21 października, czyli w dzień wyborów samorządowych, zadania organizacyjne spoczywać będą na barkach przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej. Aby wszystko przebiegło bez zakłóceń, musi on sprawdzić przygotowanie lokali wyborczych i cały dzień czuwać nad przebiegiem głosowania. Odpowiada on również za utrzymanie porządku i spokoju, czuwa nad tajnością głosowania, przestrzeganiem zakazu prowadzenia w lokalu wyborczym agitacji. W razie konieczności może żądać pomocy od policji.
W cyklu wyborczym, w którym krok po kroku opisujemy zagadnienia związane z jesiennymi wyborami samorządowymi, ukazały się już następujące artykuły:
  • „Można startować na wójta i radnego, ale tylko w tej samej jednostce” – 5 września 2018 r.
  • „Liczba kandydatów zależy od wielkości gminy” – 5 września 2018 r.
  • „Nie ma kampanii wyborczej bez agitacji. Ale jej granice ściśle określa prawo” – 12 września 2018 r.
  • „Na kontach mogą być miliony, lecz komitety mają określone limity wydatków” – 12 września 2018 r.
  • „Na przygotowanie spisów wyborców zostało tylko kilka dni” – 26 września 2018 r.
  • „Mniej obowiązków gminy wobec niepełnosprawnych mieszkańców” – 26 września 2018 r.
  • „A może tak przenieść wyborcze protesty do sądów administracyjnych…” – 3 października 2018 r.
  • „ Jak prawidłowo sformułować zarzuty, żeby mogły zostać uznane” – 3 października 2018 r.
Zanim dojdzie do pierwszej tury wyborów, przewodniczący zwołuje posiedzenie obwodowej komisji wyborczej ds. głosowania w obwodzie (dalej komisja) poświęcone organizacji jej pracy przed i w dniu głosowania. Do takiego spotkania musi dojść najdalej w przeddzień wyborów. Ustala się na nim w szczególności godziny rozpoczęcia pracy 21 października. Informację tę podaje się do publicznej wiadomości przede wszystkim przez jej wywieszenie w budynku, w którym mieści się lokal wyborczy, i w urzędzie gminy (w sposób umożliwiający zapoznanie się z nią także, gdy obiekty te są zamknięte). Komisja współdziała w tym zakresie z wójtem i urzędnikiem wyborczym.
Komunikat o godzinach pracy komisji jest przeznaczony dla mężów zaufania, obserwatorów społecznych i międzynarodowych – ma im umożliwić obecności przy wszystkich czynnościach komisji poprzedzających otwarcie lokalu. Ponadto w terminie uzgodnionym z włodarzem – nie później jednak niż w przeddzień wyborów – komisja kontroluje stan wyposażenia lokalu oraz oznakowania budynku, w którym odbędzie się głosowanie. O brakach lub nieprawidłowościach musi zostać powiadomiony wójt i urzędnik wyborczy. Na komisji spoczywa także obowiązek sprawdzenia, czy stwierdzone nieprawidłowości zostały usunięte przez urząd gminy.

Preludium

W dniu wyborów członkowie komisji, którzy są zobowiązani nosić przez cały dzień identyfikatory z imieniem i nazwiskiem oraz pełnioną funkcją, zbierają się w lokalu wyborczym na tyle wcześnie, by wykonać wszystkie czynności związane z przygotowaniem głosowania, lecz nie później niż o godz. 6.
Sasin: Można apelować do Zdanowskiej, żeby wycofała się z wyborów

Zobacz również
Przewodniczący komisji zarządza sprawdzenie, czy w lokalu wyborczym oraz wewnątrz i na zewnątrz budynku nie znajdują się elementy służące prowadzeniu kampanii wyborczej (plakaty, ulotki, napisy). Jeśli tak jest, członkowie komisji je usuwają. W przypadku gdy nie mogą tego zrobić sami, zwracają się o pomoc do wójta oraz informują o problemie urzędnika wyborczego. Kontrolę w tym zakresie należy przeprowadzać również w toku głosowania. Ale uwaga – jeżeli na terenie sąsiadującym z budynkiem, w którym mieści się lokal wyborczy, przed dniem głosowania zostały umieszczone elementy agitacyjne komitetów wyborczych, komisja je pozostawia.
Przewodniczący komisji wyznacza strażnika urny wyborczej – jest nim jeden z członków komisji, który przebywa w bezpośredniej bliskości urny, zapewnia jej nienaruszalność oraz dba o to, by wyborcy wrzucali karty w taki sposób, by strona zadrukowana pozostała niewidoczna.

