Ranking DGP: 25 najbardziej wpływowych prawników 2023 [MIEJSCA 25-11]

Prezentujemy ranking najbardziej wpływowych prawników w 2023 roku w Polsce. Oto miejsca 25 do 11.

Profesjonaliści na pierwszym planie

Wybór najbardziej wpływowych prawników nigdy nie był łatwy. W ostatnich latach poza naszym subiektywnym zestawieniem umieszczaliśmy zazwyczaj trzy osoby: lidera rządzącej wówczas partii, który trząsł rządem i parlamentem, prezydenta RP, którego prerogatywy mówią same za siebie, oraz ministra sprawiedliwości, który z urzędu jest „kierownikiem” wymiaru sprawiedliwości. Ich ogromne wpływy miały ścisły związek z funkcją polityczną. Kto mógł i kto może się z nimi równać?

Nawet jednak po ich usunięciu poza nawias na liście nie brakowało – ocenianych pozytywnie lub negatywnie – innych adeptów Temidy będących znaczącymi politykami, wysokiej rangi urzędnikami bądź prezesami ważnych instytucji – niekiedy też bardzo kontrowersyjnymi postaciami. Jednak tym razem ich również pominęliśmy w rankingu. Było nam tym łatwiej, że jesienne wybory parlamentarne przyniosły głęboką zmianę. Prawnik, który na początku zeszłego roku był np. ministrem i – czy tego chciał, czy nie – decydował o losie wielu obywateli lub firm, jesienią mógł być szeregowym posłem, a i to nie zawsze. Ponadto ten, który stał się ważną, „urzędową” postacią w ostatnich miesiącach, nierzadko ze swojej ważności nie zrobił jeszcze żadnego istotnego, wartego uwagi użytku. Są też inne przykłady. Trudno choćby ocenić, który prokurator krajowy był lub jest wpływowy, skoro nade wszystko nie sposób bezspornie ustalić, kto w ogóle pełni tę funkcję.

Wyeliminowanie ludzi ze świecznika pozwoliło nam osiągnąć dwa cele. Po pierwsze, bez porównania większą reprezentację na naszej liście mają obecnie prawnicy z krwi i kości, którzy nie tylko zdobyli odpowiednie wykształcenie, lecz także wykonują prawniczą profesję. A co ważniejsze – mają w tej robocie duże osiągnięcia. I to są ich – a nie podyktowane ich funkcją – sukcesy. Owszem, są na niej, choć w zdecydowanej mniejszości, także ci, którzy na co dzień ze światem prawniczym mają ograniczony związek. Kluczem były tu jednak konkretne rezultaty, których koleżanki i koledzy w togach mogą im pozazdrościć.

Po drugie, prezentując „Wpływowych prawników”, w najszerszym ujęciu musieliśmy uwzględniać i tych, którzy robili coś dobrego, i tych, którzy robili wiele złego. Wszak jedni i drudzy – ci drudzy zazwyczaj nawet bardziej – odciskali piętno na naszym życiu. Ta dychotomia niemal znika, kiedy przyglądamy się dobrze wykonującym swoją pracę profesjonalistom. To nie oznacza braku jakich kolwiek kontrowersji. Przykładowo, kluczowe w jakiejś dziedzinie rozstrzygnięcie sądu krajowego albo TSUE wciąż może nam nie odpowiadać (i często nie odpowiada). Ale wszyscy powinniśmy się zgodzić, że – za sprawą tego, kto do niego doprowadził – kształtuje ono rzeczywistość.

