Od 1 stycznia 2022 r. ZUS zacznie stopniowo przejmować od gmin obsługę świadczeń wychowawczych. Najpierw w przypadku osób, które będą ubiegać się o 500+ po urodzeniu dziecka, a później także tych już otrzymujących to wsparcie, które będą składać wnioski na nowy okres świadczeniowy.

Takie zmiany przewiduje projekt nowelizacji ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2047 ze zm.), którym wczoraj zajmował się rząd. Przewiduje on trzy istotne modyfikacje w dotychczas obowiązujących zasadach w realizacji programu 500+.
Pierwsza z nich dotyczy organu odpowiedzialnego za przyznawanie pieniędzy na dzieci. Nie będzie już nim gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania rodzica, ale ZUS.
Druga zmiana jest związana ze sposobem składania wniosków, bo będzie je można wysyłać wyłącznie drogą elektroniczną, korzystając z bankowości elektronicznej, portalu Emp@tia lub PUE ZUS. Przez internet wnioski o 500+ będą składać na swoich podopiecznych również rodzice zastępczy, dyrektorzy placówek instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz dyrektorzy domów pomocy społecznej, którzy obecnie robią to wyłącznie w formie papierowej. Co więcej, całe postępowanie o przyznanie świadczeń wychowawczych i korespondencja między ZUS a osobami ubiegającymi się o wsparcie będzie odbywać się online. Na profilu informacyjnym założonym w PUE ZUS znajdą oni np. wezwanie do dostarczenia dodatkowych dokumentów i decyzję o odmowie przyznania 500+. Organ rentowy będzie tworzył mobilne punkty składania wniosków m.in. w placówkach KRUS i Poczty Polskiej (tak jak jest przy ubieganiu się o świadczenie z programu „Dobry start”), z których będą mogły korzystać osoby niemające komputera lub dostępu do internetu. W punktach tych urzędnicy będą pomagać rodzicom mającym trudności w założeniu profilu na PUE ZUS oraz wypełnieniu formularza.
Trzecia kluczowa zmiana zakłada wypłatę 500+ jedynie na rachunek bankowy.
Wszystkie te zmiany mają usprawnić proces przyznawania świadczeń, który w dużym stopniu ma się odbywać automatycznie, za pośrednictwem odpowiedniego oprogramowania i bez konieczności rozpatrywania wniosku przez pracownika ZUS. Dzięki temu znacznie mają zostać obniżone koszty obsługi rządowego programu. W ciągu 10 lat budżet ma zaoszczędzić na tym 3,1 mld zł.
Zgodnie z projektem ustawy gminy będą kontynuować wypłatę 500+ do końca obecnego okresu świadczeniowego, który potrwa do 31 maja 2022 r. Będą też jeszcze do 31 grudnia 2021 r. przyjmować nowe wnioski obejmujące ten okres, np. od rodziców, którym urodzi się pierwsze lub kolejne dziecko. Od 1 stycznia 2022 r. takie osoby będą przesyłać formularze do ZUS, a od 1 lutego będzie to dotyczyć wszystkich rodziców starających się o 500+ na następny okres świadczeniowy, ruszający 1 czerwca 2022 r. Z projektu ustawy wynika też, że rodzice nie będą musieli co roku odnawiać swojego uprawnienia do świadczenia na kolejne okresy wypłacania wsparcia – jeśli w ich sytuacji rodzinnej nie będą zachodziły jakieś zmiany, to ZUS będzie to robił z urzędu.
Projekt wprowadza też zmiany związane z ustalaniem prawa do 500+, gdy jeden z członków rodziny przebywa za granicą i mają wtedy zastosowanie unijne przepisy. Po zmianach świadczenie wychowawcze będzie przysługiwać w Polsce w pełnej wysokości niezależnie od ustalenia pierwszeństwa w wypłacie świadczeń na dzieci w innym państwie.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy przyjęty przez rząd