Mężowie zaufania...

Poza członkami komisji w lokalu mogą stale przebywać także inne osoby. Chodzi o mężów zaufania (przedstawicieli komitetów wyborczych), obserwatorów międzynarodowych i – to nowość – społecznych obserwatorów wyborów.
Mężowie zaufania przed przystąpieniem do swoich czynności przedstawiają przewodniczącemu komisji dokument tożsamości oraz zaświadczenie podpisane przez pełnomocnika wyborczego lub upoważnioną przez niego osobę (w takim przypadku mąż zaufania okazuje również kserokopię upoważnienia). Zaświadczenie powinno zostać sporządzone według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą uchwałą z 30 lipca 2018 r. w sprawie wzoru zaświadczenia dla męża zaufania (Monitor Polski poz. 822). Mężowie zaufania muszą nosić w widoczny sposób identyfikator z imieniem, nazwiskiem, funkcją oraz nazwą komitetu wyborczego, który reprezentują. Przy czym identyfikatory nie mogą zawierać elementów kampanii wyborczej.
Wybory samorządowe 2018: ZASADY GŁOSOWANIA, TERMINY, KANDYDACI
Wybory samorządowe 2018: ZASADY GŁOSOWANIA, TERMINY, KANDYDACI

Zobacz również
Przewodniczący komisji informuje mężów zaufania o przysługujących im prawach i wskazuje miejsce, z którego będą mogli obserwować przebieg czynności wykonywanych przez komisję. Mogą też je nagrywać, ale bez transmisji na żywo i – jak wyraźnie wskazał Urząd Ochrony Danych Osobowych w poradniku „Ochrona danych osobowych w kampanii wyborczej” – rejestrowania wyborców przystępujących do głosowania w lokalu wyborczym.
Zgodnie z art. 42 par. 6 k.w. materiały zawierające zarejestrowany przebieg czynności – na wniosek męża zaufania, który je nagrał – mogą zostać zakwalifikowane jako dokumenty z wyborów w rozumieniu art. 8 k.w. W takim przypadku komisja je pakuje, opieczętowuje i przekazuje wraz z innymi dokumentami z wyborów komisji ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie.

...obserwatorzy i dziennikarze

Wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego stowarzyszenia i fundacje, do których celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego, mają prawo wyznaczyć po jednym obserwatorze społecznym do każdej obwodowej komisji wyborczej.
Obserwatorzy społeczni przed przystąpieniem do swoich czynności przedstawiają przewodniczącemu komisji dokument tożsamości oraz zaświadczenie podpisane przez osobę działającą w imieniu organu uprawnionego do reprezentowania na zewnątrz stowarzyszenia/fundacji (należy je sporządzić wg wzoru ustalonego przez PKW uchwałą z 30 lipca 2018 r. w sprawie wzoru zaświadczenia dla obserwatora społecznego, Monitor Polski poz. 795).
Przy wszystkich czynnościach komisji mogą być również obecni obserwatorzy międzynarodowi zaproszeni przez PKW, którzy są zobowiązani przedstawić komisji zaświadczenie wydane przez ww. organ.
W czasie głosowania w lokalu wyborczym mogą też przebywać dziennikarze posiadający ważną legitymację dziennikarską lub inny dokument potwierdzający reprezentowanie redakcji. Także oni muszą zgłosić swoją obecność przewodniczącemu komisji oraz stosować się do zarządzeń mających na celu zapewnienie powagi i tajności głosowania. Ponadto przedstawiciele mediów nie mogą przeprowadzać wywiadów w lokalu, w którym odbywa się głosowanie. Dopuszczalne jest natomiast (po uzyskaniu zgody przewodniczącego komisji oraz osób, których wizerunek jest utrwalany) filmowanie i fotografowanie przebiegu głosowania. Dziennikarze w przeciwieństwie do obserwatorów społecznych i międzynarodowych nie mogą przebywać w lokalu wyborczym przed rozpoczęciem głosowania oraz po jego zakończeniu.

