Gwarantowane przez konstytucję i ustawy prawo własności w szczególnych, uzasadnionych przypadkach może podlegać ograniczeniom. Przedstawiamy sytuacje, w jakich możliwe jest ograniczenie swobody w rozporządzaniu gruntem przez akty wydane przez lokalne władze.

Bariery określone w prawie mogą ograniczać możliwości przeprowadzania inwestycji na naszym gruncie. Część z nich będzie się wywodzić z mocy aktów rangi ustawowej, natomiast większość dookreślana będzie w aktach prawa miejscowego. Warto zaznaczyć, że ograniczenia najgłębiej ingerujące w prawo własności wiązać będą się z możliwością dochodzenia przez właściciela odszkodowania z tytułu utraty lub istotnego ograniczenia użyteczności nieruchomości.

Akty planu miejscowego

Ograniczenie prawa własności nieruchomości może wynikać z aktu planu miejscowego.

Często spotykamy się z sytuacjami, że należący do osoby fizycznej grunt znajduje się na obszarze, przez który przebiegać będzie mająca dopiero powstać droga. Jakie ma to znaczenie, jeśli chodzi o prawa samego właściciela? Nie będzie mógł on uzyskać na niniejszym gruncie pozwolenia na budowę, gdyż jego działka została przeznaczona pod inny cel w akcie planu miejscowego.

Niemożliwość lub istotne ograniczenie możliwości korzystania z nieruchomości bądź jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem wskutek uchwalenia planu miejscowego lub jego zmiany jest przesłanką do wystąpienia z roszczeniami przez właściciela. Jeśli ma miejsce opisana wyżej sytuacja, właściciel może domagać się od gminy wykupienia nieruchomości bądź jej części, odszkodowania za poniesioną szkodę lub odszkodowania równego obniżeniu wartości nieruchomości.

Obszar ograniczonego użytkowania

Podobnie jak w przypadku aktów planu miejscowego, gmina w imię ważnego interesu publicznego może ustanowić obszar ograniczonego użytkowania.
Obszar ten uchwalany jest w drodze uchwały sejmiku województwa lub rady powiatu w sytuacjach, gdy pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, takiego jak: oczyszczalnia ścieków, składowisko odpadów komunalnych, kompostownia, trasa komunikacyjna, lotnisko, linia i stacja elektroenergetyczna oraz instalacja radiokomunikacyjna, radionawigacyjna i radiolokacyjna.

Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, na której ustanowiony został ograniczony obszar użytkowania, żądać może od gminy wykupienia nieruchomości lub jej części bądź wypłaty odszkodowania za poniesioną szkodę.

Roszczenie o odszkodowanie może odnosić się także do zmniejszenia wartości nieruchomości i kosztów poniesionych w celu dostosowania wymagań technicznych, jakie muszą spełniać budynki znajdujące się w obszarze ograniczonego użytkowania

Wywłaszczenie

Wywłaszczenie: dopłata za wzrost wartości zwracanej ziemi nie zawsze należy się jednostce, która nią gospodarowała
Wywłaszczenie: dopłata za wzrost wartości zwracanej ziemi nie zawsze należy się jednostce, która nią gospodarowała

Zobacz również

Instytucją pozwalającą jednak na największą ingerencję państwa we własność nieruchomości jest wywłaszczenie. Polega ono na pozbawieniu albo ograniczeniu własności lub innego prawa rzeczowego, które może nastąpić wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, w sytuacji, gdy nieruchomość jest niezbędna do realizacji celów publicznych. Procedura wywłaszczenia dokonywana jest w drodze decyzji administracyjnej. Konstytucyjna zasada, w przypadku dokonanego wywłaszczenia nieruchomości, zapewnia nam jednak gwarancję wypłaty stosownego odszkodowania.

Zgodnie z Konstytucją RP oraz art. 112 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy