Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Jak wskazuje Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego (NIST) rekordowy pod względem transferu wsparcia dla samorządów z Programu Inwestycji Strategicznych Polski Ład był rok 2024. Wtedy to dotacje z programu stanowiły prawie 30 proc. wartości wszystkich wydatków inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego. W pierwszym półroczu 2025 r. w ramach programu samorządy wydały blisko 8,1 mld zł. Operatorem programu jest Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).
"Pomimo tak ogromnych środków (łącznie na realizację programu przeznaczono 99 miliardów złotych ), Bank Gospodarstwa Krajowego nie dysponuje informacjami o łącznych efektach rzeczowych zrealizowanych inwestycji (np. ile kilometrów dróg zostało wyremontowanych)" - podkreśla NIST.
100 mld zł z Polskiego Ładu wydane, efekty nieznane
Jak podaje NIST, o ile w 2022 r. dotacje z Programu Inwestycji Strategicznych Polski Ład stanowiły 6 proc. wartości wszystkich wydatków inwestycyjnych samorządów, to już w 2023 r. sięgnęły 23 proc., a rok temu - prawie 30 proc.
"Rok 2024 był rekordowy pod względem wielkości dotacji z programu w odniesieniu nie tylko do wartości łącznych, ale także kategorii jednostek samorządowych. I tak, przykładowo, w gminach wiejskich po raz pierwszy przekroczyły one łącznie 10 miliardów złotych" - czytamy w opracowaniu NIST. Instytut chciał pozyskać informacje o tym, jakie inwestycje udało się zrealizować. Te jednak nie są gromadzone przez BGK.
"Niestety w piśmie, które dostaliśmy w odpowiedzi, czytamy, że «zarówno uchwała Rady Ministrów powołująca Program Inwestycji Strategicznych, jak i Regulaminy naboru wniosków o dofinansowanie nie nakładają na beneficjentów obowiązków przedstawiania efektów rzeczowych zrealizowanych inwestycji» i w związku z tym BGK nie dysponuje takimi informacjami" - relacjonuje NIST.
Na podstawie sprawozdań z wykonania budżetów samorządowych można co najwyżej określić strukturę sektorową realizowanych projektów. Zdecydowanym liderem jest transport, na drugim miejscu jest gospodarka komunalna, a na trzecim oświata.
- Transport (drogi) - 30 proc.
- Gospodarka komunalna - 20 proc.
- Oświata - 10 proc.
- Inne - 20 proc.
Programy inwestycyjne dla gmin warto utrzymać
Według NIST kontynuowanie tego typu programów "w szczególności dla najsłabszych samorządów, byłoby uzasadnione, pod warunkiem zapewnienia większej transparentności i uniknięcia politycznego skrzywienia alokacji". Konieczne jest również systematyczne monitorowanie efektów takiego wsparcia.
"Finansowanie projektów w ramach programu Polski Ład – Program Inwestycji Samorządowych wynika obecnie z realizacji wcześniej podjętych zobowiązań. Nie jest prowadzony nabór na nowe projekty. Nie znaczy to, że inwestycje samorządowe nie otrzymują żadnego nowego wsparcia dotacyjnego ze środków krajowych. Funkcjonuje np. Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg (będący następcą wspominanego wcześniej Funduszu Dróg Samorządowych, chociaż środki przeznaczane na ten program są obecnie wyraźnie niższe niż kilka lat temu), wsparcia od wielu lat udzielają fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (NFOŚiGW oraz WFOŚiGW). Ale mówimy tu o środkach zdecydowanie mniejszych niż te, o których pisaliśmy powyżej" - podkreśla NIST.
O kontynuowani wsparcia z Programu Inwestycji Strategicznych Polski Ład apelowali wcześniej przedstawiciele Związku Gmin Wiejskich RP czy Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych (OPOS). Według nich to szansa na nadrabianie zaległości rozwojowych.
