Subskrybuj nas na Youtube
Pracownik zatrudniony od 1 września 2018 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim od 19 września do 5 października 2018 r. Poprzednie zatrudnienie zakończyło się 30 czerwca 2018 r. Nie ma on 10-letniego stażu pracy, ale od kilku lat nieprzerwanie prowadzi działalność gospodarczą. Czy należy mu się wynagrodzenie chorobowe? Jaką przyjąć podstawę wymiaru chorobowego, jeśli pracownik zatrudniony na cały etat zarabia 18 zł/godz. oraz dostaje premię miesięczną w wysokości 12 proc. wynagrodzenia za czas przepracowany?
odpowiedź
Nabycie prawa do wynagrodzenia chorobowego za cały okres niezdolności do pracy zależy od tego, czy przed podjęciem pracy, tj. przed 1 września, osoba ta podlegała z działalności gospodarczej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Jeżeli tak, to wynagrodzenie przysługuje od początku zwolnienia, a jeśli nie, to dopiero za okres od 1 do 5 października.
Wymagane 30 dni
Generalnie wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę wykonaną, a za czas jej niewykonywania – tylko jeśli przepisy prawa pracy tak stanowią. Kodeks pracy określa, że pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Okres 33 dni lub odpowiednio 14 dni niezdolności do pracy ustala się, sumując poszczególne okresy niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, nawet jeśli między nimi występują przerwy i jeśli pracownik w danym roku kalendarzowym był zatrudniony u więcej niż̇ jednego pracodawcy. Do 33 (14) dni wlicza się też okresy niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie, oraz okresy, za które pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia z przyczyn określonych w art. 14–17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (np. z powodu sfałszowania zwolnienia lekarskiego czy podjęcia pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności). Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego pracownik podejmie dodatkowe zatrudnienie, to do okresu 33 lub 14 dni choroby, w którym zachowuje prawo do wynagrodzenia, wlicza się również okresy wypłaty tego wynagrodzenia przed podjęciem dodatkowego zatrudnienia. [przykład 1]
Zarówno na zasiłek z ubezpieczenia społecznego, jak i na wynagrodzenie chorobowe z kodeksu pracy trzeba sobie zapracować, pozostając odpowiednio długo w ubezpieczeniu chorobowym. Jak wynika z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (a w tym zakresie ma ona odpowiednie zastosowanie także do wynagrodzenia chorobowego), osoba ubezpieczona obowiązkowo (np. pracownik) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczony dobrowolnie musi zaś czekać aż 90 dni od początku tego ubezpieczenia. Jest to okres karencji, a więc oczekiwania na stosowne świadczenie chorobowe (poza wyjątkami, o których mowa niżej). Pracownik nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego niezależnie od rodzaju zawartej umowy o pracę. Może to być zarówno umowa o pracę na okres próbny, na czas określony, jak i umowa o pracę na czas nieokreślony. Okres niezdolności do pracy z powodu choroby, za który ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego lub wynagrodzenia chorobowego na podstawie art. 92 kodeksu pracy z powodu nieprzepracowania okresu wyczekiwania, przy ustalaniu okresu wyczekiwania traktuje się na równi z okresem ubezpieczenia chorobowego.
Co istotne, do okresu wyczekiwania zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego też jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego. Do okresu wyczekiwania zalicza się także okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli przepisy międzynarodowe tak stanowią (np. umowy o zabezpieczeniu społecznym lub rozporządzenia unijne). Oznacza to, że przy ustalaniu okresu wyczekiwania bada się przebieg zarówno bieżącego ubezpieczenia, z tytułu którego może przysługiwać świadczenie, jak i ubezpieczenia wcześniejszego. [przykład 2]
Kiedy zasiłek od razu
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w art. 4 ust. 3 stanowi, że od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, a więc z pominięciem okresu wyczekiwania, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:
- absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
- jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
- ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
- posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
- funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy stali się pracownikami Krajowej Administracji Skarbowej.
W opisywanej sytuacji żadna z powyższych okoliczności u pracownika nie wystąpiła, co jest równoznaczne z koniecznością rozpatrzenia prawa do wynagrodzenia chorobowego pod kątem historii ubezpieczenia. Pracownik zachorował w pierwszym miesiącu zatrudnienia. Gdyby więc skupić się wyłącznie na ubezpieczeniu z umów o pracę, wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje za wszystkie dni orzeczonej niezdolności (17). Po pierwsze dlatego, że od ostatniego ubezpieczenia z zatrudnienia minęło ponad 30 dni, a po drugie, z nowej umowy jeszcze nie minęło mu 30 dni ubezpieczenia. Toteż należy sprawdzić, jak wygląda kwestia tego ubezpieczenia z równoległego tytułu, jakim jest działalność gospodarcza prowadzona przez pracownika już od kilku lat. Otóż wypada wyjaśnić, że w przypadku zbiegu działalności z umową o pracę zawsze obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń społecznych, w tym chorobowego, jest stosunek pracy. Natomiast o charakterze składek społecznych z działalności przesądza wysokość podstawy wymiaru składek z umowy o pracę. Jeżeli pracownik ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, to składka emerytalna i rentowa nie są z działalności obowiązkowe, lecz dobrowolne. To z kolei oznacza, że nie można w tym przypadku przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Wniosek jest więc taki, że od 1 września 2018 r. pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo tylko z umowy pracowniczej. Natomiast do 31 sierpnia 2018 r. podlegał ubezpieczeniom emerytalno-rentowym przymusowo z własnego biznesu, gdyż był to jego jedyny tytuł od 1 lipca do 31 sierpnia. W tym czasie mógł przyłączyć się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeśli tak było i pracownik może wykazać się poprzednim okresem tego ubezpieczenia z działalności, to będzie miał prawo do wynagrodzenia chorobowego z etatu już od pierwszego dnia choroby we wrześniu. Innymi słowy, musiałby choćby tylko w sierpniu być w ubezpieczeniu na wypadek choroby przez co najmniej 12 dni (12 dni + 18 dni ubezpieczenia z etatu = 30 dni okresu wyczekiwania).
