Zmiany w kontroli zarządczej i audycie wewnętrznym. Nie wszystkim w rządzie podobają się nowe obowiązki

Resort finansów chce zmian w kontroli zarządczej, ponieważ – jak wskazuje – kierownikom jednostek brakuje wiedzy w tym zakresie. Stąd też nadzór nad nią ma przejąć minister finansów. Podniesione zostaną też progi kwot budżetu, od których uzależniony jest obowiązek prowadzenia audytu oraz zatrudnienia audytora. Jednym z celów kontroli ma być „podejmowanie działań na rzecz zapobiegania nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym”. A gdy do takich dojdzie – ich wykrycie i zwalczanie.

Według MON takie podejście do kontroli zarządczej wypacza jej istotę. Dziś wśród jej celów jest zapewnienie m.in. skuteczności i efektywności działań czy zgodności działalności z przepisami. Cele te – jak przekonuje resort obrony – należy więc rozumieć „jako zamierzony stan końcowy, pożądany skutek lub rezultat, którego osiągnięcie następuje w wyniku stosowania mechanizmów kontroli zarządczej”. Dodaje, że podejmowanie działań nie może być celem samym w sobie, a jedynie służyć jego osiągnięciu.

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji resort finansów przekonuje, że taka zmiana ma odpowiadać unijnym regulacjom, które w obrębie kontroli kładą nacisk na wykrywanie nadużyć. W polskich przepisach natomiast ten element jak dotąd jest pomijany. W ocenie MON unijne rozporządzenie dotyczy jednak wykonania budżetu UE i odnosi się do zaawansowanych technologicznie instrumentów kontrolnych. Dodaje, że wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości na arenie krajowej to domena organów ścigania, a nie kontroli zarządczej.

Resort finansów nie widzi potrzeby zmian w projekcie – argumentuje, że środki zastosowane w danej jednostce będą musiały być dostosowane do jej rozmiaru i zakresu wykonywanych przez nią zadań. „W ocenie Ministerstwa Finansów nie jest zasadne, aby środki krajowe podlegały mniejszej ochronie niż środki unijne” – czytamy w odpowiedzi na uwagi MON.

Pytania o audyt wewnętrzny

Inną istotną zmianą ma być podział kontroli na trzy poziomy. Pierwszy ma zapewnić realizację celów danej jednostki i doskonalić mechanizmy kontrolne w oparciu o zarządzanie ryzykiem. Drugi to koordynowanie i monitorowanie tego zarządzania, a także działalność komórki kontroli wewnętrznej. W tych jednostkach, w których prowadzony jest audyt wewnętrzny będzie też trzeci poziom – niezależny organizacyjnie i merytorycznie od dwóch pierwszych – który będzie pokazywał, czy kontrola zarządcza jest adekwatna i skuteczna.

„Tym samym, odchodzi się od dotychczasowej, sprawdzonej zasady, zgodnie z którą to kierownik jednostki, ponosząc odpowiedzialność za kontrolę zarządczą, dobiera jej strukturę i organizację adekwatnie do specyfiki, wielkości i potrzeb danej jednostki” – ocenia MON. Podnosi też argument o nieuzasadnionym wzroście kosztów administracyjnych, który będzie spowodowany koniecznością utworzenia odrębnego departamentu lub biura audytu wewnętrznego. Dziś często są one łączone z innymi komórkami w urzędach.

Według MF wprowadzenie modelu trzech poziomów może odbyć się w oparciu o istniejącą strukturę organizacyjną. Z kolei wydzielenie komórek audytu jest niezbędne, aby zapewnić, że jest on przeprowadzany niezależnie i obiektywnie. Jakość audytów wewnętrznych ma być też lepsza dzięki temu, że audytor nie będzie mógł mieć już przydzielanych innych zadań. Po uwagach MON wyłączeni z tego mają być jednak audytorzy pełniący służbę w swoich jednostkach. Chodzi m.in. o żołnierzy ze Służby Kontrwywiadu Wojskowego i innych służb specjalnych.

„Specyfika służby nakłada na funkcjonariuszy (żołnierzy) - audytorów SKW dodatkowe zadania związane m.in. z obronnością w czasie pokoju oraz wojny” – zaznacza MON.

Resort finansów zapowiada, że ureguluje tę kwestię w sposób kompleksowy – wyłączenie będzie dotyczyć wszystkich audytorów wewnętrznych pełniących służbę. Dzięki temu będą oni mogli wykonywać zadania wynikające z odrębnych przepisów. W pozostałych jednostkach, w tym w samorządach, zakres zadań audytorów będzie musiał być ograniczony wyłącznie do tych związanych z prowadzeniem audytu wewnętrznego.