W rezultacie spodziewamy się, że nasz ranking wywoła mniejsze poruszenie wśród polityków, a większe wśród profesjonalnych prawników. Tak, to oni są teraz na pierwszym planie. ©℗

Ranking DGP: 25 najbardziej wpływowych prawników 2023:

25. #LegalTT

To hashtag, którym użytkownicy platformy X (dawniej Twitter) oznaczają dyskusje na tematy prawnicze. Dołączając go do naszego rankingu, chcemy symbolicznie dostrzec trend przenoszenia się prawniczej dyskusji do mediów społecznościowych. To w nich, a nie na oficjalnych seminariach coraz częściej toczą się najciekawsze spory prawne, to w nich prawnicy, na co dzień skrywający się za zawodową nowomową, potrafią rozmawiać o przepisach ludzkim głosem. Także z nieprawnikami, bo trudno o bardziej demokratyczne forum, na którym każdy może zabrać głos. Choć trudno też nie zauważyć, że swoboda dyskusji niesie za sobą pewne ryzyko przerodzenia się #LegalTT w #LegalMMA.

Nie wiemy, czy media społecznościowe staną się w przyszłości głównym forum wymiany myśli dla prawników, choć nie bylibyśmy tym zdziwieni. Na pewno ich rola będzie rosła, zwłaszcza że są naturalnym środowiskiem dla nowych pokoleń prawników. Także utytułowanych naukowców, którzy nie ograniczają się już jedynie do wystąpień ex cathedra. WIK©℗

24. Sławomir Szynalik, Prezes Krajowej Rady Komorniczej

Doprowadził do końca (zaczęte przez jego poprzednika na stanowisku szefa KRK Rafała Łyszczka) starania o zmianę przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczącą e-licytacji komorniczych. Mimo iż e-licytacje umożliwiły udział zdecydowanie większej liczbie potencjalnych oferentów, a sam przetarg prowadzony przez internet trwał o wiele dłużej niż tradycyjna licytacja w budynku sądu (aż siedem dni), to w aż 40 proc. przypadków ostatnia oferta była składana w ostatniej minucie. Ba, w 7 proc. e-licytacji wygrywający składał ofertę w ostatniej sekundzie. W takiej sytuacji inni uczestnicy nie mieli szans zaoferować wyższej kwoty przed końcem przetargu. Dzięki zmianom w k.p.c., o które konsekwentnie zabiegał prezes Sławomir Szynalik, każde postąpienie złożone na 5 min przed końcem licytacji powoduje automatyczne jej przedłużenie o kolejne 5 min. Dzięki tym przepisom komornicy mogą uzyskać wyższe kwoty za licytowane ruchomości i nieruchomości, co jest korzystne zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników. Wierzyciele mają większe szanse na uzyskanie zaspokojenia, a dłużnicy mogą ochronić przed licytacją inne składniki swojego majątku. PSz©℗

23. Michał Gil, Radca prawny, dyrektor Departamentu Planowania Przestrzennego w Ministerstwie Rozwoju i Technologii

To jego departament był odpowiedzialny za przygotowanie ubiegłorocznej nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Michał Gil brał aktywny udział w pracach Sejmu i Senatu nad ustawą, konsultował również nowe przepisy z samorządami w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zmiany, które weszły w życie 24 września 2023 r., powszechnie są uznawane za rewolucję w planowaniu przestrzennym. Jedną z najważniejszych jest uchwalenie we wszystkich gminach w Polsce do końca 2025 r. nowych dokumentów planistycznych – planów ogólnych. Będą one aktami prawa miejscowego, zastąpią studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i będą obejmować obszar całej gminy. Z planem ogólnym zgodne będą musiały być zarówno miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, nowe zintegrowane plany inwestycyjne, jak i decyzje o warunkach zabudowy.

Wszystko po to, aby skończyć w Polsce z chaosem przestrzennym, który według Polskiego Instytutu Ekonomicznego generuje rocznie w skali kraju koszty na poziomie ponad 84 mld zł. KB©℗

22. Michał Niżnik, Radca prawny, partner w KPMG

Jego wygrana w sporze o oprocentowanie nadpłat podatku to ostatni akord wieloletniego sporu funduszy inwestycyjnych z fiskusem. I choć pytanie prawne skierował do unijnego trybunału Naczelny Sąd Administracyjny (przewodniczącą składu i zarazem sędzią sprawozdawcą była sędzia Aleksandra Wrzesińska-Nowacka), to Michał Niżnik śmiało może zapisać wygraną na swoim koncie.

Wcześniej, prawie dekadę temu, TSUE orzekł, że funduszom z państw trzecich (chodziło o USA) należy się zwrot nienależnie zapłaconego podatku od dywidend. Fundusze dostały nadpłatę, ale bez oprocentowania za pełen okres, w którym fiskus przetrzymywał ich pieniądze. Znów więc poszły do sądu. Niżnikowi udało się przekonać sędziów, że polski przepis limitujący oprocentowanie wymaga szczególnego rozpatrzenia. I miał rację, bo spór o odsetki również trafił przed unijny trybunał – z wynikiem pomyślnym dla funduszy, ale nie tylko. 8 czerwca 2023 r. (C322/22) TSUE otworzył wszystkim podatnikom furtkę do ubiegania się o należytą rekompensatę od państwa za pozbawienie środków pobranych niezgodnie z prawem UE.

Gorzej z realizacją tez wyroku TSUE. W samym tylko grudniu NSA w dwóch sprawach potwierdził prawo do pełnego oprocentowania nadpłat, w dwóch orzekł, że… powinno ono jednak być limitowane. KJ©℗

21. Piotr Piesiewicz

Był sprawozdawcą projektu zmian w zbiorze zasad etyki adwokackiej i godności zawodu (kodeks etyki adwokackiej) przyjętego na posiedzeniu plenarnym Naczelnej Rady Adwokackiej w maju 2023 r. Ich istotą było zniesienie bezwzględnego zakazu reklamy adwokackiej.

Dotychczas obowiązujący zakaz był nie tylko krytykowany w środowisku, lecz także niezgodny z dyrektywą usługową. Zespół pracujący nad nowelizacją stanął więc przed trudnym wyzwaniem: musiał przenieść wymogi wynikające z prawa unijnego na grunt przepisów etycznych korporacji zawodowej, zachowując przy tym zgodność z prawem krajowym. Z tego powodu nowe przepisy nie wspominają o reklamie, a zawierają zaczerpnięty z dyrektywy termin „informacja handlowa”.

Posługiwanie się przez adwokatów informacją handlową nie jest już zakazane, ale podlega przewidzianym w kodeksie etyki ograniczeniom. Prawo unijne wymagało, by ograniczenia te były niedyskryminacyjne, uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym i proporcjonalne. Wprowadzając odpowiednie przepisy, samorząd adwokacki odwoływał się do badań przeprowadzanych zarówno wśród samych adwokatów, jak i ich klientów. TC©℗

20. Michał Błeszyński, Radca prawny, zarządzający w kancelarii Błeszyński i Partnerzy

Reprezentował Stowarzyszenie Artystów Wykonawców (SAWP) w sprawie przeciwko firmie Sony, uzyskując w warszawskim sądzie okręgowym wyrok, który – jeśli utrzyma się w II instancji – zapewni organizacjom zbiorowego zarządzania (OZZ) argument do domagania się od producentów i importerów miliardów złotych. Zasądzając od Sony na korzyść SAWP zaległą opłatę reprograficzną, sąd uznał bowiem, że smartfony, tablety czy notebooki podlegają takiej opłacie – jako urządzenia zdolne „do pozyskiwania kopii w ramach własnego użytku osobistego”.

SAWP i inne OZZ od lat zabiegają, aby najnowocześniejsze urządzenia objąć opłatą reprograficzną. Podnoszą, że polskie przepisy – wbrew unijnej dyrektywie – nie rekompensują twórcom strat wynikających z dozwolonego użytku osobistego, tj. prawa do kopiowania utworów dla siebie i najbliższych. Obowiązujące obecnie rozporządzenie ministra kultury określające urządzenia i nośniki podlegające opłacie reprograficznej wymienia praktycznie nieużywany już sprzęt – jak magnetofony kasetowe – z pominięciem najpopularniejszych urządzeń elektronicznych, jak smartfony. RUT©℗

19. Tomasz Szczupakowski,Radca prawny

Reprezentował przed Trybunałem Konstytucyjnym skarżących w głośnej sprawie dotyczącej opodatkowania różnymi stawkami podatku od nieruchomości miejsc postojowych w budynkach mieszkalnych, w zależności od tego, czy mają założoną osobną księgę wieczystą, czy nie. Skargę złożyło małżeństwo, które kupiło mieszkanie wraz z udziałem w garażu wielostanowiskowym, stanowiącym odrębną nieruchomość, z prawem wyłącznego korzystania z konkretnego miejsca postojowego. Zgodnie z dotychczasową praktyką gmin i orzecznictwem sądów administracyjnych prezydent miasta wymierzył podatnikom 10-krotnie wyższą stawkę niż w przypadku miejsc postojowych, które przynależą do mieszkania i formalnie nie stanowią samodzielnego lokalu.

TK w wyroku z 18 października 2023 r. (sygn. akt SK 23/19) przyznał rację podatnikom i uznał stosowanie wyższej stawki za niekonstytucyjne. Wskazał m.in., że kryterium jej ustalania nie jest charakter prawny danego lokalu, ale jego przeznaczenie, zgodnie z którym jest użytkowany. Trybunał odroczył obowiązywanie wyroku do 1 stycznia 2025 r., z wyłączeniem sprawy skarżących. KB©℗

18. Daniel Książek

Z sukcesem poprowadził głośną sprawę karną pracownicy IKEA, o której rozpisywały się nie tylko polskie media. Kobieta została oskarżona o dyskryminację na tle wyznaniowym. Jako kierowniczka działu HR krakowskiego sklepu zwolniła bowiem pracownika, który na firmowym forum internetowym negatywnie wypowiadał się o osobach LGBT+, cytując przy tym Biblię. Daniel Książek był obrońcą oskarżonej pracownicy i doprowadził do jej uniewinnienia. Sprawa zakończyła się w październiku 2023 r. korzystnym dla niej orzeczeniem Sądu Najwyższego. Wyroki w tej sprawie mają i będą mieć w najbliższych latach wpływ na nabierającą coraz większego znaczenia politykę różnorodności i włączenia w środowisku biznesowym (ang. Diversity & Inclusion). Wygrana przez Daniela Książka sprawa karna ma też istotne znaczenie dla całego prawa pracy, gdyż zakreśla granicę pomiędzy wolnością wypowiedzi w miejscu pracy a poszanowaniem godności innych osób. KTo©℗

17. Małgorzata Rozenek-Majdan, Przedstawicielka Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Tak dla in vitro”

Skuteczność w dążeniu do zmian legislacyjnych przyćmiła wcześniejsze dokonania Perfekcyjnej Pani Domu i znawczyni etykiety. Z pewnością pomogło w tym wykształcenie – ukończyła Wydział Prawa i Administracji UW. Rozpoczęła nawet studia doktoranckie. Ze skrupulatnością wyćwiczoną podczas testów białej rękawiczki zbierała podpisy pod obywatelskim projektem ustawy. Poparło go ponad 0,5 mln Polaków. Później jak lwica walczyła o zmiany w Sejmie. – Refundowanie in vitro jest przede wszystkim wyrównaniem szans dla wszystkich, żeby zostać rodzicami, więc szans na szczęście – uzasadniała z mównicy sejmowej.

Dzięki inicjatywie obywatelskiej resort zdrowia ma opracować, wdrożyć, a także sfinansować program leczenia niepłodności obejmujący procedury medyczne wspomaganej prokreacji, w tym zapłodnienie pozaustrojowe in vitro. Corocznie na realizację tego programu zostanie przeznaczone 500 mln zł. Koszt in vitro dla jednej pary wynosi ok. 16 tys. zł. Nic więc dziwnego, że wiele osób miało problem ze sfinansowaniem procedury. Ustawa wywołała olbrzymi spór w parlamencie, ale została przyjęta i podpisana przez prezydenta. KW©℗

