Już pora, by niektóre gminy projekty uchwał w tej sprawie przesłały dyrektorom regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Ale bez obaw, brak opinii lub ocena negatywna nie wstrzymuje procedury
Konieczność zmiany regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków wynika z ustawowego uregulowania nowych zasad wydawania warunków przyłączenia do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Zostały one wprowadzone do ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zapatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028; dalej: u.z.z.w.) z dniem 19 września 2020 r. mocą ustawy z 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 471). Zgodnie z art. 35 ust. 2 nowelizacji samorządy na dostosowanie regulaminów do nowego prawa mają 12 miesięcy, czyli do 19 września br. Niewiele gmin jednak się za to zabrało.
Zasady określają radni
Przypomnijmy, że poza ustawą o zapatrzeniu w wodę regulamin jest najistotniejszym aktem wskazującym prawa i obowiązki odbiorców usług wodociągowo-kanalizacyjnych na terenie danej gminy oraz samego przedsiębiorstwa, które je świadczy. Katalog niezbędnych elementów, jakie muszą się znaleźć w regulaminie, wskazano w art. 19 ust. 5 u.z.z.w. Są to m.in.: minimalny poziom usług świadczonych przez przedsiębiorstwo, zasady i tryb zawierania umów z odbiorcami, sposób rozliczeń czy właśnie warunki przyłączania do sieci. Jednak mimo że ustawodawca dołożył do u.z.z.w. nowy art. 19a, który wskazuje m.in. terminy na wydanie warunków przyłączenia do sieci i opisuje całą procedurę z tym związaną, nie zdecydował się na rezygnację z określania tej materii w gminnych regulaminach i pozostawił szczegóły w rękach radnych. Nowo wprowadzony przepis nie ma bowiem charakteru wyczerpującego, co wynika z tego, że warunki przyłączania do sieci w każdej gminie mogą być inne i zależeć np. od lokalnych ograniczeń.
Dla rady gminy obowiązkowe dostosowanie regulaminu do nowych przepisów polegać będzie albo na zmianie regulaminu w zakresie rozdziału określającego warunki przyłączenia do sieci, albo na przyjęciu całkowicie nowego regulaminu. Obie możliwości są prawnie dopuszczalne, ale łatwiejszym rozwiązaniem będzie skupienie się tylko na częściowej zmianie dotychczas obowiązującego regulaminu. W takiej sytuacji należy jednak pamiętać, że jeżeli zmiany miałyby być liczne, co naruszałoby konstrukcję czy spójność całego regulaminu, to lepiej opracować nowy dokument (zgodnie z Zasadami Techniki Prawodawczej). Z kolei przyjęcie nowego aktu, nawet z powieleniem zapisów, które były w starym regulaminie, skutkować będzie weryfikacją jego treści, czy to przez organ regulacyjny, czy też wojewodę, i to w pełnym zakresie, a nie tylko w odniesieniu do nowych przepisów.
Jakich błędów nie popełniać
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że niedopuszczalne będzie jakiekolwiek modyfikowanie regulacji wynikających z art. 19a u.z.z.w. Tym samym brak jest np. podstaw do określania w regulaminie, że wniosek o wydanie warunków przyłączenia do sieci wydaje się w terminie 30 dni. Ustawodawca wyraźnie bowiem postanowił, że jest na to 21 lub 45 dni, z możliwością przedłużenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach o dodatkowe 21 lub 45 dni. Co jednak istotne, do przywołanych terminów nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa do dokonania określonych czynności, terminów na uzupełnienie wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci, okresów innych opóźnień spowodowanych przez podmiot wnioskujący o przyłączenie do sieci albo wynikających z przyczyn niezależnych od przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Tym samym, gdy wnioskodawca złoży wniosek niezawierający wszystkich wymaganych informacji, termin na jego rozpatrzenie będzie biegł dopiero od momentu jego uzupełnienia (gdy wniosek będzie kompletny).
Konieczność dostosowania regulaminów do zmienionych przepisów dotyczy tylko tych z nich, które zostały uchwalone przed 19 września 2020 r. Regulaminy przyjęte od tego dnia powinny już bowiem uwzględniać nowe regulacje.
Niedopuszczalne będzie również modyfikowanie sposobu wniesienia wniosku, np. przez wskazanie, że można go złożyć wyłącznie w siedzibie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego – ustawa o tym nie stanowi. Jest w niej tylko mowa, że wniosek musi mieć formę pisemną, czyli może być również wysłany pocztą.
Błędem, który z dużym prawdopodobieństwem poskutkuje ingerencją organu nadzoru, będzie również określenie w regulaminie terminu ważności wydanych warunków. Ustawodawca w art. 19a ust. 7 u.z.z.w. wyraźnie bowiem postanowił, że warunki przyłączenia do sieci wydane przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne są ważne przez dwa lata od dnia ich wydania.
