Aby przeanalizować to zagadnienie, trzeba sięgnąć do ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (dalej: u.f.z.o.). Punktem wyjścia będzie przepis delegacyjny, czyli art. 38 ust. 1 u.f.z.o., z którego wynika, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji, o których mowa w art. 15‒21, art. 25, art. 26, art. 28‒31a i art. 32, oraz tryb przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, termin przekazania informacji o liczbie odpowiednio dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków, uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych lub słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, o których mowa w art. 34 ust. 2, oraz termin i sposób rozliczenia wykorzystania dotacji. Oznacza to, że uchwała dotacyjna winna obejmować w szczególności kwestie związane z rozliczaniem dotacji.

Organy nadzoru potwierdzają upoważnienie

Kwestie związane ze stanowieniem przepisów w zakresie rozliczania dotacji bywały już przedmiotem rozstrzygnięć zarówno organów nadzoru (regionalnych izb obrachunkowych), jak i sądów administracyjnych. Można np. odnotować stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 20 lipca 2021 r. (sygn. akt I SA/Bd 277/21). Stwierdzono w nim m.in., że: „Samo wyrażenie «tryb rozliczania dotacji» użyte w art. 38 ust. 1 ustawy zdaniem Sądu mieści w sobie prawo domagania się informacji nie tylko o charakterze globalnym, ale i informacji na tyle szczegółowych, aby możliwa była ocena co do prawidłowości wykorzystania dotacji. Nie tylko kontrola temu służy – sztuczne byłoby «szufladkowanie» uprawnień gminy, która jako podmiot udzielający dotacji musi wszak czuwać nad jej prawidłowym wykorzystaniem. Sąd dostrzega, że kwestionowany przepis nakłada na dotowaną jednostkę obowiązki, nie można jednak uznać, aby były one zbędne, nadmierne lub aby wykraczały poza ustawowe upoważnienie przyznane radzie gminy”.

Legislacyjna swoboda dla JST

Warto także odnotować, że co do zasady składanie rozliczeń rocznych dotyczących wydatkowania dotacji ma uzasadnienie w specyfice uchwały budżetowej, a przede wszystkim jej horyzontu czasowego. Na uwagę w tym względzie zasługuje też art. 251 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, gdzie postanowiono, że dotacje udzielone z budżetu JST w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu tej jednostki w terminie do 31 stycznia następnego roku, z zastrzeżeniem terminów wynikających z przepisów wydanych na podstawie art. 189 ust. 4. Aby jednak owe dotacje (niewykorzystane) mogły zostać zwrócone, musi zostać uprzednio złożone sprawozdanie roczne, z którego po prostu będą wynikać kwoty dotacji do ewentualnego zwrotu. W każdym razie powyższy roczny sposób rozliczeń nie może budzić żadnych wątpliwości.
Odrębną kwestią jest system rozliczenia o innej częstotliwości, w tym – kwartalnej. Analizując ten aspekt, należy raz jeszcze podkreślić, że organ stanowiący JST ma ustawowe umocowanie do określenia zarówno trybu, jak i sposobu rozliczenia dotacji. Ustawodawca pozostawił więc pewien margines swobody legislacyjnej m.in. dla rady gminy. Zresztą aprobujące stanowiska w tym zakresie można znaleźć w stosunkowo nowym orzecznictwie sądowym. Tytułem przykładu można tu odnotować wyrok WSA w Opolu z 9 lutego 2022 r. (sygn. akt I SA/Op 457/21). Sąd weryfikował legalność zapisów uchwały dotacyjnej, które przewidywały obowiązek dla niepublicznych placówek do składania organowi dotującemu rozliczeń trzymiesięcznych (czyli kwartalnych). W argumentacji prawnej zwrócono uwagę na kilka aspektów. Po pierwsze, wskazano, że nie budzi wątpliwości to, iż dotacja ma charakter roczny, a jej wypłata następuje – zgodnie z art. 34 ust. 1 u.f.z.o.– w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca (za wyjątkiem stycznia i grudnia). Nie oznacza to jednak, że przed upływem roku organ pozbawiony jest możliwości skontrolowania wykorzystania dotacji. Wprost przeciwnie, przyjęcie takiego modelu wypłaty ma na celu umożliwienie organowi samorządowemu weryfikacji na bieżąco. Po drugie, podkreślono, że zasadą jest, iż podstawą obliczania dotacji jest rzeczywista i aktualna, nie zaś deklarowana liczba uczniów, a ustawa określa cele, na jakie przeznaczone mogą być dotacje (art. 35 ust. 1 u.f.z.o.). Celowe jest więc ustanawianie mechanizmów umożliwiających organowi samorządowemu weryfikację przyznanych dotacji na bieżąco.
Sąd zauważył też, że w judykaturze podkreśla się, iż pobieranie środków publicznych łączy się nierozerwalnie z poddaniem się trybowi kontroli rozliczenia i wydatkowania tych środków, a organ stanowiący JST – wykonując delegację ustawową zawartą w art. 38 ust. 1 u.f.z.o. – uprawniony jest do stworzenia systemu kontroli, który będzie pozwalał na pełną weryfikację wykorzystywania przez beneficjentów dotacji.
Finalnie zaś stwierdzono, że nałożenie na podmiot uprawniony do otrzymania dotacji obowiązku sporządzenia i przekazania burmistrzowi miasta rozliczenia wykorzystania dotacji w zbiorczym zestawieniu, w okresach trzymiesięcznych, mieści się również w pojęciu trybu udzielania i rozliczania dotacji, a w konsekwencji w upoważnieniu wynikającym z art. 38 ust. 1 u.f.z.o. Sąd dodał także, że na organ prowadzący nie nałożono skomplikowanego do wykonania obowiązku, nie uzależniono od niego przyznania dotacji, a korzystając z prawa do środków publicznych powinien się liczyć się ze szczególnymi wymogami związanymi z ich rozliczaniem. W ramach zapewnienia kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji organy stanowiące zobligowane są do stworzenia takich mechanizmów, które kontrolę tę uczynią realną i pozwolą na weryfikację, czy rzeczywiście środki przekazywane są na uczniów uczęszczających do placówki.
Ważne:Choć dotacja ma charakter roczny, a jej wypłata następuje w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca, to JST może wcześniej skontrolować, jak środki te są wykorzystywane.
Podstawa prawna
art. 15‒21, art. 25, art. 26, art. 28‒31a, art. 32, art. 34 ust. 1 i 2, art. 35 ust. 1, art. 38 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1930; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1116)
art. 189 ust. 4, art. 251 ust. 1 ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)