16. Marcin Stanecki, Radca prawny, dyrektor Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Spod ręki zarządzanej przez niego jednostki wyszły w ubiegłym roku ważne zmiany prawa pracy, które mają wpływ na funkcjonowanie pracodawców i sytuację pracowników. Przede wszystkim dwie bardzo obszerne nowelizacje kodeksu pracy. Pierwsza na stałe wprowadziła do polskiego systemu prawnego przepisy dotyczące kontrolowania pracowników przez pracodawców na obecność w ich organizmach alkoholu i substancji psychoaktywnych, a następnie pracę zdalną. Ta druga wdrażała do naszego prawa dwie istotne unijne dyrektywy – w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz work-life balance. Przyniosła ona m.in. rozbudowanie przygotowywanych przez zatrudniających informacji o warunkach zatrudnienia, wydłużenie urlopu rodzicielskiego i zagwarantowanie jego części ojcom, a dodatkowo wymusiła na pracodawcach uzasadnienie zwolnień zatrudnionych na umowę o pracę na czas określony. Jego departament był również odpowiedzialny za stworzenie nowych regulacji bhp, które wprowadziły m.in. dofinasowanie do soczewek kontaktowych pracowników (weszły w życie 17 listopada 2023 r.). KTo©℗

15. Piotr Adamczewski, Dyrektor delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Wydając decyzje dotyczące tzw. influencerów, przyczynił się do eliminacji kryptoreklamy i porządkowania działalności reklamowo-promocyjnej prowadzonej na platformach mediów społecznościowych. W 2023 r. na rynku influencer marketingu posypały się pierwsze kary dla osób mających w sieci duże grupy obserwujących i firm wykupujących reklamy za publikowanie takich treści bez odpowiednich oznaczeń. Wcześniej UOKiK przez rok edukował influencerów co do zasad umieszczania w mediach społecznościowych treści komercyjnych i nakładał kary proceduralne – za brak współpracy w toku postępowania wyjaśniającego. Za kryptoreklamę na Instagramie w 2023 r. jako pierwszą organ antymonopolowy ukarał firmę Olimp Laboratories, działającą w branży suplementów diety (kara przekroczyła 5 mln zł). Influencerom, którzy publikowali zlecone przez nią treści, wymierzono łączne kary na ok. 40 tys. zł. Jak ustalono, to firma zalecała influencerom stosowanie niejasnych oznaczeń, z których nie wynikał jednoznacznie komercyjny charakter materiałów. Było to sprzeczne z rekomendacjami UOKiK z 2022 r. RUT©℗

14. Katarzyna Szymielewicz, Prezeska fundacji Panoptykon, członkini Rady ds. Cyfryzacji

Dzięki staraniom kierowanego przez nią zespołu fundacji Panoptykon w grudniu 2023 r. doszło w Sejmie do debaty z udziałem kandydatów na stanowisko prezesa UODO. Inicjatywą fundacji były też przedstawione w 2023 r. założenia ustawy przeciwdziałającej niekontrolowanej inwigilacji komunikacji obywateli przez służby. Panoptykon walczy także z opracowanym przez stowarzyszenie IAB Europe systemem śledzenia internautów na potrzeby reklamowe. Na wniosek koalicji z udziałem fundacji belgijski organ ochrony danych (APD) uznał w 2022 r., że ta metoda nie spełnia wymogów RODO. IAB Europe zaskarżył tę decyzję, utrzymując, że zakodowane w jego mechanizmie informacje o aktywności internautów nie stanowią danych osobowych. Belgijski sąd apelacyjny zwrócił się z tym do TSUE, który na początku marca 2024 r. orzekł, że w grę wchodzą dane osobowe. To otwiera drogę do rewolucji na rynku reklamowym, bo system IAB Europe stosuje większość stron internetowych. Panoptykon angażuje się też w promocję unijnego aktu o usługach cyfrowych (DSA), który wzmocnił pozycję użytkowników w sporach z platformami. Dotyczy to m.in. zasad moderacji treści i zapewnienia ścieżki odwoławczej od, dotychczas arbitralnych, decyzji platform. RUT©℗

13. Zbigniew Krüger, adwokat, kancelaria Krüger & Partnerzy

Ujawniona pod koniec 2023 r. afera z pociągami Newagu nie ma w Polsce precedensu. Grupa ekspertów od cyber bezpieczeństwa Dragon Sector zhakowała oprogramowanie pociągów tego producenta i ujawniła, że w kodzie znajdowały się polecenia unieruchamiające je w określonych sytuacjach. Miało to wymuszać na odbiorcach pociągów serwisowanie ich bez pośrednio u producenta.

