Ustalając opłaty za pobyt obojga rodziców w domu pomocy społecznej (DPS), należy wziąć pod uwagę, że podwójny koszt obciążający ich dziecko spowoduje spadek jego dochodu poniżej kryterium określonego w ustawie o pomocy społecznej – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Sprawa dotyczyła decyzji gminy o odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej obojga rodziców Bożeny O. za okres między wrześniem 2016 r. a czerwcem 2017 r. Wcześniej kobieta ze względu na trudną sytuację materialną uzyskiwała zasiłki i świadczenia z pomocy społecznej. W kwietniu 2016 r. udało się jej jednak sprzedać gospodarstwo rodziców za dość pokaźną jak na sytuację materialną Bożeny O. kwotę (było to ok. 30 tys. zł).
W tej sytuacji miejscowy ośrodek pomocy społecznej (OPS) zainteresował się tą sprawą i niedługo później kierownik OPS wydał stosowne decyzje w przedmiocie obciążenia pani O. opłatami za pobyt jej rodziców w DPS. Jako organ I instancji ustalił, że jednorazowy dochód ze sprzedaży działki przeliczony na miesiące w skali roku spowodował przekroczenie o 200 zł minimalnego kryterium dochodowego uprawniającego do zaniechania poboru opłat za pobyt członków rodziny w domu pomocy społecznej. Zdaniem kierownika OPS Bożena O. powinna więc zostać obciążona tymi kosztami.
Kobieta odwołała się od tych decyzji, ale samorządowe kolegium odwoławcze (SKO) rozpatrujące sprawę administracyjną w II instancji utrzymało je w mocy. Wskazało, że do maja 2016 r. skarżąca istotnie nie uzyskiwała dochodów, co uzasadniało brak obciążenia jej kosztami pobytu rodziców w DPS, ale po tym czasie nie tylko sprzedała gospodarstwo, lecz także udało się jej uzyskać zatrudnienie.
Bożena O. złożyła skargę na decyzję SKO, która została oddalona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach.
Inaczej jednak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny – skarga kasacyjna pełnomocnika kobiety została uwzględniona w całości, co spowodowało uchylenie nie tylko wyroku WSA, lecz także wszystkich wcześniejszych decyzji organów w przedmiocie obciążenia jej opłatami za pobyt rodziców w DPS.
Sędzia Ewa Kręcichwost-Durchowska wskazała, że w skardze pełnomocnik nie kwestionował ani tego, że skarżąca uzyskała określone dochody, ani tego, że pobyt w domu pomocy społecznej powinien być odpłatny.
– Zwrócił jednak uwagę, że po pobraniu opłat za oboje rodziców skarżącej pozostaje kwota znacząco niższa niż 300 proc. kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej określone w art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.). Ustawa przewiduje bowiem wyraźnie, że opłaty ponoszą tylko te osoby, których kwota dochodu po pobraniu opłaty nie będzie niższa niż te 300 proc. kryterium dochodowego. W tym przypadku zaś nie było wątpliwości, że po ustaleniu odpłatności skarżącej pozostała do dyspozycji kwota wynosząca mniej niż połowę tego kryterium – tłumaczyła.
Naczelny Sąd Administracyjny dostrzegł też ciąg nieprawidłowych założeń wynikających z pominięcia tego, że sprawa dotyczyła odpłatności za dwie osoby. To znacząco zmieniło sytuację procesową kobiety i przyczyniło się do korzystnego orzeczenia.
Sędzia zwróciła uwagę, że uwadze organów i sądu I instancji umknęło unormowanie art. 10 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, który wyraźnie stanowi, że przy ustalaniu wysokości odpłatności za pobyt osoby w DPS w składzie rodziny uwzględnia się innych jej członków przebywających w instytucjonalnych placówkach opieki, jeżeli rodzina ponosi odpłatność za ich pobyt. – A tu przecież oboje rodzice przebywali w tym domu – przypomniała.
Dlatego ustalając odpłatność za kolejną osobę bliską skarżącej w DPS, należało brać pod uwagę, że już jeden członek rodziny także tam przebywa i poniesienie opłat za choćby jedną osobę musi mieć wpływ na sytuację dochodową ponoszącej opłaty. – Niezastosowanie powyższej zasady w sytuacji, gdy organ ustala w jednej decyzji odpłatność za dwie osoby, nie ma żadnego uzasadnienia prawnego – stwierdziła w konkluzji sędzia Kręcichwost-Durchowska.
ORZECZNICTWO
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 stycznia 2022 r., sygn. akt I OSK 323/19 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