Jeśli natomiast pracownik nie miał ubezpieczenia chorobowego z racji działalności, to nie nabędzie też prawa do wynagrodzenia chorobowego za okres od 19 do 30 września. Ziści się ono dopiero od 1 października, a więc po upływie 30 dni zatrudnienia (okres choroby wrześniowej liczy się jako okres ubezpieczenia).
Jaka podstawa wymiaru
Okres, z którego oblicza się podstawę zasiłków z ubezpieczenia społecznego, wynosi 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy. Przyjmujemy tu wypłacone za ten okres wynagrodzenie w przeciętnej, miesięcznej wysokości. Jednak nie zawsze pracownik ma aż tak długi staż u swojego pracodawcy. Pracownicy krócej zatrudnieni również chorują, a czasem niedyspozycja zdarza się już w pierwszym albo drugim miesiącu pracy. Toteż w takich szczególnych przypadkach podstawa wymiaru może być ustalana z okresu krótszego.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, to podstawę wymiaru zasiłku ustala się, przyjmując przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe tego zatrudnienia. Miesiąc, w którym pracownik został zatrudniony od pierwszego roboczego dnia miesiąca, traktuje się jako pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia i wynagrodzenie za ten miesiąc przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.
Jeżeli, biorąc pod uwagę powyższe wnioski, pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego za wszystkie dni, to podstawę wymiaru będzie stanowiło wynagrodzenie za wrzesień, po uzupełnieniu. Podobnie stanie się w przypadku, gdy wynagrodzenie chorobowe będzie przysługiwało dopiero za okres od 1 do 5 października, czyli po upływie karencji. Podstawa będzie odpowiadała wynagrodzeniu za wrzesień, które również wymaga uzupełnienia. Uległo bowiem obniżeniu z powodów usprawiedliwionych. [ramka]
Podstawa prawna
Art. 4, art. 6 ust. 1, art. 36, art. 37 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Ile do wypłaty za dni choroby
WARIANT I
Obliczenie wynagrodzenia chorobowego za łącznie 17 dni zwolnienia:
• podstawa wymiaru:
– wynagrodzenie za czas przepracowany: 1728 zł (96 godz. [od 1 do 18 września] x 18 zł) + 207,36 zł premia (1728 zł x 12 proc.) = 1935,36 zł
– wynagrodzenie po uzupełnieniu: 2880 zł (160 godz. x 18 zł) + 345,60 zł (2880 zł x 12 proc.) = 3225,60 zł
• wynagrodzenie po odliczeniu części składkowej: 3225,60 zł – 13,71 proc. = 2783,37 zł
• wynagrodzenie chorobowe za 17 dni: 2783,37 zł : 30 = 92,78 zł x 80 proc. = 74,22 zł x 17 dni = 1261,74 zł.
WARIANT II
Obliczenie wynagrodzenia za 5 dni października:
74,22 zł x 5 dni = 371,10 zł.
przykład 1
Świadczenia z dwóch firm
Pracownik jest zatrudniony w firmie X w niepełnym wymiarze czasu pracy (3/4). Od 18 sierpnia do 15 września (29 dni) był niezdolny do pracy z powodu choroby i za ten okres zachowywał prawo do wynagrodzenia. W trakcie roku od 1 października pracownik podjął dodatkowe zatrudnienie, również w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/4), u pracodawcy Y. Załóżmy, że ponownie zachoruje w listopadzie, od 14 listopada do 7 grudnia (24 dni). Pracownik ten u obydwu pracodawców zachowuje prawo do wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy od 14 do 17 listopada (4 dni), gdyż 17 listopada upłyną 33 dni, za które pracownik w danym roku kalendarzowym zachowuje prawo do wynagrodzenia. Od 18 listopada, czyli od 34. dnia, pracownik u obydwu pracodawców ma prawo do zasiłku chorobowego.
przykład 2
Już od pierwszego dnia
Pracownik zawarł umowę o pracę i rozpoczął pracę od 1 października 2018 r., a 19 października stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. Przed podjęciem pracy etatowej przez jeden miesiąc, tj. od 16 sierpnia do 15 września, wykonywał umowę-zlecenie, z której podlegał dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. W związku z tym, że:
• przerwa między okresami ubezpieczenia z obu umów nie przekroczyła 30 dni,
oraz
• łączny okres ubezpieczenia chorobowego, przed przerwą i po nim, wyniósł ponad 30 dni,
‒ pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy.