Zanim Dragon Sector zdecydowali się na upublicznienie tych informacji, zgłosili się po pomoc do mec. Krügera. – Działają w pełni otwarcie, pod nazwiskami, z pełną świadomością zarówno wagi odkrytych przez nich nieprawidłowości, jak i wynikających z nich skutków. Dlatego zależało im na tym, żeby wszystko było przygotowane rzetelnie i profesjonalnie także od strony prawnej – mówił w wywiadzie dla DGP. To on przeanalizował działania swoich klientów pod kątem prawnym, ocenił zgromadzone dowody i uznał, że w stuprocentowy sposób potwierdzają ingerencję w kod. To dopiero początek jego pracy, gdyż Newag już zapowiedział złożenie pozwów przeciwko Dragon Sector. WIK©℗

12. Monika Horna-Cieślak, Rzecznika Praw Dziecka

Jednym z najgłośniejszych wydarzeń 2023 r., które wstrząsnęły opinią publiczną, była informacja o śmierci maltretowanego przez ojczyma ośmioletniego Kamilka z Częstochowy. Po tej tragedii Sejm uchwalił nowelizację kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która wprowadziła regulacje zwiększające ochronę dzieci przed przemocą i krzywdzeniem. Przewiduje też powołanie specjalnego zespołu, który będzie badał przypadki śmierci dzieci. W przygotowanie tzw. ustawy Kamilka była zaangażowana m.in. Monika Horna -Cieślak, adwokatka, aktywistka i działaczka społeczna, była przewodnicząca sekcji praw dziecka przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Od wielu lat zajmuje się problematyką związaną z ochroną praw dzieci oraz udzielaniem pomocy prawnej młodym osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej. Dzięki jej staraniom zostały też wprowadzone przepisy, które zwiększają dostęp dzieci i młodzieży do psychologa oraz dotyczące przyjaznych pokojów przesłuchań. W grudniu 2023 r. została wybrana na stanowisko rzecznika praw dziecka – jako kandydatka większości sejmowej mająca poparcie organizacji pozarządowych. MT©℗

11. Janusz Zubrzycki, Sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego

Autor pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie szczególnie istotnej dla wielu podatników pozbawianych przez skarbówkę prawa do odliczenia VAT naliczonego. Obawy sędziego okazały się uzasadnione, unijny trybunał potwierdził w maju 2023 r. (C114/22): nie można pozbawiać podatnika prawa do odliczenia VAT z tego tylko powodu, że fiskus uważa transakcję za pozorną i nieważną na podstawie kodeksu cywilnego, gdy faktycznie miała ona miejsce i nie miała na celu oszustwa podatkowego. Takie rzeczy, jak oszustwo w zakresie VAT czy nadużycie prawa, trzeba udowodnić – orzekł TSUE.

Wyrok nie spowodował uchylenia art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT, ale sądy przy rozpatrywaniu kolejnych spraw kierują się już wskazówkami trybunału. Czasem kończy się to pomyślnie dla podatnika (patrz: wyrok NSA z 7 września 2023 r., sygn. akt I FSK 897/19), czasem przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia (jak w sprawie o sygn. akt I FSK 1524/18), ale bywa też, że okoliczności sprawy nie pozwalają na odliczenie podatku (sygn. akt I FSK 40/20). We wszystkich przywołanych sporach sędzią sprawozdawcą był również sędzia Zubrzycki, co dowodzi, że osoba sędziego nie ma wpływu na rezultat rozstrzygnięcia. KJ©℗

Ranking DGP: 25 najbardziej wpływowych prawników 2023 [MIEJSCA 10-1]