Nawet 15 mln ton rakotwórczego azbestu nadal zawarte jest w materiałach budowlanych wykorzystanych do budowy domów i budynków gospodarczych na terenie Polski. To głównie pokrycia dachowe w formie eternitu, ale i azbest zalegający w innych częściach nieruchomości. Obowiązek jego usunięcia spoczywa na właścicielach nieruchomości i samorządach.

Pierwszy program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski przyjęty został przez Radę Ministrów dniu 14 maja 2002 roku. Trzynaście lat temu informowano, że na terenie kraju znajduje się ogółem 15,466 tys. ton wyrobów zawierających azbest, w tym: 14,866 tys. ton płyt azbestowo-cementowych (1.351.500 tys. m2), 600 tys. ton rur i innych wyrobów azbestowo-cementowych. Jak szacowało w 2012 roku Ministerstwo Gospodarki przez 10 lat udało się usunąć tylko 10 procent tego zabójczego materiału.

Azbest jest nazwą handlową grupy minerałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami magnezu, żelaza, wapnia i sodu. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien, zawieszonych w powietrzu. Dopóki włókna nie są uwalniane do powietrza i nie występuje ich wdychanie, wyroby z udziałem azbestu nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Na występowanie i typ patologii wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworzących go włókien i ich stężenie oraz czas trwania narażenia. Do Polski docierał głównie azbest ze Związku Radzieckiego.

Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, to znaczy takie, które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu i przedostawać się z wdychanym powietrzem do pęcherzyków płucnych.

Narażenie zawodowe na pył azbestowy może być przyczyną następujących chorób układu
oddechowego:

– pylicy azbestowej (azbestozy),
– łagodnych zmian opłucowych,
– raka płuc (najpowszechniejszego nowotworu złośliwego, powodowanego przez azbest),
– międzybłoniaków opłucnej i otrzewnej, nowotworów o wysokiej złośliwości.


Szacuje się, że na terenie kraju w 2008 r. znajdowało się już ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach 2003-2008 usunięto ok. 1 mln ton). Przyjęto, iż następujące ilości odpadów zawierających azbest zostaną wycofane z użytkowania w kolejnych latach:

- w latach 2009–2012 około 28% odpadów (4 mln ton),
- w latach 2013–2022 około 35% odpadów (5,1 mln ton),
- w latach 2023–2032 około 37% odpadów (5,4 mln ton).

Zmiany w programie Mieszkanie dla Młodych - co nowego wprowadzi rząd?
Zmiany w programie Mieszkanie dla Młodych - co nowego wprowadzi rząd?

Zobacz również

Niestety plany nie powiodły się, choć niskie tempo wycofywania azbestu zaowocowało tym, iż w dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, zawierającego ww. wytyczne. Program przewidywał, że do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest. Nic takiego się nie stało ze względu na brak kar dla samorządów za brak takowej inwentaryzacji.

Co roku Ministerstwo Gospodarki wspiera finansowo realizację zadań wynikających z „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. Większość działań ukierunkowanych jest na wsparcie jednostek samorządu terytorialnego, w formie bezpośredniego wsparcia np. na opracowanie programów usuwania wyrobów zawierających azbest.

Aby pozbyć się azbestu z posiadłości osoby fizyczne powinny zgłosić wniosek do gminy, zawierający dokumentację ilości, rodzaju i miejsca występowania azbestu oraz sposób jego eliminowania. Następnie wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedstawia zbiorcze dane marszałkowi województwa. Pomimo, że czas na złożenie wniosków w 2015 roku był do 31 marca, wiele gmin rozszerzyło ten termin.

Fizyczne sposoby na pozbycia się azbestu są natomiast minimum dwa. Wszystko zależy od decyzji gminy, dlatego warto zasięgnąć informacji w urzędzie, jaką politykę prowadzi gmina ws. azbestu. Można samemu znaleźć wyspecjalizowaną firmę, która zdemontuje azbest a następnie liczyć na zwrot pieniędzy z programów rządowych lub samorządowych za pośrednictwem samorządu. Jeśli jednak gmina uzna, że sama zajmie się wyborem firmy usuwającej azbest, można skorzystać z pomocy samej gminy. Wójt Gminy informuje o naborze wniosków o udzielenie pomocy finansowej na usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy. Pieniądze mogą pochodzić z WFOŚiGW lub pieniędzy własnych gminy. Urząd pokrywa koszty demontażu wyrobów zawierających azbest. Prace polegające na demontażu i zabezpieczeniu wyrobów zawierających azbest realizowane są przez uprawniony podmiot wyłoniony przez gminę w wyniku procedury udzielenia zamówienia publicznego. Czasami jednak pomoc nie przewiduje zwrotu kosztów poniesionych przez mieszkańców, którzy sami zdemontowali wyroby zawierające azbest.

Część samorządów ma problemy z uzyskaniem wniosków, gdyż posiadacze nieruchomości posiadający azbest nie chcą się zgłaszać. Problem nie leży w kosztach usunięcia azbestu, bo te sięgają 100 procent. Jednak demontaż azbestu niesie za sobą problem z jego zastąpieniem. Właściciele nieruchomości często nie posiadają funduszy na nowy dach, rury czy ścianki działowe.