Możliwość niezachowania w tym roku równowagi budżetowej do wysokości ubytku dochodów podatkowych spowodowanych przez COVID-19, a także złagodzenie reguły fiskalnej JST ograniczającej wysokość spłaty długu. Te rozwiązania mają złagodzić konsekwencje epidemii, które dotkną samorządy.
Wprowadza je ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw (nazywana też tarczą 4.0). W ubiegłym tygodniu uchwalił ją Sejm.
Ograniczeniu w zakresie spłaty zobowiązań (art. 243 ust. 1 ustawy o finansach publicznych) nie będą podlegały kwoty wykupów papierów wartościowych, spłaty rat, kredytów i pożyczek z należnymi odsetkami i dyskontem, emitowanych lub zaciągniętych w 2020 r., jeśli nowe zobowiązanie zasypuje ubytki w dochodach samorządu spowodowane epidemią. Ustawa wprowadza przy tym dodatkowy mechanizm zabezpieczający finanse JST. W 2020 r. limit długu samorządowego wyniesie 80 proc. dochodów danej jednostki.
Osłona dla samorządów uwzględnia także udzielane przez organy JST ulgi podatkowe. Ich skutki finansowe nie będą uwzględniane przy wyliczaniu subwencji i wpłat. Samorządowcy uważają jednak, że nie jest to wystarczające rozwiązanie. – W roku 2020 oprócz zwykłych ulg podatkowych udzielamy także ulg podmiotom dotkniętym przez ograniczenia wprowadzone przez rząd w związku z epidemią. Uważamy, że te ulgi powinny być zrekompensowane z budżetu państwa – uważa Związek Miast Polskich.
Dwie raty janosikowego samorządy o ponadprzeciętnych dochodach będą mogły zapłacić z opóźnieniem – w drugim półroczu tego roku. Miasta postulowały inne rozwiązanie. ZMP wskazuje, że wpłaty janosikowego do budżetu państwa są ustalane na podstawie danych sprzed dwóch lat i nie uwzględniają obecnych dotkliwych ubytków w dochodach. „Postulatem minimum” związku jest zwolnienie z wpłat za miesiące, w których wystąpił ubytek w dochodach podstawowych w wysokości co najmniej 10 proc. w relacji rok do roku.
Budżety samorządów ma zasilić zwiększenie procentowego udziału we wpływach osiąganych z tytułu gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa z 25 proc. do 50 proc. Dotyczy to opłat z tytułu użytkowania wieczystego, opłat z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności wnoszonych od 1 maja do 31 grudnia 2020 r. Samorządowcy zwracają jednak uwagę, że jednocześnie ta sama ustawa wprowadza ulgi i zwolnienia z tych opłat. W związku z tym szacowane przez rząd zwiększenie wpływów do kas samorządów na 338 mln zł może być zawyżone.
Poza tym JST wcześniej będą mogły otrzymać raty subwencji ogólnej.
Samorządowców te rozwiązanie nie zadawalają. Unia Metropolii Polskich wyliczyła, że ubytek w lokalnych kasach tylko ze sprzedaży biletów komunikacji miejskiej od 1 marca do końca maja przekroczy 346 mln zł, do końca roku ma to być niemal 740 mln zł. Dlatego chcieliby rekompensat za utracone dochody z budżetu państwa.
Na te postulaty odpowiadają inicjatywy senackie złożone już w Sejmie. Przewidują one m.in. rekompensaty za utracone wpływy w przedsiębiorstwach komunikacji miejskiej i kosztów poniesionych w gospodarce odpadami. Odbiór odpadów od osób objętych kwarantanną i przebywających w izolacji według autorów projektu senackiego powinien być zaliczony do nowych zadań zleconych, nakładanych na gminy w związku z epidemią.
Etap legislacyjny
Ustawa w Senacie