Trybunał w Strasburgu rzadko ma okazję wypowiadać się na temat praw, którymi zajmuje się Europejski Komitet Praw Społecznych. W sprawie Association of Civil Servants and Union for Collective Bargaining and Others p. Niemcom (skarga nr 815/18) ETPC skarżącymi były m.in. trzy niemieckie związki zawodowe: Związek Urzędników Służby Cywilnej i Związek ds. Negocjacji Zbiorowych, Związek Lekarzy oraz Związek Zawodowy Niemieckich Maszynistów Kolejowych.
Podstawą sprawy była ustawa o jednolitości układów zbiorowych pracy, która reguluje konflikty powstające w przypadku istnienia kilku układów zbiorowych w jednej jednostce organizacyjnej. Ustawa, która weszła w życie w lipcu 2015 r., nakazuje, aby w przypadku takiego konfliktu przestawał obowiązywać układ zbiorowy związku zawodowego, który ma mniejszą liczbę członków w jednostce organizacyjnej.
Związki złożyły skargę do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, podnosząc, że ustawa narusza ich konstytucyjne prawa, w tym do tworzenia stowarzyszeń, poprawy warunków pracy i gospodarki. W wyroku z 11 lipca 2017 r. Trybunał Konstytucyjny oddalił skargę, stwierdzając, że ingerencja w ich prawa była uzasadniona – miała ona na celu ochronę systemu autonomicznych negocjacji zbiorowych i zachęcenie związków zawodowych do współpracy.
Powołując się na art. 11 konwencji (wolność zrzeszania się), skarżący zarzucili, że przepisy ustawy o jednolitości układów zbiorowych naruszyły ich prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych, w tym do rokowań zbiorowych. Przepisy miały spowodować, że nie mogli oni zawierać układów zbiorowych w przedsiębiorstwach, w których inny związek zawodowy miał więcej członków, a pracodawcy nie chcą już z nimi negocjować.
ETPC wskazał w wyroku z 5 lipca 2022 r., że prawo do rokowań zbiorowych zagwarantowane w art. 11 konwencji nie obejmuje prawa do układu zbiorowego. Związki zawodowe mogły składać pracodawcom oświadczenia i być przez nich wysłuchane. Trybunał zauważył, że główne ograniczenie wprowadzone przez analizowaną ustawę dotyczyło praw związków zawodowych, które miały mniejszą liczbę członków w ramach jednostki biznesowej. Mniejszościowe związki zawodowe nie straciły prawa do rokowań zbiorowych ani do podejmowania akcji protestacyjnych. Zachowały one również inne prawa: były uprawnione do przyjmowania układów zbiorowych oraz mogły przedstawiać roszczenia i występować w celu ochrony swoich członków.
Co najważniejsze, ustawa miała na celu zapewnienie sprawiedliwego i właściwego funkcjonowania systemu rokowań zbiorowych, w szczególności poprzez zachęcenie związków zawodowych do wspólnego negocjowania układów zbiorowych dla pracowników zatrudnionych na podobnych stanowiskach. ETPC zauważył, że kilka innych państw również ma systemy ograniczające układy zbiorowe do większych lub bardziej reprezentatywnych związków.
Pozwanemu państwu należało pozostawić swobodę w zakresie kształtowania wolności związków zawodowych, tym bardziej że chodzi o delikatne wybory polityczne, które mają na celu zrównoważenie interesów pracowników i zarządów. Trybunał stwierdził, że nie doszło do nieproporcjonalnego ograniczenia praw skarżących, a w związku z tym do naruszenia art. 11 konwencji. ©℗
