Subskrybuj nas na Youtube
Dlaczego w zamówieniach publicznych weksel musi być zawsze z poręczeniem? Czy dotacje na oczyszczalnie wymagają uchwały rady gminy?
Regionalna izba obrachunkowa stwierdziła, że w naszej gminie w dwóch postępowaniach o zamówienie publiczne wadliwie ustanowiono zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zdaniem RIO weksle złożone przez wykonawców powinny mieć dodatkowo poręczenie banku. Czy te zarzuty są zasadne, skoro sam weksel jest już zabezpieczeniem spłaty?
Poręczenie wekslowe to specyficzna instytucja, która została uregulowana przepisami prawa wekslowego. Z art. 30–32 tej ustawy wynika, że zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całości sumy wekslowej lub jej części. Poręczenie umieszcza się na wekslu albo na przedłużku. Oznacza się je wyrazem „poręczam” lub innym zwrotem równoznacznym, musi ono zostać podpisane przez poręczyciela. Poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Jego zobowiązanie jest ważne nawet wtedy, gdy zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny, z wyjątkiem jednak wady formalnej.
W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 kwietnia 2016 r., sygn. akt VI A Ca 582/15, wskazano, że poręczenie wekslowe jest przyjęciem odpowiedzialności wobec każdego posiadacza weksla za zobowiązania wekslowe. Może ono zabezpieczać wykonanie zobowiązania niezależnie od źródła jego powstania. Jak podano z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 31 października 2017 r., sygn. akt I ACa 710/16, zobowiązanie poręczyciela wekslowego ma w istocie charakter samodzielny (samoistny). Poręczenie wekslowe jest także nieodwołalne, bezwarunkowe i nie może być ograniczone terminem.
Poręczenie jest więc zabezpieczeniem odrębnym od samego weksla. Niejako gwarantuje, że inna osoba będzie równolegle zobowiązana do spłaty długu na wypadek braku zapłaty przez wystawcę weksla (w opisywanym przypadku – wykonawcę).
Natomiast zgodnie z art. 148 ust. 1 prawa zamówień publicznych (dalej: p.z.p.) zabezpieczenie należytego wykonania umowy może być wnoszone według wyboru wykonawcy w jednej lub w kilku następujących formach:
1) pieniądzu,
2) poręczeniach bankowych lub poręczeniach spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, z tym że zobowiązanie kasy jest zawsze zobowiązaniem pieniężnym,
3) gwarancjach bankowych,
4) gwarancjach ubezpieczeniowych,
5) poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w ustawie o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.
Warto zauważyć, że ustawodawca pozostawił wykonawcy wybór formy prawnego zabezpieczenia wykonawcy. Co jednak istotne, w art. 148 ust. 2 p.z.p. przewidziano pewną modyfikację zasad wnoszenia zabezpieczenia. Za zgodą zamawiającego zabezpieczenie może być wnoszone również m.in. w wekslach z poręczeniem wekslowym banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. A to oznacza, że, co prawda, możliwe jest wniesienie zabezpieczenia należytego wykonania umowy w postaci weksla, jednak musi on obejmować poręczenie wekslowe banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej.
Podsumowując, należy stwierdzić, że zarzuty regionalnej izby obrachunkowej mogą być zasadne. Z dużym prawdopodobieństwem doszło bowiem do naruszenia art. 148 ust. 2 pkt 1 p.z.p., ponieważ zamawiający przyjął weksle bez wymaganego poręczenia wekslowego banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej.
Podstawa prawna
Art. 30–32 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 160).
Art. 148 ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r.) poz. 1579 ze zm.).
Art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 110 ze zm.).
Wójt naszej gminy zamierza wydać zarządzenie w sprawie udzielania dotacji na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Uważa, że skoro wykonuje budżet, to może także ustalać m.in. zasady przyznawania dotacji i inne kwestie. Czy taka forma będzie właściwa? Czy może zostać zakwestionowana przez regionalną izbę obrachunkową?
Z art. 403 ust. 4–6 prawa ochrony środowiska wynika m.in., że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej może polegać na udzielaniu dotacji celowej z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:
- podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności: osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, osób prawnych, przedsiębiorców;
- jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.
Zasady udzielania dotacji celowej obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji, tryb postępowania oraz sposób jej rozliczania określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. Udzielenie dotacji następuje na podstawie umowy. Jeśli dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, to udziela się jej z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej.
Z kolei z art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym wynika, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy stanowienie aktów prawa miejscowego i podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy. Takim zaś aktem prawa miejscowego z pewnością jest uchwała, o której mowa w art. 403 ust. 5 prawa ochrony środowiska. W opisywanym przypadku stosowna uchwała powinna być więc podjęta przez radę gminy. Skoro więc może być podjęta tylko przez organ stanowiący, to o warunkach udzielania dotacji nie może zdecydować wójt, wydając zarządzenie. Takie działanie stanowiłoby poważne naruszenie przytoczonych przepisów.
Podobny do opisywanej sytuacji stan faktyczny był przedmiotem analizy Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, które w uchwale z 13 lipca 2016 r., nr 156/p119/D/17, podkreśliło, że skoro uchwała podejmowana na podstawie art. 403 ust. 5 prawa ochrony środowiska ma rangę aktu prawa miejscowego i ustawodawca określił tam właściwość organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, to właściwość rady powiatu do podjęcia takiej uchwały jest niewątpliwa. Ostatecznie stwierdzono nieważność uchwały zarządu powiatu.
Podobnie może więc postąpić regionalna izba obrachunkowa wobec zarządzenia wójta gminy. Naruszenie kompetencji przy podejmowaniu aktów prawnych stanowi istotne naruszenie prawa, a to zasadniczo skutkuje stwierdzeniem nieważności aktu prawnego podlegającego nadzorowi izby. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt I SA/Ol 153/18, podkreślił, że za istotne naruszenie prawa w orzecznictwie sądów administracyjnych uznaje się naruszenie przepisów określających kompetencje do wydania aktu lub podstawę prawną, przepisów prawa ustrojowego, przepisów prawa materialnego oraz przepisów regulujących procedurę podejmowania uchwał, jeżeli na skutek tego naruszenia zapadła uchwała innej treści, niż gdyby naruszenie nie nastąpiło.
Odpowiadając na zadanie pytanie, należy stwierdzić, że w opisywanej sytuacji zarządzenie wójta nie powinno zostać wydane. Jeśli tak się stanie, regionalna izba obrachunkowa je zakwestionuje i stwierdzi jego nieważność.
Podstawa prawna
Art. 403 ust. 4–6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 799 ze zm.).
Art. 18 ust. 2 pkt 15 i art. 41 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 994 ze zm.).
