W obliczu rosnących kosztów energii oraz ambitnych celów klimatycznych Unii Europejskiej, oszczędzanie energii przestaje być wyłącznie wyborem konsumenckim, a staje się obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa. Zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy oraz instytucje publiczne muszą dziś mierzyć się z wymogami dotyczącymi efektywności energetycznej, certyfikacji budynków czy obowiązkowych audytów.

Ile prądu zużywa sprzęt w gospodarstwie domowym?

W przeciętnym gospodarstwie domowym najwięcej energii zużywają urządzenia grzewcze, czyli wszystko, co podgrzewa wodę, powietrze lub jedzenie. Prym wiedzie elektryczny bojler do ciepłej wody użytkowej, który potrafi zużyć nawet 3 do 5 kWh dziennie, w zależności od pojemności i ustawionej temperatury. Zużywając średnio 4 kWh dziennie, zużyty przez to urządzenie prąd kosztuje miesięcznie ok. 75 zł brutto. Niewiele mniej pobierają grzejniki elektryczne. Jeden typowy konwektor 2 000 W, działający przez kilka godzin dziennie może w miesiącu zużyć nawet 100–150 kWh, co przekłada się na ponad 180 zł miesięcznie. W skali roku to już ponad 2 000 zł. Równie energochłonna bywa suszarka do ubrań. Jedno suszenie to około 2 do 3 kWh, co przy częstym używaniu przekłada się na znaczące zużycie. Jedno suszenie to koszt rzędu 1,5 zł. Przy użytkowaniu jej trzy razy w tygodniu, miesięczny koszt to około 18–20 zł. Pralka automatyczna, w zależności od programu, potrzebuje od 0,5 do 1,5 kWh na cykl, ale to raczej średni „zjadacz” prądu – podobnie jak zmywarka, która na jeden pełny cykl zużywa około 1 do 1,5 kWh. Koszt energii to ok. 0,70–0,90 zł za jedno użycie. Jeśli włączamy je codziennie, daje to koszt miesięczny na poziomie 20–30 zł za każde z urządzeń.

Stosunkowo mało energii pobierają urządzenia elektroniczne – telewizor LED o przekątnej 40–50 cali zużywa średnio 0,1 do 0,2 kWh na godzinę oglądania. Oznacza to, że płacimy ok. 9 groszy za każdą godzinę oglądania; jeśli działa ok. czterech godzin dziennie, to w skali miesiąca zapłacimy za to nieco ponad 11 zł. Komputer stacjonarny w czasie pracy – około 0,2 do 0,4 kWh na godzinę, co przy normalnym użyciu generuje koszt 12-15 zł; laptopy zużywają czterokrotnie mniej prądu. Ładowarka do telefonu to już symboliczne zużycie – podłączona przez całą noc pobiera mniej niż 0,02 kWh, co kosztuje nas ok. 30 groszy w skali miesiąca. Najbardziej zdradliwe bywają jednak sprzęty używane okazjonalnie, ale energożerne – jak piekarnik elektryczny, który w ciągu godziny pracy może zużyć 1,5 do 2 kWh, albo czajnik elektryczny, który choć działa krótko, zużywa 2–3 tysiące watów mocy, więc zagotowanie kilku litrów wody dziennie też może wpłynąć na rachunki.

Jak przygotować się na sezon grzewczy, by zaoszczędzić na ogrzewaniu?

Najważniejsza kwestia to izolacja. Uszczelnienie okien i drzwi, montaż listew przy drzwiach wejściowych czy nawet zawieszenie grubych zasłon może znacząco ograniczyć straty ciepła, co przekłada się bezpośrednio na mniejsze zużycie energii. Kolejnym krokiem jest inteligentne sterowanie ogrzewaniem. Jeśli korzystamy z konwektorów, farelek lub paneli na podczerwień, warto zainwestować w programowalne termostaty lub proste gniazdka z timerem. Dzięki nim można ustawić, by ogrzewanie działało tylko wtedy, gdy jest to naprawdę potrzebne, np. rano i wieczorem, zamiast przez całą dobę. Nawet obniżenie temperatury w nocy o 2°C przekłada się na zauważalną oszczędność; według szacunków to nawet 10–15 proc. mniej zużytej energii.

