Samorządy zwlekają z rozpoczęciem rokowań z właścicielami nieruchomości przejętych pod drogi publiczne i nikt ich nie może zmusić do działania. Takie postępowanie umożliwia źle skonstruowane prawo – alarmuje prof. Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich w wystąpieniu skierowanym do Sławomira Nowaka, ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej.

Najpierw negocjacje

Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r. nr 102, poz. 651 ze zm.) działki wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą z mocy prawa na własność – gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa.
Dzieje się to z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne.
Za przejęte działki przysługuje jednak odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a właściwym organem. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.
Z powyższego wynika, że obowiązek odszkodowawczy jest realizowany w pierwszej kolejności poprzez uzgodnienie w drodze negocjacji wysokości odszkodowania między byłym właścicielem a właściwym urzędem.
Dopiero gdy do takiego uzgodnienia nie dojdzie, jest on realizowany poprzez wydanie decyzji administracyjnej o ustaleniu wysokości odszkodowania na zasadach i w trybie określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczenie nieruchomości.
Odszkodowania za zabraną ziemię są blokowane
Odszkodowania za zabraną ziemię są blokowane

Zobacz również

Bez skargi na bierność

– Problem jednak w tym, że ustawa nie określa terminu, w którym organ powinien przystąpić do negocjacji w sprawie ustalenia odszkodowania.
Wobec tego gminy bardzo często są zainteresowane, aby do rokowań nie przystępować– twierdzi Kamila Dołowska, dyrektor zespołu prawa cywilnego w Biurze RPO.
I wskazuje, że jest to możliwe, ponieważ negocjacje – zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych – uznawane są za etap cywilnoprawny. A to oznacza, że nie mogą mieć do nich zastosowania przepisy kodeksu postępowania administracyjnego regulujące terminy załatwiania spraw czy umożliwiające wniesienie skargi na bezczynność.
Kiedy podważyć odszkodowanie za działkę przejętą pod nową drogę
Kiedy podważyć odszkodowanie za działkę przejętą pod nową drogę

Zobacz również
– Wywłaszczony nie posiada zatem żadnych środków prawnych, dzięki którym mógłby zmusić gminę, aby ta rozpoznała jego sprawę – dodaje Kamila Dołowska.
Brak możliwości rozpoczęcia, przeprowadzenia i zakończenia negocjacji wyklucza zaś możliwość przejścia do etapu ustalenia odszkodowania w trybie administracyjnym. W ocenie RPO opisany wyżej stan może być uznany za naruszający konstytucyjne prawo do słusznego odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, a przepisy powinny zostać zmodyfikowane.
– Rzecznik wyraził pogląd, że odszkodowanie powinno zostać ustalone najpóźniej na etapie podziału działki – wskazuje Kamila Dołowska.