Katastrofa ekologiczna na Odrze uderzyła nie tylko w ekosystemy, lecz także w biznes funkcjonujący wokół tej rzeki. Sejm zdecydował, że poszkodowane firmy otrzymają świadczenie w wysokości 3010 zł za każdego ubezpieczonego zgłoszonego do 31 lipca 2022 r. do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

rozwiń ›
dr Bartosz Draniewicz, radca prawny
To świadczenie będzie przysługiwało nadodrzańskim przedsiębiorcom na mocy uchwalonej w ubiegłym tygodniu przez Sejm ustawy z 2 września 2022 r. o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze. Obecnie czeka ona na podpis prezydenta. Ma wejść w życie z mocą od 1 sierpnia 2022 r.
Poszkodowani przedsiębiorcy, aby otrzymać jednorazowe wsparcie, będą musieli być płatnikami składek, w rozumieniu art. 4 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265), niebędącymi jednostką budżetową lub samorządowym zakładem budżetowym.

Zakres świadczenia

Sejm, odrzucając poprawki Senatu do uchwalonej ustawy, zdecydował, że pomoc dla nadodrzańskich firm będzie jednorazowa. Artykuł 5 ust. 2 tego aktu prawnego stanowi, że wsparcie w kwocie 3010 zł przysługuje za każdego ubezpieczonego zgłoszonego do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w terminie do 31 lipca 2022 r., z datą powstania tych ubezpieczeń nie późniejszą niż dzień 1 lipca 2022 r., i pozostającego w tych ubezpieczeniach w ostatnim dniu miesiąca wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 4. Wsparcie dla firm ma być ustalane jako suma świadczeń należnych za każdego ubezpieczonego. Jeżeli więc dany podmiot zatrudniał pięciu pracowników (spełniających powyższe warunki), to łączne świadczenie będzie wynosiło 5 x 3010 zł = 15050 zł.
Istotne jest to, o jaki miesiąc chodzi. Zostanie on wskazany przez Radę Ministrów w rozporządzeniu wydawanym na podstawie art. 4 ustawy, która przy jego wydawaniu ma się kierować skutkami związanymi z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze oraz obszarami życia gospodarczego lub społecznego w szczególny sposób dotkniętymi tymi skutkami. Najpewniej będzie to sierpień 2022 r. – taki miesiąc jest wskazany bowiem w projekcie rozporządzenia.

Kto otrzyma środki

Wiemy już, na jaką pomoc poszkodowani w katastrofie ekologicznej przedsiębiorcy mogą liczyć. Kto jednak się do nich zalicza? Na pierwszy rzut oka wydaje się, że zakres podmiotów uprawnionych do otrzymania wypłaty jest bardzo szeroki. Jednak warunki uprawniające do świadczenia w sposób znaczący ograniczają krąg beneficjentów. Uprawniony musi bowiem:
  • prowadzić na dzień 31 lipca 2022 r. pozarolniczą działalność oznaczoną według polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 2007, jako przeważającą;
  • w terminie do 31 lipca 2022 r. być zgłoszony jako płatnik składek z datą obowiązku opłacania składek nie późniejszą niż 1 lipca 2022 r.;
  • w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze uzyskać przychód z działalności w rozumieniu przepisów podatkowych w miesiącu wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ustawy niższy o co najmniej 50 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w jednym z dwóch miesięcy poprzedzających ten miesiąc albo w analogicznym miesiącu roku poprzedniego;
  • do 31 lipca 2022 r. zgłosić co najmniej jedną osobę do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z datą powstania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nie późniejszą niż 1 lipca 2022 r. i co najmniej jedna osoba musi pozostawać w tych ubezpieczeniach na ostatni dzień miesiąca wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 4;
  • w terminie do 31 lipca 2022 r. zgłosić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych co najmniej jeden adres prowadzenia pozarolniczej działalności na obszarze powiatów wskazanych w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ustawy, na obszarze których znajdują się gminy, w których na dzień 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność.
Odra problemem rządu. A samorządu?
Odra problemem rządu. A samorządu?

Zobacz również
Kluczowe znaczenie będzie mieć rozporządzenie wydawane na podstawie art. 4 ustawy, w którym zostaną określone zarówno kody działalności przeważającej, jak i lista powiatów, na obszarze których znajdują się gminy, w których na dzień 31 lipca 2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność. Według projektu rozporządzenia znajdującego się na stronie RCL będą to następujące powiaty: głogowski, górowski, legnicki, Legnica (miasto na prawach powiatu), lubiński, oławski, średzki, trzebnicki, wołowski, wrocławski, Wrocław (miasto na prawach powiatu), gorzowski, Gorzów Wielkopolski (miasto na prawach powiatu), krośnieński, nowosolski, słubicki, sulęciński, wschowski, zielonogórski, Zielona Góra (miasto na prawach powiatu), brzeski, kędzierzyńsko-kozielski, krapkowicki, opolski, Opole (miasto na prawach powiatu),raciborski, wodzisławski, goleniowski, gryfiński, kamieński, myśliborski, policki, sławieński, Szczecin (miasto na prawach powiatu), Świnoujście (miasto na prawach powiatu).

