Samorządy prawnicze tęsknią za covidowym prawem

Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego wywołanego wirusem SARS-CoV-2 sprawiło, że izby oraz rady adwokackie, radcowskie i komornicze straciły możliwość podejmowania uchwał na internetowych obradach. Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiada zmianę przepisów.

Pandemia COVID-19, która dała się we znaki przedsiębiorcom czy pacjentom, dla wymiaru sprawiedliwości i zawodów prawniczych miała też wiele dobrych stron. Ze względu na konieczność funkcjonowania w reżimie sanitarnym z kopyta ruszyła wlokąca się od dekad informatyzacja. Błyskawicznie wprowadzono doręczenia elektroniczne czy rozprawy online. Dzięki wykorzystaniu środków do komunikacji na odległość mogły też funkcjonować samorządy prawnicze. O ile jednak nie tylko rozprawy online oraz doręczenia elektroniczne nie tylko lada moment zostaną wprowadzone na stałe w sprawach cywilnych, lecz także rozwiązania te zostaną rozszerzone na procedurę karną, o tyle już przepisy regulujące funkcjonowanie organów samorządów prawniczych nie uległy zmianie.

W rezultacie z chwilą odwołania w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, co nastąpiło 1 lipca 2023 r., dalsze organizowanie obrad organów samorządu stało się co najmniej dyskusyjne. Zgodnie bowiem z art. 14hb specustawy covidowej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm.) kolegialne organy samorządów zawodowych, a także ich organy wykonawcze oraz inne organy wewnętrzne mogą podejmować uchwały przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub w trybie obiegowym w okresie obowiązywania zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19.

Radcowie czekają na zmianę prawa

Krajowa Rada Radców Prawnych stoi na stanowisku, że z chwilą odwołania w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego kolegialne organy samorządu radców prawnych, a także ich organy wykonawcze straciły możliwość podejmowania uchwał przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub w trybie obiegowym.

– KRRP kilkukrotnie zwracała uwagę Ministerstwa Sprawiedliwości na konieczność włączenia na stałe do systemu prawnego regulacji umożliwiających odbywanie posiedzeń organów samorządu przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, a także podejmowania w tym trybie uchwał. Z konkretną propozycją legislacyjną w tej sprawie zwróciliśmy się do MS jeszcze w kwietniu br. W piśmie z 22 czerwca br. skierowanym do prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierza Chróścika ministerstwo odpowiedziało, że przedstawione założenia są słuszne, a zaproponowana regulacja powinna się znaleźć w ustawie o radcach prawnych. Będziemy prowadzić rozmowy z MS, aby nowelizacja ustawy w tym zakresie nastąpiła w możliwie szybkim czasie – informuje biuro prasowe KRRP.

Rozwiązania obowiązujące podczas pandemii i później w okresie stanu zagrożenia epidemicznego się sprawdziły i doprowadziły do znacznego usprawnienia działalności samorządu.

Choć art. 57 pkt 4 ustawy o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1166) stanowi, że do kompetencji Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy określanie nie tylko zasad przeprowadzania wyborów do organów samorządu, liczby członków tych organów oraz trybu ich odwoływania, lecz także zasad podejmowania uchwał przez organy samorządu, to jednocześnie KRRP uważa, że bez zmiany przepisów ustawy nie da się przywrócić możliwości prowadzenia obrad online lub w trybie hybrydowym i podejmowania w ten sposób decyzji, np. poprzez odpowiednią zmianę regulaminów wewnętrznych.

– Należy mieć na uwadze, że dla skuteczności podejmowania uchwał zdalnie niezbędna jest podstawa prawna na poziomie ustawowym. Regulaminy wewnętrzne samorządów zawodowych mogą wyłącznie doprecyzować zasady i sposób procedowania w tym trybie – odpowiadają radcy.

