Gmina nie może zrezygnować z ubezpieczania strażaków

Z art. 7 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (dalej: u.o.s.p.) wynika, że gmina musi zawrzeć umowy ze wszystkimi ochotniczymi strażami pożarnymi działającymi na jej terenie, które zawierają postanowienia dotyczące:

• podejmowanych działań, o których mowa w art. 3 tej ustawy (przepis wymienia zadania OSP), oraz
• obowiązków gminy.

Obowiązki te wynikają z art. 10 ust. 1 pkt 2 u.o.s.p., w myśl którego „w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym ubezpieczenie strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków i opiekunów młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych, w tym ubezpieczenie grupowe, od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania powierzonych zadań”.

Wysokość finansowania strażaków

Warto zauważyć, że z jednej strony w powyższym przepisie ustawodawca dość jednoznacznie postanowił, że gmina zapewnia jednostkom straży pożarnej wskazane potrzeby. Jednak jednocześnie użył również sformułowania „stosownie do posiadanych sił i środków”.

W komentarzu do tego przepisu dr Dariusz P. Kała wskazał: „Jako słuszną nowość art. 10 u.o.s.p. wprowadza przesłankę wprost odnoszącą się do wysokości finansowania OSP w gminie. (…) Treść tej przesłanki to „stosownie do posiadanych sił i środków”. Przy czym nie odnosi się ona do sił i środków posiadanych przez gminę, ale do sił i środków posiadanych przez OSP. Przesłanka ta zobowiązuje gminę do różnicowania finansowania na rzecz OSP w zależności od tego, jakie siły i środki posiada dana OSP. Nie może więc w gminie funkcjonować zasada, że jeżeli na terenie gminy jest kilka OSP, to wszystkim daje się po równo, aby było sprawiedliwie. Organy gminy zobowiązane są do porównania potencjałów OSP w gminie i dopasowania do każdej OSP właściwej kwoty finansowania („Ochotnicze straże pożarne. Komentarz”, wyd. II, Warszawa 2024, art. 10).

Dr Dariusz Kała dodał, że „MSWiA błędnie uznało, że ubezpieczenie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 u.o.s.p., ma charakter quasi-obowiązkowy, ponieważ zależy od możliwości finansowych gminy. Należy jednoznacznie uznać, że gmina ma obowiązek ubezpieczania strażaków ratowników OSP i kandydatów na strażaków ratowników OSP oraz członków i opiekunów młodzieżowych drużyn pożarniczych i dziecięcych drużyn pożarniczych”.

Orzecznictwo RIO

Regionalna Izba Obrachunkowa w wystąpieniu pokontrolnym w Łodzi z 22 lipca 2025 r. (znak WK-602/43/2025) stwierdziła, że gmina nie przedstawiła polisy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej obejmującej swym zakresem ubezpieczenie strażaków ratowników, co stanowiło naruszenie art. 10 ust. 1 pkt 2 u.o.s.p.

W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała jednostce, aby zapewniła realizację obowiązków gminy wobec ochotniczych straży pożarnych wynikających z wymienionego przepisu. ©℗