Już po raz siódmy wybieraliśmy gminy, które wyróżniają się na tle innych – zaangażowaniem i pracą na rzecz mieszkańców czy nowatorskimi pomysłami. Z racji niedawnych wyborów samorządowych nie mogliśmy jednak wybrać za ubiegły rok najlepszych włodarzy. W zamian postanowiliśmy poszukać liderów dobrych praktyk w czterech dziedzinach, które dziś są największym wyzwaniem dla lokalnych władz.
Jak co roku wybraliśmy Perły w czterech kategoriach: gmina wiejska, gmina miejsko-wiejska, gmina miejska do 100 tys. mieszkańców i gmina miejska zamieszkiwana przez ponad 100 tys. mieszkańców. Do udziału zaprosiliśmy wszystkich – każda gmina mogła bezpłatnie wypełnić i przesłać ankietę. Pytania, które zadaliśmy, dotyczyły m.in. zarządzania, finansów, przestrzeni i infrastruktury, gospodarki, oświaty i wychowania, zdrowia, polityki senioralnej, transportu publicznego, smart city oraz środowiska i gospodarki odpadami. Część odpowiedzi punktowana była w sposób zero-jedynkowy. Wiele też ocenianych było metodą benchmarkową – porównywaliśmy, jakie gminy wypadają lepiej względem pozostałych w swojej kategorii. Na tej podstawie wyselekcjonowaliśmy grupę najlepszych.
Następnie do pracy przystąpiła Kapituła Rankingu. Jej ocenie podlegały odpowiedzi na pytania otwarte, które zadaliśmy w czterech dziedzinach: gospodarka, oświata i wychowanie, polityka senioralna oraz środowisko i gospodarka odpadami – tych samych, w których szukaliśmy liderów dobrych praktyk. W skład Kapituły weszli: Agnieszka Dawydzik (menedżer w zespole ds. sektora publicznego, Deloitte), Marta Gadomska-Byrska (szefowa działu dodatki poradnicze i wydawnictwa specjalne Dziennika Gazety Prawnej oraz redaktor naczelna Tygodnika Gazeta Prawna), Zofia Jóźwiak (redaktor tygodnika Samorząd i Administracja Dziennika Gazety Prawnej) oraz prof. Jacek Szlachta z Katedry Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego, Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Kapituła, kierując się zarówno punktacją, jak i odpowiedziami na pytania otwarte, wyłoniła pierwsze dziesięć gmin w każdej z kategorii Pereł Samorządu.
Ankieta
Wybór najlepszych był nie lada wyzwaniem. Podstawę naszego werdyktu stanowiły odpowiedzi udzielone przez gminy w ankiecie. Zostały one przez nas oczywiście zweryfikowane. Jednak najistotniejsze były treści wskazane przez same gminy. W końcu to one, wypełniając ankietę, przesądzały, które przedsięwzięcia uznają za najbardziej warte zaprezentowania. I Kapituła to uszanowała.
Zapewne wybór najlepszych z najlepszych jest obarczony pewnym stopniem subiektywności. Jednak zarówno na etapie konstrukcji ankiety, jak i oceny odpowiedzi dołożyliśmy wszelkich starań, by go jak najbardziej zobiektywizować. Staraliśmy się także w większym stopniu docenić postępy poczynione przez gminy w 2018 r., gdyż na ich kondycję ogólną, na którą też zwracaliśmy uwagę, wpływ mogą mieć przecież czynniki niezależne od działań prowadzonych przez włodarzy, rady i urzędy.
Dotychczasowi laureaci nie zawiedli, ale są i niespodzianki
W czołówce każdej z kategorii znalazły się samorządy znane z poprzednich edycji rankingu, ale pojawili się także nowi laureaci, których działalność nam zaimponowała.
Wśród gmin wiejskich niekwestionowanym liderem jest, podobnie jak w poprzednich latach, Iława. Ale w tej kategorii poza znanymi z ubiegłych lat gminami mamy również debiutantów, np. Płużnicę, która zajęła drugie miejsce w rankingu, jej włodarz zaś, choć nie było to oceniane i nie miało wpływu na punktację, pozytywnie zaskoczył Kapitułę. Czym? Umieszczeniem na stronie internetowej gminy wglądu do swojego kalendarza z rozkładem dnia. Tak proste rozwiązanie, a jednocześnie przyjazne dla mieszkańców. Trzecie miejsce przypadło weteranowi rankingu – Strawczynowi, zaś czwarte zajął Budzyń (bardzo udany debiut!), a piąte Kłodawa. Ponadto w czołówce znalazły się takie gminy jak Kleszczewo, Bieliny, Wisznice, Wiązowna i Zielonki.
