To, co gmina uzyska w rozliczeniu od dewelopera, może trafić m.in. do towarzystw budownictwa społecznego, społecznych inicjatyw mieszkaniowych oraz spółek komunalnych.
Gdy inwestor wybuduje na nabytym gruncie budynek lub np. wyremontuje położony na nim obiekt i przekaże część mieszkań gminie, to ta będzie mogła te lokale wykorzystać jako mieszkania dla najemców komunalnych albo wnieść je do spółek gminnych (np. towarzystw budownictwa społecznego, w których zazwyczaj gminy są jedynym udziałowcem) lub państwowych. Lokale/budynki będą wnoszone do spółek jako aport niepieniężny.
Przekazany gminie w ramach rozliczenia „lokal za grunt” zasób lub jego część może wejść w skład mieszkaniowego zasobu gminy, do którego stosujemy przepisy ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 611; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11). Określają one np. rodzaj zawieranych umów, zasady rekrutacji najemców, sposób ustalania czynszów itp.
Druga możliwość zagospodarowania przekazanego jednostce zasobu to wniesienie go aportem do spółki gminnej lub spółki Skarbu Państwa w celu realizacji zadań na rzecz lokalnej wspólnoty. Przy czym w przypadku budynków mowa tu de facto o wniesieniu nieruchomości wraz z budynkami. W art. 12 ust. 1 ustawy z 16 grudnia 2020 r. o rozliczaniu ceny lokali lub budynków w cenie nieruchomości zbywanych z gminnego zasobu nieruchomości (Dz.U. z 2021 r. poz. 223) doprecyzowano, że chodzi o spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną, w której gmina (lub gminy) albo Skarb Państwa lub inne państwowe osoby prawne dysponują ponad 50 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu. Jak wskazuje Karol Kupień, radca prawny w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp. k. w Poznaniu, spółki, o których mowa w ww. przepisie, to m.in. TBS-y, SIM-y oraz spółki komunalne, których zadaniem jest gospodarowanie/zarządzanie lokalami komunalnymi.
W przypadku gdy przedmiotem wkładu niepieniężnego będą mieszkania lub budynki mieszkalne jednorodzinne (w których nie wyodrębniono lokalu), gmina będzie zawierała ze spółką umowę, która określać będzie m.in. zasady:
- wynajmu tych lokali/budynków,
- naboru najemców tych lokali/budynków, z uwzględnieniem kryteriów pierwszeństwa.
Z uwagi na to, że najemcy lokali przekazanych przez inwestora będą mogli ubiegać się o dopłaty do czynszu w ramach programu „Mieszkanie na start”, wprowadzono kryteria dostępu do tych mieszkań niemal tożsame z kryteriami obowiązującymi w ramach ogólnych zasad ww. programu.