Warto też zwrócić uwagę na lokalne źródła ciepła, takie jak grzejniki olejowe, maty grzewcze czy promienniki. Choć są skuteczne, to ich użycie powinno być ograniczone do konkretnych potrzeb – dogrzanie łazienki, pokoju dziecięcego czy domowego biura, a nie całego mieszkania. Urządzenie o mocy 2000 W zużywa bowiem 2 kWh na godzinę, czyli ok. 1,24 zł brutto. Jeśli zostanie włączone na cały dzień, może generować koszt ponad 35 zł tygodniowo tylko z jednego grzejnika. Nie zapominajmy o najprostszych metodach, takich jak zamykanie drzwi między pokojami, by ograniczyć stratę ciepła, czy wykorzystywanie światła słonecznego w ciągu dnia – odsłanianie rolet i zasłon, kiedy słońce świeci bezpośrednio do wnętrza. Po zmroku odwrotnie - rolety i zasłony mogą zadziałać jak warstwa termoizolacyjna.

Podstawowym przykładem odzysku energii w domu jest rekuperacja, czyli wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. W klasycznych systemach grawitacyjnych ciepłe powietrze ucieka bezpowrotnie przez kominy i kratki wentylacyjne. Rekuperator działa inaczej – wyciąga zużyte, ale ciepłe powietrze z wnętrza budynku, jednocześnie ogrzewając nim świeże powietrze z zewnątrz. Dobrze skonfigurowana instalacja może odzyskać nawet 80 proc. energii cieplnej z powietrza, które w przeciwnym razie zostałoby wyrzucone na zewnątrz. Choć montaż to wydatek kilku-kilkunastu tysięcy złotych, inwestycja ta może się zwrócić w ciągu kilku lat, szczególnie przy ogrzewaniu elektrycznym.

Oszczędzanie energii – co polecają władze i eksperci?

W temat oszczędzania energii mocno angażują się instytucje publiczne, które swoją wiedzą i programami wspierają zarówno indywidualnych użytkowników, jak i przedsiębiorstwa. Urząd Regulacji Energetyki (URE) podkreśla, że oszczędzanie prądu nie wymaga rewolucji, ale raczej świadomego wyboru i użytkowania sprzętu. W swoim poradniku URE zaleca zakup urządzeń o wysokiej efektywności energetycznej, korzystanie z taryf z rozliczeniem w tańszych godzinach (np. weekendowych czy nocnych) oraz – co bardzo istotne – zmianę sprzedawcy energii w celu wyboru najkorzystniejszej oferty.

Z kolei Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ramach swoich programów takich jak „Czyste Powietrze”, „Mój Prąd” czy „Moje Ciepło” aktywnie wspiera zarówno termomodernizację, jak i wdrażanie OZE. W 2025 r. Fundusz planuje przeznaczyć ponad 10 mld zł na wsparcie odbiorców indywidualnych – m.in. na fotowoltaikę, pompy ciepła i modernizację energetyczną budynków. Choć sama instytucja nie publikuje gotowych „złotych zasad”, jej programy jednoznacznie skupiają się na szeroko pojętemu oszczędzaniu energii: inwestowaniu w docieplenie ścian, wymianę stolarki okiennej, instalację PV i systemów grzewczych opartych na OZE.

Oszczędzanie energii – jak dobrać materiały i metody montażu?

