Subskrybuj nas na Youtube
Samorządy dostały nowe narzędzia, które mają im umożliwić działanie podczas epidemii. Nie wiadomo jednak, czy będą w stanie z nich skorzystać.
Eksperci podkreślają, że przepisy przyjęte w znowelizowanej specustawie (ustawie o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – wczoraj zgłoszonymi do niej poprawkami Senatu zajmował się Sejm) zostały opracowane w pośpiechu, część z nich jest nieprecyzyjna, w związku z tym mnożą się pytania i wątpliwości co do ich wdrożenia i realizacji.
Samorządowcy nie mają także złudzeń, że to dopiero początek. Podkreślają, że najważniejsze dla JST będą propozycje dotyczące PIT i CIT. – Czekamy na rozwiązanie, które działałoby na zasadzie subwencji równoważącej. Będziemy mieli nieprawdopodobne ubytki z wpływów z tych podatków. W kwietniu brak nie będzie aż tak dotkliwy, ale w maju – owszem. W dotychczas przyjętych przepisach nie ma mechanizmu, który ten ubytek zrekompensuje – mówi Marek Wójcik ze Związku Miast Polskich.
Obawy dotyczą także inwestycji rządowych w gospodarkę i możliwości realizowania nowych projektów w zbliżającej się nowej perspektywie unijnej. – Potrzebujemy mocnego sygnału: będzie większe dofinansowanie z projektów narodowych, mniejszy wymagany wkład samorządów, a proporcje będą także zmieniane w kontekście środków europejskich – zaznacza ekspert.
Póki co przepisy wprowadzone znowelizowaną specustawą rozwiązują między innymi problem logistyczny i organizacyjny dotyczący zwoływania posiedzeń rad gmin. Umożliwiają obradowanie zdalne, czyli na przykład za pośrednictwem łączy internetowych. Będzie to jednak rozwiązanie skuteczne jedynie w przypadku większych jednostek, które albo są już wyposażone w kamery i laptopy, które mogą przekazać radnym, albo jest je stać na ich zakup. Niektóre JST zapowiadają, że ze względu na zagrożenie epidemiczne obradować nie będą. Tymczasem wyzwania, przed którymi stoją, są spore: nowelizacja budżetu w związku z obniżeniem dochodów czy przesuwaniem środków na cele związane ze zwalczaniem epidemii, weryfikacja wysokości wpływów z podatków i lokalnych opłat, ewentualne obniżanie czynszów przedsiębiorcom czy zawieszanie części opłat.
Będą nieprawdopodobne ubytki z wpływów z podatków. W kwietniu brak nie będzie aż tak dotkliwy, ale w maju już znaczny. W przyjętych przepisach nie ma mechanizmu, który go zrekompensuje
Nowela daje nowe uprawnienia organom wykonawczym JST. Wójt, burmistrz, prezydent miasta część decyzji dotyczących finansów będzie mógł podjąć samodzielnie, co w sytuacji, gdy reagować należy szybko, ma duże znaczenie. Wprowadzono także przepisy na wypadek, gdyby na koronawirusa zachorował któryś z włodarzy. W wypadku gdyby nie mógł pełnić swojej funkcji w okresie do 30 dni, jego obowiązki przejmie czasowo zastępca.
Wprowadzono rozwiązania, które mają odpowiadać na sytuację, gdy ograniczone jest działanie urzędów i innych organów administracji publicznej. W nowelizacji specustawy znalazły się przepisy zawieszające bieg terminów administracyjnych, sądowych, procesowych, prawa materialnego. Jednak według strony samorządowej ich bieg powinien zostać zawieszony natychmiast – z tego względu, że brak podjęcia decyzji w określonych przypadkach oznacza zgodę. Według samorządowców specustawa rozwiązuje ten problem tylko częściowo.
Doprecyzowania wymagają również kwestie podatku od nieruchomości. – Dziś, jeśli samorząd wprowadza ulgę w podatku od nieruchomości, to natychmiast jest karany w kontekście subwencji wyrównawczej. Albo zmniejsza się szansa na jej otrzymanie, ale samorząd ją traci – zaznaczają eksperci. I wskazują także na przepisy, które ograniczają poruszanie się poza miejsce zamieszkania i korzystanie z transportu publicznego. Tu także ich zdaniem potrzebne są uściślające korekty.
NOWE ROZWIĄZANIA DLA JST PODCZAS EPIDEMII
Zarządzanie:
1. Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą prowadzić obrady zdalnie (art. 15zzx spec ustawy koronawirusowej). Taką możliwość mają także inne kolegialne organy administracji publicznej (art. 15zzzi specustawy koronawirusowej).
opinia
Mateusz Karciarz z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy
„Artykuł wprowadzono, gdyż trudno jest zwołać radnych w jednym miejscu przy ograniczeniach przemieszczania się. Ale przepis jest nieprecyzyjny. Nie do końca określa, jak zdalna sesja miałaby wyglądać. W dalszym ciągu przy obradowaniu zdalnym musimy mieć na uwadze ogólne zasady prowadzenia rady gminy, czyli obowiązek zapewnienia obrazu i dźwięku. Radni pracujący zdalnie powinni nie tylko być słyszalni, ale także widzialni. Problem będą miały małe gminy, które często dysponują tylko jedną kamerą. Jest też niejasność dotycząca art. 15 zzzi. Wydaje się, że jest on generalną zasadą możliwości prowadzenia zdalnego obrad kolegialnych organów administracji publicznej, a art. 15 zzx dotyczy w szczególności organów stanowiących”.