Start o godz. 7

Głosowanie odbywa się bez przerwy od godz. 7 do godz. 21. Artykuł 42 par. 3 k.w. wymaga, by od chwili jego rozpoczęcia aż do zakończenia w lokalu wyborczym było równocześnie obecnych dwie trzecie pełnego składu komisji wyborczej, w tym przewodniczący lub jego zastępca. Przed wydaniem kart do głosowania komisja sprawdza tożsamość wyborcy na podstawie dowodu osobistego lub każdego innego dokumentu z fotografią – pod warunkiem że jego identyfikacja nie budzi wątpliwości (art. 52 par. 1 k.w.). Wyborca może zatem okazać np. paszport, prawo jazdy czy legitymację studencką, a nawet dokument, który utracił ważność.
Następnie komisja ustala, czy wyborca jest uprawniony do głosowania w tym obwodzie – przez sprawdzenie, czy jego nazwisko jest ujęte w spisie wyborców. Trzeba też skontrolować, czy danej osobie już nie dostarczono pakietu wyborczego. W przypadku umieszczenia takiej informacji w spisie, komisja odmawia wydania karty do głosowania.
Do spisu wyborców komisja może również wyjątkowo dopisać osobę, która została w oczywisty sposób w nim pominięta (na skutek pomyłki). Przy czym jest to możliwe, jeżeli zainteresowany udokumentuje fakt stałego zamieszkania na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy (najczęściej telefonicznie) potwierdzi, że nie otrzymał zawiadomienia o utracie przez nią prawa wybierania lub o wpisaniu do spisu wyborców w innym obwodzie. Po dopisaniu do spisu wyborców (obywateli polskich dopisuje do spisu wyborców na dodatkowym formularzu w części A, a pozostałych obywateli Unii Europejskich w części B tego druku. – pozostałych obywateli Unii Europejskiej) pominiętej osobie umożliwia się głosowanie. Uwaga! Członek komisji dopisujący wyborcę w dniu głosowania obok jego imienia i nazwiska osoby umieszcza zawsze swoją parafę.
Po zakończeniu głosowania dodatkowy formularz spisu wyborców powinien zostać opatrzony pieczęcią komisji oraz podpisany przez przewodniczącego komisji lub jego zastępcę.

Wydanie kart

Wyborcom – obywatelom polskim (wyborcy ujęci w części A spisu wyborców) wydaje się po jednej karcie do głosowania w wyborach do każdej z wybieranych rad oraz w wyborach wójta. A pozostałym obywatelom Unii Europejskiej (wyborcy ujęci w części B spisu wyborców) wydaje się wyłącznie karty do głosowania w wyborach do rady gminy oraz w wyborach wójta. W m.st. Warszawie ta grupa wyborców otrzymuje karty do głosowania w wyborach do rady m.st. Warszawy, rady dzielnicy i na prezydenta miasta. Przy wydawaniu kart komisja sprawdza, czy są one ostemplowane jej pieczęcią. Ponadto musi zwrócić uwagę, czy wyborca potwierdził własnoręcznym podpisem – w przeznaczonej na to rubryce spisu wyborców – fakt otrzymania kart.
Na wniosek wyborcy komisja jest obowiązana wyjaśnić mu sposób głosowania oraz poinformować o warunkach ważności głosu. Oczywiście wyjaśnienie to nie może zawierać elementów agitacyjnych. Ponadto – na prośbę wyborcy z niepełnosprawnością – komisja musi przekazać mu treści obwieszczeń wyborczych dotyczących komitetów wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów. Czynności te wykonuje przewodniczący komisji lub zastępca przewodniczącego w obecności innego członka tego gremium.

Tajność to podstawa

W czasie głosowania trzeba zwracać uwagę, by uprawnieni oddawali głos osobiście i w taki sposób, by nie została naruszona tajność głosowania, a także aby głosowanie nie zostało wykorzystane do prowadzenia agitacji. Karty do głosowania, o czym już wspominaliśmy, należy wrzucać do urny w taki sposób, by strona zadrukowana była niewidoczna (art. 52 par. 6 k.w.). Niedopuszczalne jest głosowanie za członka rodziny lub za inną osobę. Przy czym zakaz ten nie dotyczy osób posiadających pełnomocnictwo do głosowania. Uwaga! Osobie niepełnosprawnej, na jej prośbę, może pomagać w głosowaniu inna osoba (w tym także niepełnoletnia) – tego typu wsparcie może mieć tylko charakter techniczny. Nie może ona polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub oddanie z niego głosu. Dopuszczalne jest, aby na życzenie osoby niepełnosprawnej w miejscu zapewniającym tajność głosowania przebywała osoba udzielająca pomocy.
Komisja na bieżąco sprawdza liczbę podpisów w spisie potwierdzających otrzymanie karty przez wyborców. Gdy przekroczy ona 60 proc. otrzymanych przez komisję kart do głosowania, musi ona powiadomić właściwe terytorialne komisje wyborcze (za pośrednictwem wójta współdziałającego z urzędnikiem wyborczym) o możliwej potrzebie uruchomienia dla niej kart z rezerwy. Gdy liczba ta przekroczy 80 proc. trzeba wystąpić o wydanie kart z rezerwy.