W kategorii gmin miejsko-wiejskich – rekordowy wynik – szósty raz zwyciężył Aleksandrów Łódzki. Drugie miejsce zajęła gmina Prusice, a tuż za nią, na trzecim gmina Bobowa. Poza podium, ale bardzo wysoko, uplasowały się Mrozy, wyprzedzając Strzelce Opolskie, Grodzisk Mazowiecki, Sianów, Rawicz, Morawicę i Margonin. W pierwszej dziesiątce mamy zatem gminy znane z poprzednich edycji Pereł Samorządu, jak i nowych laureatów.
Najbardziej ekscytującą kategorią pozostają gminy miejskie poniżej 100 tys. mieszkańców. Co roku dostarcza ona nam niespodzianek, bo trudno tu przewidzieć zwycięzców. W tym roku zwyciężył Kędzierzyn-Koźle, a kolejne miejsca na podium należą do Świdnicy i Legionowa. Czwarte miejsce zajęło Krosno, piąte Głogów. Na kolejnych lokatach uplasowały się Siemianowice Śląskie, Bolesławiec, Piotrków Trybunalski, Świnoujście i Ciechanów. W tej kategorii różnice punktowe między poszczególnymi laureatami są najmniejsze ze wszystkich kategorii!
Pora na największych, czyli gminy miejskie powyżej 100 tys. mieszkańców. Czołówka, w stosunku do lat poprzednich, w zasadzie się nie zmieniła. Ale inny jest układ miejsc na podium. Gdańskowi nie udało się obronić ubiegłorocznego zwycięstwa. Perłą Samorządu za 2018 r., po raz trzeci w historii rankingu, został Poznań, przed wspomnianym Gdańskiem i Łodzią. Tuż za pierwszą trójką znalazła się Gdynia, piąte miejsce przypadło Bydgoszczy. Kolejne miejsca zajęły Opole, Toruń, Rzeszów, Lublin, a na dziesiątym miejscu exaequo uplasowały się Białystok i Gliwice. Liderzy odnieśli zdecydowane zwycięstwo, natomiast w drugiej połowie „dziesiątki” różnice punktowe były minimalne – należy spodziewać się zatem ciekawej rywalizacji w przyszłości.
Z kogo brać przykład
Gdyby nie rok wyborczy, częścią naszego rankingu byłby wybór najlepszego włodarza w każdej z czterech ocenianych kategorii gmin. Uznaliśmy jednak, że nowi rządzący nie mieliby szans na pokazanie swoich pomysłów. Do tego potrzebny jest czas. Dlatego do wyboru najlepszych prezydentów, burmistrzów i wójtów wrócimy w następnej edycji rankingu. W tej zaś postanowiliśmy poszukać liderów innowacyjnych rozwiązań z zakresu ochrony środowiska, oświaty, polityki senioralnej i gospodarki. Czyli tych dziedzin, które są dziś newralgiczne dla wielu gmin. Poprzeczkę postawiliśmy bardzo wysoko, bo wymóg innowacyjności niełatwo spełnić. Prace nad ankietami zweryfikowały jednak nasze założenia i pokazały, że innowacyjność w samorządach rozumiana jest na różne sposoby. Dlatego ostatecznie postanowiliśmy wyróżnić liderów dobrych praktyk, czyli tych, którzy mają oryginalne inicjatywy i mogą być wzorem dla innych. Zastrzegamy jednak, że ze względu na spektrum, jak i skalę działania, trudno je ze sobą porównywać. Odpowiedzi na pytania liderskie nie miały wpływu na ranking, ale wybierając liderów, Kapituła – by prawidłowo zakwalifikować zgłoszone inicjatywy – przyjrzała się też wszystkim gminom biorącym udział w rankingu. A nie tylko tym, które zajęły najwyższe miejsca w pierwszym etapie weryfikacji. Jak się okazało, zdecydowana większość wyróżnionych pomysłów realizowana jest przez laureatów Pereł. Gdynia została doceniona za działania w trzech kategoriach, Gdańsk i Poznań w dwóch, Iława, Bydgoszcz, Ciechanów, Rzeszów, Płużnica i Łódź otrzymały po jednym wyróżnieniu. Ponadto w kategorii gospodarka Kapituła doceniła działanie Ostrowa Wielkopolskiego, który w tym roku nie znalazł się w najlepszej dziesiątce miast poniżej 100 tys. mieszkańców.
Wszystkim laureatom gratulujemy, a uczestnikom serdecznie dziękujemy za udział w ankiecie! Mamy nadzieję, że wyróżnione działania będą inspiracją dla kolejnych gmin w prowadzeniu jeszcze lepszej polityki rozwojowej. I już teraz zapraszamy do udziału w kolejnej edycji.