Nie stać mnie na nowy samochód, więc zastanawiam się nad kupnem używanego. Tylko czy mam prawo do reklamacji, jeśli się okaże, że z autem są problemy – niepokoi się pani Jadwiga
Tak. Przepisy o rękojmi za wady fizyczne rzeczy odnoszą się także do sprzedaży rzeczy używanych, np. samochodu. Tym samym kupujący może kierować roszczenia w razie niezgodności z umową, a sprzedawca musi się liczyć z odpowiedzialnością za wadę fizyczną, nawet jeśli nie wiedział o niej w chwili sprzedaży. Niezgodność pojawia się, gdy rzecz:
● nie ma właściwości, które powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia,
● nie ma właściwości, które powinna mieć według zapewnień sprzedawcy,
● nie nadaje się do umówionego celu,
● została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
Odpowiedzialność sprzedawcy oparta jest na zasadzie ryzyka, nie zwalnia go zatem brak winy, nie ma również znaczenia, czy kupujący poniósł szkody. Uchylenia odpowiedzialności nie powoduje również to, że sprzedający nie wiedział o wadzie. Co innego jednak, jeśli kupujący miał świadomość, że ona istnieje – w takim przypadku sprzedający zostaje zwolniony od odpowiedzialności. Wiedza o wadach oznacza bowiem zgodę kupującego na nabycie rzeczy wadliwej. Kiedy można powiedzieć, że rzeczywiście miał taką wiedzę? Z tym może być kłopot, a obowiązek wykazania tego obciąża sprzedawcę. Generalnie można stwierdzić, że nabywca wie o wadzie, gdy mógł ją z łatwością stwierdzić w chwili wydania rzeczy.
Jednak mimo że przepisy o rękojmi stosuje się także do sprzedaży rzeczy używanych, to można się spodziewać praktycznych komplikacji dowodowych. Istotne jest dokonanie oceny, czy wadliwość wiąże się z normalną eksploatacją przedmiotu, czy ją przekracza. Kupno używanego produktu zawsze pociąga za sobą niebezpieczeństwo, że nie będzie odpowiadał oczekiwaniom nabywcy. Upływ czas i używanie, nawet zgodnie przeznaczeniem, mogą mieć wpływ na powstanie wad. Dotyczy to zwłaszcza rzeczy o wysokim stopniu złożoności, a do takich należy samochód. Nie ma podstaw do przyjmowania odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady związane z upływem czasu używania, który pozwala przyjąć pewien przeciętny stopień zużycia. Może on wykazywać odstępstwa w obu kierunkach – samochód został bardzo wyeksploatowany, w czym tkwi ryzyko kupującego, lub też zużycie jest mniejsze od przewidywanego, w czym można się dopatrzyć szkody sprzedającego.
Kupujący – po stwierdzeniu wady – ma prawo do podjęcia jednego z działań:
● złożenia sprzedawcy oświadczenia o obniżeniu ceny,
● złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy,
● żądania wymiany rzeczy na wolną od wad,
● żądania usunięcia wady.
W dwóch pierwszych sytuacjach sprzedawca może przeciwdziałać i wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunąć. Powinien to uczynić niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Nie można jednoznacznie zinterpretować pojęcia niezwłoczności, ale przyjmuje się, że sprzedawca powinien być gotów do usunięcia wady z uwzględnieniem realnych możliwości wykonania tej czynności. Jeśli rzecz była już wymieniana lub naprawiana, ograniczenie (w odstąpieniu od umowy) nie ma zastosowania, chyba że wady są nieistotne.
Możliwość wyboru uprawnień przez kupującego i sprzedającego może być ograniczona w zależności od rodzaju rzeczy sprzedanej. Trudno bowiem wymagać, aby sprzedawca używanego samochodu o konkretnych parametrach wymienił go na inny, wolny od wad, skoro kupujący chciał ten właśnie konkretny.
W razie odstąpienia od umowy obie strony powinny zwrócić sobie spełnione świadczenia. Trzeba przy tym pamiętać, że nie wystarczy samo wezwanie o zwrot ceny albo pozew o zwrot, konieczne jest złożenie jednoznacznego oświadczenia.
Najprostszym i najmniej uciążliwym sposobem ochrony kupującego jest żądanie obniżenia ceny – powinien on złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny i wskazać jednocześnie, o jaką kwotę chodzi. Może jej żądać w takim stosunku, w jakim wartość rzeczy wolnej od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem wad. W razie sporu to na nim spoczywa ciężar udowodnienia kwoty obniżenia.
Podstawa prawna
Art. 556–561 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.). Wyrok SN z 13 marca 1981 r., sygn. akt III CRN 31/81. Uchwała SN z 30 grudnia 1988 r., sygn. akt III CZO 48/88. Wyrok SN z 8 maja 2003 r., sygn. akt II CKN 66/01. Wyrok SA w Białymstoku z 3 marca 2016 r., sygn. akt I ACa 982/15.