Uwaga na urnę

Komisja czuwa, aby w trakcie głosowania nie doszło do przepełnienia urny wyborczej. W momencie jej zapełnienia, należy ją zakleić, opieczętować i wykorzystać drugą, jeżeli została dostarczona przed rozpoczęciem głosowania. Natomiast jeżeli nie ma rezerwowej urny, komisja musi niezwłocznie zwrócić się do wójta o jej dostarczenie. O tym fakcie należy poinformować także urzędnika wyborczego. Pełną urnę pozostawia się w lokalu wyborczym.
Przed rozpoczęciem stosowania drugiej urny komisja sprawdza, czy jest ona pusta, a następnie zamyka ją i opieczętowuje. Obie urny powinny być ustawione w takim miejscu, by przez cały czas głosowania były widoczne dla członków komisji i mężów zaufania, obserwatorów społecznych oraz obserwatorów międzynarodowych.

Zabroniona przerwa

Głosowania nie wolno przerywać, chyba że będzie to konieczne z powodu jakiś nadzwyczajnych, nieprzewidzianych zdarzeń, np. katastrofy budowlanej budynku, w którym znajduje się lokal wyborczy. Takiego warunku nie spełniają okoliczności o charakterze techniczno -organizacyjnym, np. brak właściwej pieczęci, trudność w dostaniu się do budynku lub lokalu przed rozpoczęciem głosowania, zapełnienie się urny itp.
O przyczynach zarządzenia przerwy, przedłużeniu lub odroczeniu głosowania komisja powiadamia niezwłocznie właściwą gminną komisję wyborczą i za jej zgodą podejmuje uchwałę w tej sprawie. W tym czasie zadaniem wójta jest zapewnienie ochrony lokalu. Tryb postępowania w tym zakresie określa rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 28 sierpnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie ochrony lokali obwodowych komisji wyborczych w czasie przerwy w głosowaniu spowodowanej nadzwyczajnymi wydarzeniami (Dz.U. poz. 1152).

Koniec

O godz. 21 przewodniczący komisji zarządza, co do zasady, zakończenie głosowania. Komisja zamyka lokal, ale osoby, które przybyły do niego przed tą godziną, mogą jeszcze oddać głos. W przypadku podjęcia przez komisję uchwały o przedłużeniu głosowania – ze względu na zarządzoną przerwę – lokal wyborczy jest zamykany później niż o godz. 21, tj. o godzinie wynikającej z uchwały.
W obwodach odrębnych komisja może zarządzić wcześniejsze zakończenie głosowania, ale pod warunkiem że wszyscy wyborcy wpisani do spisu wyborców oddali swoje głosy. Zarządzenie wcześniejszego zakończenia głosowania może nastąpić nie wcześniej niż o godz. 18.
WAŻNE Przewodniczący komisji może wydawać polecenia o charakterze porządkowym, w przypadku gdy działania mężów zaufania wykraczają poza ich uprawnienia, utrudniają pracę komisji, zakłócają powagę głosowania lub naruszają jego tajność.
Czynności komisji przed otwarciem lokalu
  • Sprawdzenie dostarczonych dokumentów oraz pieczęci komisji
  • Przeliczenie kart do głosowania (odrębnie w wyborach do poszczególnych rad i wójta)
  • Ostemplowanie kart do głosowania
  • Rozłożenie spisu wyborców wraz z osłoną zapewniającą ochronę danych osobowych osób ujętych w tym dokumencie
  • Sprawdzenie, czy w lokalu wyborczym w widocznym miejscu wywieszone są urzędowe obwieszczenia i informacje
  • Sprawdzenie urny (czy jest pusta), a następnie jej zamknięcie i opieczętowanie