Skuteczna walka o świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach

Tak było w przypadku dwóch spraw, którymi zajmowały się WSA w Gliwicach i Poznaniu. Pierwsza z nich dotyczyła matki, która w grudniu 2022 r. składała wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka. Powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności wprawdzie je wydał, ale bez wskazania o konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Tymczasem jest ono niezbędne do tego, aby rodzic mógł otrzymać świadczenie pielęgnacyjne. Dlatego matka złożyła odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, a gdy on utrzymał w mocy orzeczenie, wysłała skargę do sądu rejonowego i dopiero ten zmienił treść orzeczenia w taki sposób, że pozwala na przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok sądu uprawomocnił się w maju 2024 r., a w lipcu tego samego roku matka zawnioskowała o tę formę wsparcia. Co istotne, chciała, aby było to świadczenie na tzw. starych zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. Zgodnie ze wspomnianym art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne, do których prawo powstało do tej daty, stosuje się przepisy dotychczasowe. Jednak gmina odmówiła jego przyznania, a jej decyzję podtrzymało Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO), które uznało, że art. 63 nie ma w tej sprawie zastosowania, bo wniosek o przyznanie świadczenia nie wpłynął do 31 grudnia 2023 r. i prawo do niego nie powstało do tej daty.

Inaczej uważała matka, która powoływała się na art. 24 ust. 2a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1208). Ten przepis przewiduje, że jeżeli w ciągu trzech miesięcy liczonych od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności zostanie złożony wniosek o przyznanie świadczenia uzależnionego od jego posiadania, to prawo do niego ustala się, począwszy od miesiąca złożenia wniosku o orzeczenie. W jej wypadku był to grudzień 2022 r., a ponieważ zachowany został trzymiesięczny termin na złożenie wniosku o świadczenie pielęgnacyjne, to w ocenie kobiety należy jej się ono od tej daty, a więc spełniony został warunek uprawnienia do tej formy wsparcia na starych zasadach.

Sporny moment złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne

WSA w Gliwicach, do którego złożyła skargę, przyznał jej w wyroku z 4 września 2025 r. rację (sygn. akt II SA/Gl 520/25). Stwierdził, że świadczenie pielęgnacyjne może być przyznane po 31 grudnia 2023 r. na zasadach obowiązujących do tego dnia z datą wsteczną na podstawie art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, czyli od momentu złożenia wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności, o ile spełnione są pozostałe przesłanki uzyskiwania świadczenia w brzmieniu sprzed jej nowelizacji.

Podobne rozstrzygnięcie zapadło przed WSA w Poznaniu. W tej sprawie wniosek o wydanie orzeczenia do powiatowego zespołu wpłynął w sierpniu 2023 r., a wydany w październiku dokument nie zawierał wskazania koniecznego do przyznania rodzicowi świadczenia pielęgnacyjnego. Wojewódzki zespół w styczniu 2024 r. utrzymał w mocy to orzeczenie, a o jego zmianie przesądził sąd rejonowy w wyroku z grudnia 2024 r. Dzięki temu matka mogła złożyć wniosek o świadczenie, co zrobiła w marcu br., ale jej gmina też odmówiła przyznania wsparcia wstecz, tj. od miesiąca złożenia wniosku o orzeczenie.

Odwołanie do SKO nie przyniosło pozytywnych rezultatów i matka wysłała skargę do WSA w Poznaniu, który w wyroku z 4 września br. (II SA/Po 501/25) orzekł, że obydwie decyzje organów niższej instancji naruszyły przepisy. W ocenie sądu stosowanie art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym należy rozciągnąć również na sytuacje, w których wprawdzie wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego został złożony po 31 grudnia 2023 r., ale wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności został złożony do tego dnia, a wydane następnie orzeczenie potwierdziło powstanie przed 1 stycznia 2024 r. niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami wymaganymi do tej formy wsparcia. W konsekwencji możliwe jest przyznanie świadczenia na podstawie przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. w powiązaniu z art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Przewlekłe postępowania

Zdaniem Alicji Loranc z Fundacji Po Mojemu z Krakowa wprowadzone w ostatnich latach zmiany w przepisach spowodowały, że system wsparcia opiekunów i osób niepełnosprawnych stał się tak zagmatwany, iż gubią się w nim zarówno rodzice, jak i urzędnicy.

– Sytuacji nie ułatwia też fakt, że rodzice mają duże problemy z uzyskaniem z powiatowego zespołu orzeczenia, które ma wskazania konieczne do świadczenia pielęgnacyjnego i w związku z tym muszą wchodzić na ścieżkę odwoławczą, która często trwa nawet dwa lub trzy lata, a gdy zanim uda im się tą drogą otrzymać odpowiednie orzeczenie, dochodzi do zmiany przepisów, to komplikacje są jeszcze większe – dodaje.

Natomiast zaskoczona tym, jak interpretowany jest art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym, jest Eliza Dygas, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPS w Płocku.

– W tym przepisie nie ma mowy o tym, że do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach wniosek musiał być złożony do 31 grudnia 2023 r., ale o powstaniu prawa do niego do tej daty. Trzeba go też odczytywać łącznie z art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, co potwierdziło w swoim stanowisku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – wyjaśnia. ©℗