Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zmieniła zakres obowiązków właścicieli nieruchomości odnoszących się do odbioru odpadów komunalnych. Miała ona także znaczący wpływ na kompetencje prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie ochrony konsumentów na tym rynku.
Nałożyła bowiem na gminy obowiązek utrzymywania czystości i porządku na ich terenie. W praktyce oznacza to, że są one odpowiedzialne za odbiór odpadów komunalnych. Konsumenci – właściciele nieruchomości – muszą tym samym ponosić opłatę na rzecz gminy, a nie – jak wcześniej – przedsiębiorcy, z którymi podpisali umowę.
Opłata ta ma charakter należności publicznoprawnej, a jej wierzycielem i organem egzekucyjnym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W razie jej nieuiszczenia może więc być dochodzona w trybie egzekucji administracyjnej. Tym samym dotychczasowe stosunki cywilno-prawne w relacjach konsument – odbiorca odpadów komunalnych zostały zastąpione stosunkiem administracyjnym, który nie podlega ocenie prezesa UOKiK. Należy pamiętać, że jeśli gmina nie wywiązała się z obowiązku odbioru odpadów, właściciel nieruchomości ma obowiązek przekazania śmieci na koszt gminy podmiotowi, który zajmuje się odbiorem odpadów komunalnych. Podstawę do ubiegania się od gminy o zwrot poniesionych w tym zakresie wydatków stanowić będą faktury wystawione przez firmę odbierającą odpady.
Do obowiązków konsumenta jako właściciela nieruchomości należy z kolei wyposażenie jej w pojemniki służące do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie ich w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Z tych obowiązków może się zwolnić jedynie w sytuacji, gdy przejmie je gmina jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę. W przeciwnym razie właściciel nieruchomości będzie musiał kupić pojemniki, odpowiadające wymaganiom określonym przez gminę lub podpisać stosowną umowę z przedsiębiorcą zajmujących się ich udostępnianiem. Treść takich umów, jak również sposób ich zawarcia oraz przestrzeganie przez przedsiębiorców praw konsumentów, np. dotyczących reklamacji, podlegać będzie kontroli prezesa UOKiK pod kątem ich zgodności z prawem.
Analiza taka może być podstawą wydania decyzji administracyjnej w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów bądź wystąpienia z powództwem o uznanie postanowienia umownego za niedozwolone. Przykładowo wskazać tutaj można decyzję prezesa UOKiK (Nr RŁO 9/2012), w której stwierdzono, że przedsiębiorca zajmujący się odbiorem odpadów zastrzegł sobie prawo do podwyżki cen bez przyznania konsumentom możliwości odstąpienia od umowy.
Przywołać można również postanowienie wpisane pod pozycją 3745 do rejestru klauzul niedozwolonych, dotyczące postanowień regulujących użytkowanie pojemników na odpady komunalne. Zakwestionowano postanowienie o treści: „Usługobiorca bierze pełną odpowiedzialność za pojemniki. W przypadku ich zaginięcia, zniszczenia lub spalenia zobowiązuje się wyposażyć nieruchomość w nowe urządzenie do zbierania odpadów”.
Konsument, który uzna, że zapisy zawartej przez niego umowy mogą naruszać przepisy prawa bądź są tożsame z wpisanymi już do rejestru, może zawiadomić o tym fakcie prezesa UOKiK. Z kolei w przypadku indywidualnego sporu z przedsiębiorcą powinien zwrócić się o pomoc do powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania.
Więcej na www.uokik.gov.pl.
Rafał Błażejewski
Andrzej Kędzia