Przeważająca działalność

Zgodnie z art. 3 ust. 2 wspomnianej ustawy ocena, czy dana działalność pozarolnicza jest prowadzona jako przeważająca według PKD 2007, zostanie dokonana na podstawie danych zawartych w rejestrze REGON na dzień 31 lipca 2020 r. W tym zastrzeżeniu może być zawarte istotne ograniczenie w przyznawaniu świadczeń. W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. z 2007 r. nr 251, poz. 1885; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1249), wskazano, że przeważającą działalnością jednostki statystycznej jest działalność posiadająca największy udział wskaźnika charakteryzującego działalność jednostki ,np. produkcja brutto, wartość sprzedaży czy wielkość zatrudnienia lub wynagrodzeń.

Wypłata na wniosek

To ZUS wypłaci jednorazowe świadczenie – niezwłocznie, po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności mającej wpływ na prawo do świadczenia i jego wysokość, na rachunek bankowy zewidencjonowany na koncie płatnika składek. Co ważne, z otrzymanych środków nie będzie możliwe dokonywanie potrąceń i egzekucji. Aby otrzymać tego typu wsparcie, trzeba będzie jednak złożyć stosowny wniosek – będzie to możliwe wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS. Przy czym ww. wniosek nie będzie musiał być opatrzony: kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym. Będzie można go też złożyć, wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez ZUS w systemie teleinformatycznym.
Oprócz danych podatnika składek wspomniany dokument będzie musiał zawierać oświadczenie potwierdzające:
  • rodzaj przeważającej na dzień 1 lipca 2022 r. działalności oznaczonej kodem PKD;
  • w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze, uzyskanie przychodu z działalności w rozumieniu przepisów podatkowych, w miesiącu wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 4, niższego o co najmniej 50 proc. w stosunku do przychodu uzyskanego w jednym z dwóch miesięcy poprzedzających ten miesiąc albo w analogicznym miesiącu roku poprzedniego.
Dokument ten będzie składany przez płatnika składek pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Ważne będzie także to, aby wniosek o ustalenie prawa do jednorazowego świadczenia złożyć nie później niż w terminie czterech miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ustawy. Uwaga! Należy przyjmować (choć nie jest to wprost powiedziane), że jest to termin prawa materialnego, a nie procesowego. Oznacza to, że nie można będzie tego terminu przywrócić, a jego uchybienie spowoduje utratę prawa do świadczenia.

Ramka 1

Elektroniczne doręczenia
Decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacje i inne pisma w sprawie świadczenia lub nienależnie pobranego świadczenia ZUS doręcza w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym. Informacja o umieszczeniu tam dokumentu może zostać przesłana przez zakład na wskazany na profilu informacyjnym adres poczty elektronicznej lub numer telefonu. W przypadku nieodebrania orzeczenia i innych pism wysłanych przez ZUS, uznaje się je za doręczone w momencie ich odbioru na profilu informacyjnym lub po upływie 14 dni od dnia ich umieszczenia w sprawie jednorazowego świadczenia na wspomnianym profilu.

Ramka 2

Pomoc de minimis
Pomoc udzielana na podstawie ustawy stanowi pomoc de minimis, która nie podlega notyfikacji Komisji Europejskiej. Limity wartości takiej pomocy, w odniesieniu dla danego podmiotu, w zależności od sektora gospodarki, w jakim działa, zostały określone przez KE w następujący sposób:
• dla przedsiębiorców w ogólności – 200 000 euro,
• dla sektora rybołówstwa i akwakultury– 30 000 euro,
• dla sektora rolnictwa – 20 000 euro.

Ramka 3

Otrzymane wsparcie a daniny publiczne
Jednorazowe wsparcie zgodnie z ustawą nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jednocześnie są wprowadzane zmiany do ustaw podatkowych, na mocy których świadczenie będzie zwolnione także z podatków dochodowych.

Tryb odwoławczy

W praktyce mogą zdarzyć się sytuacje negatywnej oceny wniosku – odmowa przyznania prawa do jednorazowego świadczenia nastąpi w drodze decyzji. Przysługiwać od niej będzie odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301) dla postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. A to oznacza, że odwołanie trzeba będzie wnieść na piśmie do jednostki organizacyjnej ZUS, która wyda decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Jeżeli ZUS uzna odwołanie za słuszne, wówczas zmieni lub uchyli decyzję niezwłocznie – nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W tym wypadku odwołaniu nie będzie nadawany dalszy bieg.
W sytuacji gdy odwołanie nie zostanie w całości lub w części uwzględnione, ZUS przekaże niezwłocznie sprawę – nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania – do sądu wraz z uzasadnieniem. W art. 83a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115) przewidziano możliwość weryfikacji decyzji ostatecznych. Mianowicie prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną ZUS ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Decyzje ostateczne organu, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być przez ZUS z urzędu uchylone, zmienione lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego.

Zwrot świadczenia

Może zaistnieć sytuacja, że wspomniane środki zostaną wypłacone płatnikowi składek nienależnie. W takiej sytuacji będzie on obowiązany do zwrotu pieniędzy wraz z odsetkami ustawowymi za ewentualne opóźnienie (w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego).
Za nienależnie pobrane jednorazowe świadczenie uważa się:
  • świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez płatnika składek;
  • wypłacone innej osobie niż uprawniona;
  • lub wypłacone w kwocie wyższej niż należna.
Uwaga! Decyzja zobowiązująca do zwrotu wypłaconych środków nie może zostać wydana później niż w terminie pięciu lat od dnia, w którym wypłacono środki. Kwota nienależnie pobranego jednorazowego świadczenia ustalona prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego jednorazowego świadczenia stała się prawomocna. ©℗