Adwokaci wzięli sprawy w swoje ręce

Zgoła inaczej wygląda sytuacja u adwokatów, którzy postanowili wziąć sprawy w swoje ręce. Skoro ustawodawca nie zmienił przepisów na czas, podczas Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Adwokatury, który odbył się 16 czerwca (zresztą w formie hybrydowej) podjęto uchwałę zmieniającą regulamin Krajowego Zjazdu Adwokatury i Zgromadzeń Izb Adwokackich tak, by mogły się one nadal odbywać w formie zdalnej lub hybrydowej. Nawet już po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego.

Decyzja o formie, w jakiej ma się odbywać zjazd lub zgromadzenie, należy do jego uczestników. Zwołanie obrad w trybie zdalnym lub hybrydowym wymaga uchwały podjętej przez organ zwołujący większością co najmniej trzech czwartych głosów.

Zgodnie z uchwałą NRA może określić standardy bezpieczeństwa komunikacji, środki bezpośredniego porozumiewania się na odległość oraz infrastrukturę lub rozwiązania pozwalające na identyfikację uczestników na zgromadzeniu lub zjeździe (w szczególności za pomocą hasła, loginu, tokenu, klucza, w sposób zapewniający jednokrotne oddanie głosu, a w głosowaniach tajnych ‒ zapewniające tajność głosowania).

Czy jednak takie zmiany mogą być wprowadzone bez zmiany ustawy? – Oczywiście – odpowiada Przemysław Rosati, prezes NRA, który wskazuje, że art. 56 pkt 6a prawa o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1184 ze zm.) wśród kompetencji KZA wymienia uchwalanie regulaminów dotyczących trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów.

– Już w marcu 2022 r., zmieniając regulamin działania okręgowych rad adwokackich, wprowadziliśmy możliwość obradowania w trybie zdalnym, hybrydowym lub obiegowym. Nie mam wątpliwości, że przyjęte uregulowania wewnętrzne mieszczą się w granicach, jakie wyznacza nam ustawa – dodaje prezes NRA, który nie obawia się, że ktokolwiek będzie kwestionował takie zapisy regulaminów czy też legalność podjętych w trybie zdalnym uchwał.

Komornicy dmuchają na zimne

Jeszcze inaczej do sprawy podeszli komornicy. – Zamówiliśmy opinie prawne, które mają odpowiedzieć na pytanie, czy po 1 lipca organy samorządu mogą obradować i podejmować uchwały w trybie zdalnym bądź hybrydowym oraz czy uregulowanie tej kwestii jest możliwe tylko na podstawie przepisów wewnętrznych, czy konieczna jest nowelizacja ustawy o komornikach sądowych – mówi Przemysław Małecki, rzecznik Krajowej Rady Komorniczej. – Szybkie wyjaśnienie tej kwestii jest niezwykle ważne, bo nie ulega wątpliwości, że prowadzenie obrad w trybie zdalnym się sprawdziło i wszystkim zależy na wprowadzeniu tego na stałe, a jednocześnie nie możemy dopuścić do sytuacji, w której kwestionowana byłaby legalność podjętych w takim trybie uchwał – dodaje rzecznik KRK.

A ministerstwo obiecuje zmianę

Zapytaliśmy Ministerstwo Sprawiedliwości, czy dla utrzymania możliwości zdalnej pracy organów samorządów poszczególnych zawodów prawniczych konieczna jest zmiana przepisów, czy też problem można rozwiązać w drodze aktów prawa wewnętrznego. W odpowiedzi resort zapewnia, że dostrzega problem i w ramach planowanej nowelizacji ustawy o radcach prawnych, prawa o adwokaturze oraz ustawy o komornikach sądowych przewiduje wprowadzenie regulacji, umożliwiających odbywanie zdalnych posiedzeń organów samorządu, a także podejmowania w tym trybie uchwał.

– W ten sposób przepisy te będą miały walor regulacji bezterminowych, a nie, jak ma to miejsce obecnie, obowiązujących jedynie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 – zapowiadają przedstawiciele resortu.

Na razie nie wiadomo jednak, kiedy to może nastąpić, ponieważ projekt jest dopiero na etapie prac wewnątrzresortowych. ©℗