Przez kilka lat, między rokiem 1985 a 1990, pani Justyna każdego dnia po powrocie ze szkoły średniej oddalonej o 7 kilometrów i podczas wolnych od zajęć dni pomagała rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. – Jakie kryteria powinnam spełnić jako domownik, aby pomoc w gospodarstwie rodziców uznano do emerytury, i jakie dokumenty powinny potwierdzać tę pracę – pyta.
Praca w gospodarstwie rolnym może posłużyć wyłącznie jako uzupełnienie stażu, gdy zsumowane okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania świadczenia. Bierze się je pod uwagę dopiero po uwzględnieniu wszystkich udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych. Z tej możliwości nie skorzystają osoby, które na emeryturę przechodzą według nowych zasad, czyli urodzone po 31 grudnia 1968 r. Ich przyszła emerytura będzie uzależniona od osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego i zgromadzonych funduszy. Wynika z tego, że pani Justyna, która urodziła się prawdopodobnie w 1970 r., nie może liczyć na uwzględnienie pracy w charakterze domownika.
Niezależnie od przypadku naszej czytelniczki – nie ma niestety jednoznacznych przepisów regulujących uznawanie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w charakterze domownika. Definicja domownika na przestrzeni lat ulegała zmianom. Od 1 stycznia 1991 r. obowiązuje ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników, zgodnie z którą przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
– ukończyła 16 lat,
– pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
– stale pracuje w tym gospodarstwie i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Rozpatrywanie statusu domownika każdorazowo powinno się odbywać indywidualnie, jednak stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nie pozostawiają zbyt wielkiej nadziei na pozytywne załatwienie sprawy.
Okresy pracy w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika przypadające po 31 grudnia 1982 r. mogą zostać doliczone do stażu ubezpieczeniowego tylko wtedy, gdy z tego tytułu zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne rolników – wynika z wyjaśnienia Centrali ZUS. Dokumentem poświadczającym powinno być zaświadczenie z urzędu gminy lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, potwierdzające okresy opłacania składek.
Najwięcej wątpliwości stwarza uznanie dorywczej pracy osoby uczącej się, która dojeżdżała do szkoły i codziennie przygotowywała się do zajęć, za pracę stałą. Nie ma jednoznacznych wytycznych, ile godzin i jak często taka praca powinna być wykonywana. Według stanowiska KRUS za domownika rolnika uważa się osobę, która wykonuje stałą pracę w gospodarstwie rolnika, a nie świadczy wyłącznie doraźnej pomocy w działalności rolniczej.
Podstawa prawna
Art. 1–3 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. z 1990 r. nr 54, poz. 310).
Art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 50, poz. 291 z późn. zm.).