Zanim ZUS dokona automatycznego zaliczenia nadpłaty na poczet składek, powinien skontaktować się z płatnikiem – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Olsztynie.
Spór, czy płatnik może być zwolniony ze składek za kwiecień lub maj 2020 r., gdy na jego koncie figuruje nadpłata pozwalająca na pokrycie tej należności, rozgorzał niedługo po wejściu w życie ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1842). Zdaniem ZUS niezwrócona nadpłata powinna być automatycznie zaliczana na poczet składek. Płatnicy, którzy w ten sposób stracili prawo do zwolnienia, byli oburzeni.
Problem nie dotyczył składek za marzec 2020 r., bo z art. 113 ustawy z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 695) wynika, że płatników zwalnia się z obowiązku opłacenia składek za marzec także wówczas, gdy należności te zostały opłacone.
Sąd po stronie płatnika
Zanim weszły w życie przepisy regulujące ten problem także w odniesieniu do kwietnia i maja, wielu płatników otrzymało decyzje negatywne od ZUS. W jednej z tego typu spraw Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 28 października 2020 r. (sygn. akt I SA/Ol 530/20) uznał, że nawet na gruncie poprzednich przepisów ZUS nie postępował prawidłowo. WSA uchylił zaskarżoną decyzję organu rentowego, uznając, że zanim dokonano automatycznego zaliczenia nadpłaty, ZUS powinien skontaktować się z płatnikiem.
Ważne Jeśli płatnik złożył wniosek o zwolnienie z należności za kwiecień 2020 r., a jednocześnie na jego koncie znajdowała się nadpłata umożliwiająca pokrycie tej należności, ZUS był zobowiązany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego z udziałem strony dotyczącego sposobu zaliczenia nadpłaty
W tej sprawie płatnik zwrócił się do ZUS z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek. Zakład umorzył postępowanie, uzasadniając, że należność z tytułu składki za kwiecień 2020 r. została opłacona, co powoduje, że stosownie do art. 105 par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego zachodzi bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego, ponieważ na koncie płatnika istniała nadpłata, którą ZUS zaliczył na poczet składek. Płatnik twierdził, że nie wiedział o nadpłacie, ale organ rentowy poinformował, że informacja na ten temat została wysłana już w styczniu 2020 r.
Nieprawidłowa wykładnia
Zdaniem sądu ZUS prawidłowo przyjął, że rozpatrzenie wniosku skarżącej o zwolnienie z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek za osoby ubezpieczone za kwiecień 2020 r. powinno nastąpić z uwzględnieniem regulacji zawartych w art. 31zo ust. 1 ustawy o COVID-19. Zgodnie z tym przepisem płatników zwalnia się z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek. Jednak zdaniem sądu dokonana przez ten organ wykładnia pojęcia „nieopłacone należności z tytułu składek” oraz ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pod kątem wystąpienia w sprawie przesłanek opisanych w przepisach jest nieprawidłowa.
Sąd uznał za zasadny zarzut skargi dotyczący zaniechania organu w kwestii ustalenia z udziałem strony zasad zaliczenia nadpłaty należności z tytułu składek. Zdaniem sądu w sytuacji złożenia wniosku o zwolnienie z należności za kwiecień 2020 r. i jednocześnie istnienia na koncie płatnika nadpłaty umożliwiającej pokrycie tej należności organ zobowiązany był do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego z udziałem strony co do sposobu zaliczenia nadpłaty.
Sąd podkreślił, że zgodnie z art. 7 k.p.a., w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes obywateli. Postępowanie dowodowe jest oparte na zasadzie oficjalności, co oznacza, że organ administracyjny jest obowiązany z urzędu przeprowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy. Nieustalenie przez organ w ramach toczącego się postępowania lub pominięcie w uzasadnieniu decyzji okoliczności faktycznych mogących mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy stanowiło przesłankę do uznania naruszenia przez organ przepisów o postępowaniu administracyjnym w stopniu wywierającym istotny wpływ na wynik sprawy.
Zdaniem WSA w Olsztynie ZUS naruszył przepisy prawa materialnego i procesowego, dokonując nieprawidłowej wykładni pojęcia „nieopłacone należności z tytułu składek”, a także naruszył przepisy postępowania, tj. art. 7, art. 77 par. 1, art. 80 par. 1 i art. 81 k.p.a. w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 28 października 2020 r. (sygn. akt I SA/Ol 530/20) www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
