Skorzystanie ze wszystkich uprawnień pracowniczych związanych z posiadaniem dziecka wymaga przestrzegania terminów na składanie wniosków o poszczególne świadczenia. Gapiostwo może dużo kosztować ojca i matkę.

Czy matka może złożyć jeden wniosek o wszystkie urlopy

Pani Dominika wkrótce spodziewa się dziecka. Chce wykorzystać wszystkie związane z tym urlopy, pozwalające na sprawowanie opieki, by nie ryzykować ewentualnej utraty jakiegoś z nich. Czy można złożyć jeden wniosek o udzielenie wszystkich płatnych urlopów związanych z rodzicielstwem?
TAK: Nie ma przeszkód, by matka dziecka zadeklarowała, że jest zainteresowana skorzystaniem ze wszystkich okresów wolnych od pracy, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Ma to znaczenie nie tylko dla pewności uzyskania od pracodawcy należnych dni wolnych na opiekę nad małym dzieckiem, ale też dla wysokości otrzymywanych za ten czas świadczeń w tym okresie. Jeżeli matka zadeklaruje w ciągu 14 dni od urodzenia dziecka, że chce wykorzystać urlop macierzyński, dodatkowy macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze, to w tym okresie będzie otrzymywać zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy. Jeżeli tego nie zrobi, i o każdy rodzaj urlopu będzie występować oddzielnie, to za czas urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego otrzymywać będzie 100 proc. podstawy zasiłku macierzyńskiego, a w czasie urlopu rodzicielskiego 60 proc.
Podstawa prawna: Art. 1791 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 31 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).

Czy pracodawca może odmówić wypoczynkowego po rodzicielskim

Pani Karolina obecnie korzysta z urlopu rodzicielskiego, ma jednak kilka tygodni urlopu wypoczynkowego i chce go wybrać po zakończeniu rodzicielskiego. Czy jest jakiś termin, w jakim musi złożyć wniosek o urlop wypoczynkowy po rodzicielskim?
NIE: Przepisy kodeksu pracy nie określają konkretnego terminu, w którym pracownica powinna wystąpić z prośbą o urlop wypoczynkowy bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego, może więc zrobić to praktycznie w ostatniej chwili. Przepis mówi jedynie, że na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Zasada ta dotyczy także wykorzystania urlopu wypoczynkowego po urlopie rodzicielskim. Należy pamiętać, że pracownica nie może rozpocząć takiego urlopu bez złożenia wniosku, lepiej więc nie zostawiać tego do ostatnich dni urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia takiego urlopu jedynie bezpośrednio po rodzicielskim czy macierzyńskim. Jeżeli pracownica lub pracownik wróci z rodzicielskiego nawet na jeden dzień, to skorzystanie z wypoczynkowego urlopu będzie już uzależnione od zgody pracodawcy.
Trzeba też pamiętać, by rodzic zainteresowany urlopem rodzicielskim nie składał wniosku o urlop wypoczynkowy po zrealizowaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Wynika to z tego, że urlop rodzicielski może być wykorzystany jedynie bezpośrednio po dodatkowym macierzyńskim. Zrealizowanie urlopu wypoczynkowego po dodatkowym macierzyńskim pozbawia rodzica prawa do całego urlopu rodzicielskiego.
Podstawa prawna: Art. 163 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy dodatkowy macierzyński może przepaść

Rodzice małego Jasia nie zdecydowali, które z nich będzie dalej opiekować się nim po zakończeniu podstawowej części urlopu macierzyńskiego. Wszystko zależy od tego, co się będzie działo w firmach, w których pracują. Czy muszą podjąć decyzję w tej sprawie z odpowiednim wyprzedzeniem, by nie stracić urlopu?
TAK: Także wniosek o wykorzystanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego musi być złożony z odpowiednim wyprzedzeniem. Powinien on trafić do pracodawcy w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do jego udzielenia i nie może odmówić pracownikowi prawa do tego świadczenia, nawet gdy jest trudna sytuacja firmy, a powrót do pracy byłby wskazany. Zbyt późno złożony wniosek o dodatkowy macierzyński może pozbawić rodzica prawa do jego wykorzystania dlatego, że musi się on rozpocząć bezpośrednio po macierzyńskim. Lepiej więc z dużym wyprzedzeniem zaplanować wykorzystanie płatnych dni wolnych związanych z urodzeniem i złożyć wcześniej wnioski o ich udzielenie, by uniknąć przykrych niespodzianek.
Podstawa prawna: Art. 1821 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy na wychowawczy można iść z dnia na dzień