2. W przypadku niezdolności do pracy wójta, burmistrza, prezydenta miasta (nowy przepis art. 15zzz specustawy koronawirusowej) z powodu choroby trwającej do 30 dni, jego zadania i kompetencje przejmuje zastępca, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca.
opinia
Mateusz Karciarz
„To uzupełnienie regulacji artykułu 28g ustawy o samorządzie gminnym, gdzie jest wskazane, że w przypadku niezdolności trwającej powyżej 30 dni w obowiązki wójta, burmistrza, prezydenta miasta wchodzi jego zastępca lub pierwszy zastępca”.
3. Możliwe przesunięcie terminu na dopełnienie procedury absolutoryjnej (art. 15zzh ust. 3 specustawy koronawirusowej). Inny termin wypełniania obowiązków w zakresie zatwierdzania sprawozdań finansowych może określić w rozporządzeniu minister finansów.
4. Zmiany w zakresie biegu terminów przewidzianych w przepisach prawa administracyjnego (art. 15zzr–15zzt specustawy koronawirusowej).
opinia
Mateusz Karciarz
„W nowelizacji specustawy znalazły się przepisy zawieszające bieg terminów administracyjnych, sądowych, procesowych, prawa materialnego, które odnoszą się do wielu postępowań prowadzonych przez JST”.
opinia
Marek Wójcik Związek Miast Polskich
„Bieg niektórych terminów powinien zostać zawieszony natychmiast. Z kodeksu postępowania administracyjnego wynika, że brak decyzji w niektórych sprawach oznacza zgodę. Wydanie decyzji w ciągu siedmiu dni, w sytuacji, gdy urzędnicy nie mają dostępu do dokumentacji, w sytuacji konieczności współpracy między urzędami, nie jest możliwe. Znowelizowana specustawa rozwiązuje ten problem w bardzo niewielkim zakresie”.
5. Strony umowy w sprawie zamówień publicznych (nowe przepisy art. 15r–15w specustawy koronawirusowej) wzajemnie, niezwłocznie informują się o wpływie epidemii na wykonanie zadań. Zamawiający może w uzgodnieniu z wykonawcą zmienić m.in. termin wykonania umowy, jej zawieszenie, zmianę zakresu świadczeń.
Finanse:
6. Wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu lub zarząd województwa mogą dokonać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu JST, w tym dokonać przeniesień wydatków między działami w budżecie, dokonać zmiany limitu zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych, dokonać zmian w wieloletniej prognozie finansowej (art. 15zn i art. 15zo specustawy koronawirusowej).
opinia
Marek Wójcik
„Organ wykonawczy będzie mógł podejmować szybkie decyzje dotyczące budżetu, między innymi przesuwać je między pozycjami w zależności od potrzeb, nie czekając na decyzję organów stanowiących. To ważne rozwiązanie, zwłaszcza że niektóre rady zapowiedziały, że nie będą się spotykać w najbliższych miesiącach nawet w trybie zdalnym”.
7. Wydatki na COVID-19 będą wyłączone z reguły zrównoważenia (art. 31zk specustawy koronawirusowej). W 2020 r. wydatki bieżące budżetu JST mogą być wyższe niż dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, o wydatki bieżące ponoszone w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 w części, w jakiej zostały sfinansowane środkami własnymi.
8. Do 30 czerwca 2020 r. przesunięty został termin wnoszenia opłat z tytułu użytkowania wieczystego oraz opłat z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności (art. 15j specustawy koronawirusowej oraz nowy przepis art. 20 ust. 1a ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów).
9. Zmiany w zakresie podatku od nieruchomości (art. 15p i art. 15q specustawy koronawirusowej).
opinia
Mateusz Karciarz
„Rada gminy nie musi odraczać poboru podatku. Jest to przepis fakultatywny. Może określić, które podmioty jakie warunki muszą spełnić, by takie odroczenie było możliwe”.
10. Rada gminy może postanowić o odstąpieniu od dochodzenia należności od jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych i samorządowych instytucji kultury na wniosek tych podmiotów, jeśli ich sytuacja pogorszyła się w związku z COVID-19 (art. 15zzz specustawy koronawirusowej).
11. Możliwość wstrzymania administracyjnych postępowań egzekucyjnych w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (art. 15zzk specustawy koronawirusowej). Rząd może określić zakres terytorialny wstrzymania tych postępowań, mając na uwadze m.in. skutki wywołane przez COVID-19.
Bezpieczeństwo:
12. Organ administracji publicznej może zlecić zadania z zakresu przeciwdziałania COVID-19 organizacjom pozarządowym i podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 15zzm specustawy koronawirusowej) z pominięciem konkursu ofert.
13. Wojewoda może zdecydować o zawieszeniu selektywnej zbiórki odpadów i przekazywanie niesegregowanych, zmieszanych odpadów do spalenia lub na składowisko. Na wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta miasta może zmienić częstotliwość odbierania odpadów komunalnych oraz sposób świadczenia usług przez PSZOK, określone w uchwałach rady gminy (art. 11a–11c specustawy koronawirusowej).
opinia
Marek Wójcik
„Nie są jasne przepisy dotyczące zakazów, między innymi opuszczania miejsca zamieszkania. Wyjątki są bardzo nieprecyzyjne. Nie ma przepisów karnych poza obostrzeniami związanymi z przestrzeganiem kwarantanny. Nie mamy narzędzi do karania niesubordynowanych osób. Poza tym samorządy podkreślają, że mają poważne problemy z organizacją wyborów ze względu na kwestie bezpieczeństwa. Dyrektorzy szkół, DPS-ów, przedsiębiorcy, organizacje obywatelski, którzy wynajmowali miejsce na lokale wyborcze, piszą, żeby w tym roku na nich nie liczyć. Obawiają się o zdrowie swoich pracowników”.