Odpowiedni dobór materiałów budowlanych i wykończeniowych pozwala na długotrwałe magazynowanie ciepła oraz ograniczenie strat energii. Materiały akumulujące ciepło to przede wszystkim te, które są w stanie przyjąć i zatrzymać energię cieplną, a potem powoli ją oddawać. Wśród takich materiałów wyróżnia się przede wszystkim beton (szczególnie beton architektoniczny i prefabrykaty), który świetnie magazynuje ciepło, dlatego często stosuje się go np. w posadzkach z ogrzewaniem podłogowym. Innym materiałem jest cegła pełna ceramiczna. Jest to materiał o znakomitych właściwościach akumulacyjnych, nadal stosowany np. do budowy ścian działowych wewnątrz mieszkań. Warto wybrać także kamień naturalny (np. granit, łupek), który jest doskonały do wykończenia ścian lub podłóg, bo nagrzewa się powoli, ale równie powoli oddaje ciepło, stabilizując temperaturę. Z kolei płyty gipsowo-włóknowe, choć lżejsze, również mają zdolność do krótkotrwałego magazynowania ciepła i mogą poprawić komfort cieplny. W mieszkaniu warto unikać nadmiaru lekkich, pustych w środku materiałów wykończeniowych, które szybko się nagrzewają, ale równie szybko stygną – jak np. cienkie panele MDF bez izolacji. Zamiast tego lepiej postawić na cięższe podłogi (np. gres, terakota), które dobrze współpracują z systemami grzewczymi.

Równie istotne są metody montażowe, które ograniczają ucieczkę ciepła. Tu prym wiedzie tzw. ciepły montaż okien. Polega on na zastosowaniu trójwarstwowego uszczelnienia szczeliny między ramą a murem: od wewnątrz paroizolacja, w środku pianka montażowa, a od zewnątrz taśmy wiatroizolacyjne. Dzięki temu ogranicza się mostki termiczne i przenikanie wilgoci, a okno nie staje się najsłabszym punktem w przegrodzie zewnętrznej.

Oszczędzanie energii – jakie popełniamy błędy?

Jednym z najczęstszych błędów, jeśli chodzi o oszczędzanie energii, jest zabudowa grzejników, zarówno meblami, jak i dekoracyjnymi osłonami. Choć mogą wyglądać estetycznie, znacząco ograniczają przepływ ciepła, przez co pomieszczenia nagrzewają się wolniej i mniej równomiernie. Równie nieefektywne jest długie wietrzenie przy zakręconym grzejniku, szczególnie zimą – zamiast szybkiej wymiany powietrza przez uchylenie okna na kilka minut, wiele osób zostawia okna otwarte przez kwadrans czy dłużej, co wychładza całe mieszkanie i wymusza większe zużycie energii na ponowne dogrzanie.

Warto również zastanowić się nad oświetleniem. Tradycyjna żarówka 100-watowa zużywa w godzinę dokładnie 0,1 kWh, podczas gdy jej odpowiednik LED potrzebuje około 10–15 W (czyli zaledwie 0,01–0,015 kWh). Różnica w kosztach przy codziennym użytkowaniu staje się zauważalna już po kilku tygodniach. Co więcej, LED-y mają znacznie dłuższą żywotność i nie nagrzewają się, co dodatkowo poprawia efektywność energetyczną w pomieszczeniu. Przemyślenia wymaga też wymiana sprzętu AGD, zwłaszcza starszego niż 10 lat. Choć inwestycja początkowa bywa bolesna, nowoczesne urządzenia w klasie energetycznej A lub wyższej zużywają nawet 30–50 proc. mniej prądu niż ich starsze odpowiedniki. Na przykład nowoczesna zmywarka w klasie B zużywa rocznie ok. 60–80 kWh, podczas gdy starszy model może przekraczać 200 kWh. Przy obecnych cenach energii oznacza to różnicę nawet kilkuset złotych rocznie.

W łazience oszczędność wody i prądu może przynieść zmiana wanny na prysznic. Kąpiel w wannie to zużycie od 120 do nawet 200 litrów wody, podczas gdy szybki prysznic (do pięciu minut) to ok. 40–60 litrów. Gdy w grę wchodzi podgrzewanie wody prądem, różnica w rachunkach staje się odczuwalna już po kilku tygodniach. Warto zwrócić uwagę na najczęstsze „niewidzialne” źródła strat energii. Jednym z nich są urządzenia pozostawiane w trybie czuwania – telewizory, dekodery, ładowarki wpięte na stałe w gniazdko potrafią zużywać nawet kilka watów na godzinę bez żadnego pożytku. Rocznie może to oznaczać 100–200 kWh zmarnowanego prądu, czyli realnie 100–200 zł na rachunku. Warto zatem wyrobić sobie nawyk wyłączania sprzętu z sieci lub zastosować listwy z wyłącznikiem.