Subskrybuj nas na Youtube
Po niedawnej zmianie przepisów dotyczących finansowania świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych nie jesteśmy pewni, czy nasza gmina powinna płacić składki zdrowotne za sołtysów oraz inkasentów podatków lokalnych. Jak więc powinniśmy postąpić, by być w zgodzie z przepisami?
Z kontekstu podanego zapytania należy wnioskować, że chodzi o zmiany wprowadzone do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a konkretnie o art. 66 ust. 1 pkt 35a. Z treści tej regulacji wynika, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie. W uzasadnieniu projektu ustawy, na mocy której wprowadzono ww. przepis, podano m.in., że: „Zaproponowana zmiana art. 66 ust. 1 ustawy o NFZ polega na zrównaniu praw i obowiązków osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z osobami powołanymi do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, które z tego tytułu pobierają wynagrodzenie (są to m.in. członkowie zarządu, członkowie Komisji Rewizyjnej, prokurenci oraz członkowie komisji egzaminacyjnych). Objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym tej grupy osób będzie skutkowało zapewnieniem dodatkowych środków w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz pełniejszą realizacją zasady solidaryzmu społecznego. W aktualnym stanie prawnym ww. osoby w sytuacji, w której nie posiadają obowiązkowego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, są zgłaszane m.in. do ubezpieczenia jako członkowie rodziny przez współmałżonka posiadającego własny tytuł ubezpieczeniowy”.
!Niezależnie od tego, czy osoba wykonuje samoistną funkcję sołtysa, czy też dodatkowo wykonuje zadania inkasenta, to i tak w obu tych przypadkach brak jest podstaw, aby uzyskiwane z tych tytułów świadczenia podlegały oskładkowaniu.
Aby właściwie odkodować zamiar ustawodawcy, kogo ten przepis dotyczy, należy właściwe zinterpretować użyte sformułowania. Warto też przypomnieć, że przepisy tego rodzaju powinny być interpretowane w sposób ścisły, bez stosowania wykładni rozszerzającej. Właśnie przez pryzmat tego założenia należy ocenić, czy osoby zajmujące stanowiska sołtysa czy inkasenta są powołanymi na te stanowiska. Z uwagi na odmienny charakter obu wskazanych stanowisk w sposób odrębny należy również dokonać oceny prawnej każdego z nich.
Wybór to nie powołanie
Jeśli chodzi o sołtysów, to punktem wyjścia są przepisy zawarte w ustawie o samorządzie gminnym. Na uwagę zasługują regulacje prawne ujęte w art. 36, zgodnie z którym:
„1. Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.
2. Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.
3. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym”.
Analizując art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, należy zwrócić uwagę, że ustawodawca przewiduje wybór sołtysa i członków rady sołeckiej. Nie posłużono się w tym przepisie sformułowaniem „powołanie”. Podkreślenia zaś wymaga odmienność obu tych trybów. O ile bowiem status powołania wiąże się z koniecznością desygnowania określonej osoby na określone stanowisko poprzez określony akt woli wyrażony w formie pisemnej, o tyle status wyboru dochodzi do skutku w następstwie przeprowadzonych wyborów, a więc w tym drugim przypadku niejako z mocy prawa wskutek wyniku głosowania dochodzi do obsadzenia stanowiska z wyboru, czyli np. stanowiska sołtysa. Przy takim odmiennym statusie prawnym ww. podstaw obsady stanowiska, trudno utożsamiać powołanie na stanowisko z wyborem na stanowisko. Oczywiście w języku potocznym można czynić pewne uogólnienia, jednakże nie dotyczy to interpretacji przepisów prawa publicznego, które – jak wyżej podano – musi być interpretowane w sposób ścisły, z użyciem wykładni językowej, gramatycznej.
O tzw. wybieralności sołtysów mowa także w orzecznictwie sądowym. Przykładowo w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 4 kwietnia 2019 r. (sygn. akt II SA/Go 117/19) m.in. zaakcentowano, że: „ (…) przepis art. 36 ust. 2 u.s.g. reguluje podstawowe zasady prawa wyborczego w odniesieniu do wyboru sołtysa i członków rady sołeckiej. Wykładnia gramatyczna i celowościowa przepisu art. 36 ust. 2 u.s.g. przesądza o tym, że prawo wybierania sołtysa oraz członków rady sołeckiej przysługuje osobom fizycznym mającym status stałego mieszkańca sołectwa i uprawionym do głosowania, nie przysługuje natomiast zebraniu wiejskiemu”.
Przytoczone wyżej argumenty dowodzą, że świadczenia wypłacane sołtysom nie powinny być obciążane składką zdrowotną. Dla przypomnienia: chodzi w tym zakresie o tzw. diety i zwroty kosztów podróży, o których mowa w art. 37b ww. ustawy o samorządzie gminnym. Wymaga także uściślenia, że sołtysowi i tak nie może przysługiwać „normalne” wynagrodzenie, bowiem wykonuje on swoją funkcję społecznie (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 14 stycznia 2016 r., sygn. akt II SA/Op 537/15).
