Nasz burmistrz przygotował projekt uchwały w sprawie zasad sposobu i trybu umarzania, odraczania lub rozkładania na raty należności cywilnoprawnych pieniężnych przypadających miastu. Czy powinny w niej być wymienione szczegółowo przesłanki umorzenia w całości i w części należności ze względu na interes podatnika i interes publiczny?
Przyjmując uchwałę w sprawie stosowania ulg w spłacie należności cywilnoprawnych, rada nie może precyzować warunków np. umorzenia, takowe wynikają bowiem z ustawy i rada nie ma kompetencji, by je rozszerzać.
Ustawowe upoważnienie
Dla przypomnienia: źródłem upoważnienia ustawowego dla rady gminy przy podejmowaniu decyzji w sprawie stosowania ulg w spłacie należności cywilnoprawnych (np. najmu czy dzierżawy) są regulacje zgrupowane w art. 59 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Postanowiono tam, że w przypadkach uzasadnionych:
- ważnym interesem dłużnika lub
- interesem publicznym
– należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym, co do zasady mogą być umarzane, rozłożone na raty lub przesunięte w czasie – na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.
Ponadto rada określa szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg, warunki dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga będzie stanowić pomoc publiczną, oraz wskazuje organ lub osobę uprawnione do udzielania tych ulg. Rada może również postanowić o zastosowaniu zwolnień z urzędu, w przypadku wystąpienia okoliczności wymienionych w art. 56 ust. 1. u.f.p. Chodzi o sytuacje, gdy:
1) osoba fizyczna zmarła, nie pozostawiając żadnego majątku albo pozostawiła majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawiła przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 6 tys. zł;
2) osoba prawna została wykreślona z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należność, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie;
3) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne;
4) jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji;
5) zachodzi interes publiczny.
Z powyższych regulacji prawnych wynikają dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego istotne założenia, które winny być uwzględnione przy podejmowaniu uchwały w sprawie stosowania ww. preferencji. Przede wszystkim na uwagę zasługuje fakt, że rada gminy ma prawny obowiązek przyjąć wspomnianą uchwałę, a więc nie ma tu fakultatywności. W konsekwencji organ ten musi przestrzegać również zakresu upoważnienia ustawowego. Ponadto podkreślenia wymaga, że okoliczności, od powstania których uzależniona jest możliwość stosowania zwolnień, umorzeń lub terminów spłaty należności pieniężnych mających charakter cywilnoprawny, przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wyznaczone zostały w art. 59 ust. 1 u.f.p. w sposób precyzyjny i niebudzący wątpliwości.
Co na to sądy
W kontekście podanej problematyki na szczególną uwagę zasługuje stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 7 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III SA/Gl 193/22). W podanym wyroku podano m.in., że art. 59 u.f.p. nie pozwala na przyjmowanie przez radę gminy rozwiązań prawnych tworzących nową regulację w zakresie przesłanek udzielania ulg. Dalej podano, że organ uchwałodawczy nie ma możliwości zmiany, pominięcia lub dodania w uchwale nowych przesłanek zwolnień. Treść ustawowego upoważnienia zawartego w art. 59 ust.1 u.f.p. nie przewiduje kompetencji dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego do uściślania czy rozwijania przesłanki przyznawania ulg w akcie prawa miejscowego. Sąd zaznaczył jednocześnie, że prawidłowe będzie ogólne sformułowanie przyjęte w uchwale rady gminy, że: „Należności pieniężne mogą na wniosek dłużnika zostać umorzone w całości lub w części w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym”, które realizowało przyznaną jej kompetencję prawodawcy zawartą w upoważnieniu ustawowym.
Z kolei w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 września 2021 r. (sygn. akt I GSK 235/21) zwrócono uwagę, że treść ustawowego upoważnienia zawartego w art. 59 ust. u.f.p. nie przewiduje kompetencji dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, aby w drodze aktu prawa miejscowego wprowadzał dodatkowe kryteria warunkujące możliwość skorzystania z ulgi. Delegacja zawarta w art. 59 ust. 2 u.f.p. upoważnia organ uchwałodawczy do określenia szczegółowych zasad, sposobu i trybu udzielania ulg. Realizując kompetencję, organ uchwałodawczy musi uwzględniać treść normy upoważniającej. Te zaś przepisy powinny być interpretowane w sposób ścisły, bez możliwości dokonywania wykładni rozszerzającej. Rada może zatem w granicach przyznanych jej kompetencji uregulować takie zagadnienia jak np. liczba rat, na które należności mogą być rozkładane, długość terminów odraczania należności, reguły formalnoprawne udzielania ulg w spłacie należności cywilnoprawnych, przy ich dostosowaniu do uwarunkowań organizacyjnych danej gminy. ©℗
Podstawa prawna
art. 59 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)
Zapraszamy do zadawania pytań
sia @ gazetaprawna.pl