Pan Tadeusz i jego żona Michalina pracują zawodowo, a ich dwuletnim dzieckiem opiekuje się niania. Niestety opiekunka nagle zachorowała i będzie musiała się długo leczyć. Pan Tadeusz postanowił iść z dnia na dzień na wychowawczy, ale pracodawca mu odmówił. Czy nawet w tak wyjątkowej sytuacji pracodawca może zwlekać z udzieleniem należnego urlopu.
TAK: Urlop wychowawczy wiąże się najczęściej z wielomiesięczną nieobecnością pracownika w firmie. Szczególnie w małych firmach pracodawca potrzebuje czasu, by przygotować się na pracę bez jednej osoby. By zabezpieczyć interesy przedsiębiorców, ustawodawca określił wiec okres, jaki powinien upłynąć od momentu złożenia wniosku o urlop do czasu jego udzielenia. Zgodnie z przepisami wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego składa się pracodawcy w formie pisemnej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza się korzystać z tego urlopu. Jeżeli jednak wniosek ten został złożony bez zachowania tego terminu, pracodawca udziela takiego urlopu nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od złożenia wniosku. Oczywiście jest to termin maksymalny, po upływie którego pracodawca musi wysłać pracownika na wnioskowany urlop. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by firma udzieliła zgody na urlop wcześniej, nawet z dnia na dzień. Wszystko zależy od tego, czy pracodawca poradzi sobie z szybką utratą pracownika. Oczywiście w związku z tym urlopu wychowawczego udziela się nawet w 5 częściach. Pracownik musi pamiętać, by wniosek o udzielenie każdej z nich, niezależnie od tego, jaki okres będzie ona obejmować, składać z dwutygodniowym wyprzedzeniem.
Podstawa prawna: Par. 1 i par. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 września 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. z 2013 r., poz. 1139).

Czy ojcowski można wybrać po ukończeniu roku przez dziecko

Pracownik w pierwszym roku życia dziecka niewiele przebywał w domu, dużo podróżował służbowo. Gdy zakończył projekt, który zabierał mu tyle czasu, chciał zająć się niedawno narodzonym maluchem. Okazało się, że wniosek o ojcowski złożył dwa tygodnie przed pierwszymi urodzinami synka. Czy urlop zaczęty przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka można dokończyć w 13. miesiącu jego życia?
NIE: Ustawodawca jasno określił zasady udzielania urlopu ojcowskiego i termin składania wniosku w tej sprawie. Urlop należy wykorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Jeżeli pracownik nie zrealizuje tego uprawnienia w tym terminie, urlop przepada. Nie można przenieść tego uprawnienia na późniejszy okres, nawet w nadzwyczajnych sytuacjach zwianych z chorobą czy nieobecnością ojca. Celem tego urlopu jest sprawowanie bezpośredniej opieki w pierwszym roku życia dziecka, nawiązanie z nim więzi rodzicielskiej i ewentualne wsparcie matki w opiece.
Oczywiście skorzystanie z urlopu ojcowskiego musi być poprzedzone złożeniem wniosku o jego udzielenie. Wniosek ten powinien być udzielony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Teoretycznie więc możliwe jest rozpoczęcie korzystania z tego uprawnienia już od dnia narodzin dziecka. Jednak może to być trudne z tego powodu, że ciężko jest precyzyjnie określić datę porodu. Jeśli jednak jest to możliwe, np. w przypadku gdy dziecko przyjdzie na świat w wyniku cięcia cesarskiego zaplanowanego na konkretny dzień, przyszły ojciec może złożyć wniosek o ojcowski, zanim dziecko się urodzi. Jeżeli ojciec dzieka będzie zwlekał z wykorzystaniem swojego uprawnienia do ostatnich tygodni pierwszego roku życia dziecka, wówczas musi pamiętać, by wniosek o udzielenie urlopu złożyć na co najmniej trzy tygodnie przed pierwszymi urodzinami dziecka. Jeżeli się spóźni, to pracodawca udzieli mu tylko części należnego urlopu. Należy pamiętać, że wymiar urlopu wynosi dwa tygodnie, co odpowiada 14 kolejnym dniom. Urlop może zaczynać się w dowolnym dniu tygodnia wskazanym przez pracownika i od tego terminu liczy się jego wymiar.
Jedynie rodzice adopcyjni mogą wykorzystać ojcowski w przypadku przyjęcia dziecka starszego niż rok. W ich przypadku ojcowie mogą wykorzystać ojcowski do czasu upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Podstawa prawna: Art. 1823 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz 94 z późn. zm.).

Czy spóźniony wniosek pozbawia urlopu rodzicielskiego

Ojciec dziecka jest na dodatkowym macierzyńskim i chce skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Czy wniosek o jego udzielenie musi złożyć u pracodawcy w konkretnym terminie?
TAK: Pracownik musi pamiętać, by w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego złożyć wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego. Wszystko dlatego, że urlop rodzicielski należy rozpocząć bezpośrednio po zakończeniu wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego bez choćby jednego dnia przerwy. Tymczasem urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek, a ustawodawca określa termin, w jakim on powinien być złożony do pracodawcy. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Jeżeli pracowni spóźni się ze złożeniem wniosku, to pracodawca nie będzie mógł udzielić rodzicielskiego, bo nie zostanie on rozpoczęty bezpośrednio po dodatkowym macierzyńskim.
Należy też pamiętać o tym, że urlop rodzicielski może być wykorzystywany w trzech częściach naprzemiennie przez ojca i matkę, a każda z nich musi rozpoczynać się bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej, więc wnioski o udzielenie poszczególnych części także muszą być składane z 14-dniowym wyprzedzeniem, bo spóźnienie kosztuje utratę prawa do wolnego na opiekę nad dzieckiem.
Podstawa prawna: Art. 1821a ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).