Wyznaczenie też nie spełnia przesłanek
Odrębnej oceny wymaga pozycja prawna inkasentów. W tym zakresie nieodzowne będzie przypomnienie regulacji prawnych, które w ogóle dają możliwość ich ustanowienia. W zakresie np. podatku od nieruchomości czy opłat lokalnych będą to przede wszystkim regulacje zawarte w art. 6 ust. 12 oraz w art. 19 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Z pierwszej przywołanej wyżej regulacji wynika, że „rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso”, z kolei z drugiej, że „rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór (…) opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso”. Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 23 maja 2019 r. (sygn. akt VIII SA/Wa 211/19), na gminie ciąży obowiązek należytego wyznaczenia czy określenia inkasenta i podania obszaru jego działania – by nie było wątpliwości, że inkasent dla obszaru jednego sołectwa nie jest uprawniony do poboru podatków na terenie drugiego.
WAŻNEDiety i zwroty kosztów podróży dla sołtysa nie powinny być obciążane składką zdrowotną. Sołtys nie jest bowiem powoływany na stanowisko, a wybierany w głosowaniu tajnym podczas zebrania wiejskiego.
Co z tego wszystkiego wynika? Otóż tyle, że ustawodawca posługuje się tu zwrotami odmiennymi od powołania. W przytoczonych wyżej przepisach jest wyraźnie mowa o wyznaczeniu lub określeniu inkasenta. Nie ma więc podstaw, aby w drodze wykładni rozszerzającej uznawać, że zakres ww. pojęć pokrywa się ze sformułowaniem „powołanie”.
Dodatkową okolicznością przemawiającą przeciwko ujmowaniu inkasentów w ewentualnym kontekście ww. art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest to, że osoba zajmująca to stanowisko nie zawsze pobiera wynagrodzenie za inkaso. Rada gminy ma bowiem możliwość odstąpienia od ustalenia wynagrodzenia za inkaso. Opowiedziano się za tą koncepcją choćby w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 6 listopada 2013 r. (sygn. akt III SA/Wa 1159/13), gdzie m.in. postanowiono, że: „Rada nie posiada uprawnienia do nałożenia na wyznaczonych inkasentów dodatkowego obowiązku składania oświadczeń o odpowiedzialności materialnej oraz zastrzeżenia dla organu podatkowego możliwości żądania poręczenia finansowego i zastrzeżenia rygoru «zmiany inkasenta» w przypadku niespełnienia tych warunków. Wynagrodzenie za inkaso jest zatem ważnym elementem składowym uchwał rad gmin. Podkreślić jednakże należy, że rada gminy, zarządzając inkaso i wyznaczając inkasentów, nie musi określić wynagrodzenia za inkaso. Ustalenie wynagrodzenia inkasentom zależne jest od woli rady gminy. W praktyce rady gmin nie ustalają wynagrodzenia inkasentom, jeżeli wyznaczyły do pełnienia tej funkcji pracowników urzędu gminy”.
WAŻNEInkasent jest wyznaczany lub określany w uchwale przez radę gminy. Nie można więc w drodze wykładni rozszerzającej uznawać, że pojęcia te pokrywają się ze sformułowaniem „powołanie”.
Zatem w pewnych okolicznościach inkasent może pobierać wynagrodzenie, a w innych nie. Przy takim założeniu interpretowanie art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w ten sposób, że tylko w niektórych sytuacjach dochodzi do obciążenia składkowego – gdy inkasent uzyskuje wynagrodzenie za inkaso – jest wątpliwa. Przyjęcie takiej interpretacji prowadziłoby bowiem do nierównego traktowania osób zajmujących ww. stanowiska, w zależności od uzyskiwania bądź braku wynagrodzenia.
Reasumując, aktualne uwarunkowania prawne nie dają podstaw, by świadczenia wypłacane sołtysom czy wynagrodzenie wypłacane inkasentom były obciążane składką zdrowotną. Brak bowiem ku temu jednoznacznych podstaw prawnych. ©℗
/>
Zamieszanie z członkami komisji antyalkoholowych
Przy okazji zmiany ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wątpliwości samorządów budziło, czy do składki zdrowotnej należy zgłaszać członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. ZUS w tej sprawie zmieniał stanowisko. Najpierw nie przedstawiał swojej wykładni wprost, w związku z czym uważano, że należy kierować się literalnym brzmieniem ustawy. A to oznaczało, że członkowie tego typu komisji powinni być oskładkowani, bo spełniają dwa wymogi ustawy – są powoływani przez włodarzy, a za swoją pracę otrzymują wynagrodzenie.
Potem ZUS wyjaśnił, że członkowie wszelkich komisji (w tym antyalkoholowych) podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeśli ich przychód jest zaliczony do źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście określonego w art. 13 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi o przychody otrzymywane przez osoby należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych – niezależnie od sposobu ich powoływania. Przychód członków komisji antyalkoholowych jest zaliczany jednak do źródła określonego w innym przepisie ustawy podatkowej, dlatego nie powinni być oni zgłaszani do ubezpieczenia zdrowotnego. Później ZUS jednak skorygował swoje stanowisko i przyjął, że osoby powołane do pełnienia funkcji to także członkowie komisji, którzy pobierają wynagrodzenie na podstawie aktu powołania i to niezależnie od źródła przychodu. Pisaliśmy o tym w dodatku Samorząd i Administracja z 9 marca 2022 r. („Samorząd musi zgłosić osoby z komisji antyalkoholowych do ubezpieczenia zdrowotnego”, DGP nr 47).©℗
BŁ
Podstawa prawna
art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583)
art. 36 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583);
art. 6 ust. 12 oraz art. 19 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. 2290)
art. 13 pkt 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 646)