Za niewłaściwe należy uznać również powielanie w regulaminie postanowień art. 19a u.z.z.w., czy to w zakresie wspomnianego powyżej terminu na wydanie warunków przyłączenia do sieci, czy też elementów, jakie powinien zawierać wniosek osoby ubiegającej się o wydanie takich warunków. Część organów nadzoru bardzo restrykcyjnie podchodzi do tej kwestii i słusznie uchyla powielone postanowienia ustawowe.
Co w takim razie rada powinna wpisać w regulamin w części dotyczącej wydawania warunków przyłączenia do sieci? W pierwszej kolejności warto dać ogólne wskazanie, że np. „wydawanie warunków przyłączenia do sieci odbywa się w trybie i na zasadach przewidzianych w przepisie art. 19a ustawy”. Rada gminy może też podkreślić, że art. 19a ust. 4 u.z.z.w. określa jedynie minimalne elementy wniosku o wydanie warunków przyłączenia do sieci. Tym samym w regulaminie możliwe będzie określenie dodatkowych elementów takiego wniosku i będą one wiążące dla wnioskodawcy. Takim dodatkowym wymaganym elementem może być np. wskazanie miejsca przyłączenia nieruchomości do sieci wodociągowej lub sieci kanalizacyjnej czy też parametrów technicznych takiego przyłącza.
Długotrwały proces
W porównaniu do innych aktów prawa miejscowego procedura uchwalenia regulaminu czy też jego zmiany wydawać się może skomplikowana. [ramka] Niewystarczające jest bowiem przygotowanie projektu uchwały i poddanie go pod głosowanie podczas sesji rady gminy. Najpierw należy przyjąć projekt uchwały, a potem poddać go ocenie Wód Polskich, na co organ regulacyjny ma miesiąc. Ponieważ jednak nie jest to stanowisko, ale opinia, to nie jest wiążąca dla rady gminy w dalszych pracach. Co więcej, nawet opinia negatywna nie wyklucza przyjęcia nowego regulaminu. Opinia ta jest jednak dla wojewody informacją, że regulator widzi w regulaminie jakieś nieprawidłowości, które warto poprawić. Teoretycznie może więc przesądzić o uchyleniu uchwały przez organ nadzoru, choć dzieje się to niezwykle rzadko. Oczywiście od opinii regulatora samorządy mogą się odwołać i w poprzednich latach tak się zdarzało. Jednak zazwyczaj kończyło się uchyleniem pierwotnej opinii przez prezesa Wód Polskich, który nakazywał dyrektorowi regionalnego zarządu gospodarki wodnej ponowne wydanie opinii, co wydłużało procedury nawet o kilka miesięcy. Dziś więc już mało który samorząd na taką drogę się decyduje.
Tak należy postąpić
Krok 1. Przyjęcie przez radę gminy projektu regulaminu (lub jego zmiany) na podstawie projektów opracowanych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne działające na terenie gminy. Rada nie jest przy tym związana przedłożonymi projektami, czyli jeśli żadne z przedsiębiorstw nie przedłoży radzie projektu, to ma ona możliwość samodzielnego jego przygotowania, może to również zrobić wójt.
Krok 2. Przedłożenie przyjętego projektu organowi regulacyjnemu, tj. właściwemu dyrektorowi regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie do zaopiniowania.
Krok 3. Poinformowanie przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych działających na terenie gminy o przekazaniu projektu do zaopiniowania.
Krok 4. Zaopiniowanie regulaminu w zakresie zgodności z przepisami ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków przez organ regulacyjny; opinia wydawana jest w drodze postanowienia nie później niż w ciągu miesiąca od dnia doręczenia projektu.
Krok 5. Przyjęcie właściwej uchwały, która stanowi akt prawa miejscowego, a tym samym jest publikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Krok 6. Przekazanie uchwały wraz z opinią organu regulacyjnego wojewodzie.
Pozostaje pytanie, co w sytuacji, gdy któraś gmina nowego regulaminu nie zdąży do 19 września przyjąć. Teoretycznie spowoduje to jego niekompletność, bo zawarte w nim sprzeczne z ustawą postanowienia nie znajdą zastosowania. Aby wyciągnąć jakieś negatywne konsekwencje względem rady, trzeba byłoby wnieść skargę na regulamin do sądu administracyjnego. Ale niewątpliwą konsekwencją braku zmian będzie nieczytelność regulaminu, odbiorcy będą bowiem widzieć w nim określone treści i w związku z tym domagać się, by były one obowiązujące. Tymczasem będą one sprzeczne z art. 19a u.z.z.w. i w praktyce nie będą mogły mieć zastosowania, a to może spowodować chaos w procesie przyłączeń do sieci wodnociągowo-kanalizacyjnej.
Procedura uchwalenia lub zmiany regulaminu, jak już wskazano, jest dłuższa od procedury uchwalenia zwykłych uchwał, może bowiem trwać nawet dwa, trzy miesiące. Tym samym to ostatnia chwila, aby zdążyć z dostosowaniem obecnie obowiązujących regulaminów do przepisu art. 19a u.z.z.w. przed 19 września br.
Mateusz Karciarz prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu
