Ustawa wiatrakowa. Co się zmieni od kwietnia?

Jak pokazuje praktyka ostatnich lat, obecnie jest bardzo niewiele miejsc dla inwestycji w energię wiatrową (o ile w ogóle są). Muszą dopiero powstać, a pomóc w tym mają znowelizowane regulacje tzw. ustawy wiatrakowej.

Znaleźliśmy się w bezprecedensowym punkcie w historii rozwoju polskiego sektora energetycznego. Zmiany, których zaczynamy realnie doświadczać, mają ograniczyć, a w relatywnie krótkiej perspektywie – wyłączyć energię generowaną z węgla. Energia atomowa, energia słoneczna czy elektrownie wiatrowe wychodzą naprzeciw potrzebie czasu, w założeniu zapewniając większą ilość zielonej, tańszej energii. Jesteśmy świadkami zmian, które symbolicznie zamykają w tym obszarze wiek XX. A przynajmniej realnie rozpoczynają ten proces. Wprowadzone zmiany przepisów dotyczące elektrowni wiatrowych – o ile nie dojdzie do kolejnych, gruntownych modyfikacji – efektywnie będą mogły być odczuwalne dopiero za dwa–trzy lata. Tyle mniej więcej czasu trzeba, aby po zmodyfikowaniu istniejących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo wprowadzeniu nowych inwestorzy mogli przejść procedurę administracyjną na terenach, na których mogą powstać elektrownie wiatrowe. Jak pokazuje praktyka ostatnich lat, obecnie jest bardzo niewiele miejsc dla inwestycji w energię wiatrową (o ile w ogóle są). Muszą dopiero powstać, a pomóc w tym mają znowelizowane regulacje tzw. ustawy wiatrakowej. Jeszcze w uzasadnieniu projektu noweli wskazano, że jej regulacje mają istotny charakter „przede wszystkim w kontekście rozbudowy potencjału wytwórczego wpływającego na bezpieczeństwo energetyczne, zwiększenie odporności energetyki na czynniki zewnętrzne, wzmacniania suwerenności energetycznej oraz – co szczególnie ważne – obniżenia cen energii (…)”. Czy tak będzie, czas pokaże.

Alternatywna energia

Według danych z maja 2022 r. udział odnawialnych źródeł energii osiągnął już 34 proc. całego miksu energetycznego, czyli 19,7 GW. Moc zainstalowana z elektrowni wiatrowych to 7276,5 MW. Jak wynika z informacji Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, w naszym kraju znajduje się ponad 50 farm wiatrowych

Nawet jeśli powyższe dane nie oddają dokładnie sytuacji, to pokazują trend. I niewątpliwie w tym obszarze są szanse na dalszy postęp. Poza forsowanymi na poziomie Unii Europejskiej zmianami w tym obszarze (np. pakiet „Gotowi na 55”), agresją rosyjską na Ukrainę, która miała ogromny wpływ na postrzeganie obszaru energetyki w Europie, niewątpliwie katalizatorem zmian jest istotne obniżenie ceny pozyskania energii pochodzącej z OZE (co w zależności od źródła i okresu oznacza spadek wydatków na nią na poziomie kilkudziesięciu procent). To stanowi istotną zachętę dla państwa jako organizatora systemu oraz dla inwestorów. Jednocześnie prognozuje się wzrost cen uprawnień do emisji CO2, co realnie będzie stanowiło dodatkowy bodziec dla transformacji. Krótko mówiąc, wydaje się, że energia pozyskiwana z wiatru ma szansę stać się w Polsce jednym z filarów systemu energetycznego. Czy furtka dla tych inwestycji ponownie się uchyli i rozwój będzie następował wystarczająco szybko, ocenimy wkrótce. W tym opracowaniu skupimy się na wiatrakach w ich lądowej odsłonie, zostawiając na boku morskie farmy wiatrowe.

wejście w życie

23 marca 2023 r. została opublikowana ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 553). Jej przepisy wejdą w życie 30 dni od ogłoszenia, czyli 23 kwietnia 2023 r. Wyjątkiem jest art. 1 pkt 10 art. 6g zmienianej ustawy dotyczący obowiązku przeznaczenia przez inwestora elektrowni wiatrowej co najmniej 10 proc. jej mocy do objęcia przez mieszkańców gminy oraz włączenia tych mieszkańców do katalogu prosumentów wirtualnych, który to przepis zacznie obowiązywać 2 lipca 2024 r.

Nowelizacja ustawy z 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 724; dalej: ustawa wiatrakowa) wprowadziła wiele istotnych zmian w dotychczasowym stanie prawnym dotyczącym elektrowni wiatrowych. Chodzi nie tylko o kwestię medialnie najdonośniejszą dotyczącą odległości elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych, lecz także o zmiany w procedurze planistycznej dotyczącej uchwalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP) dla obszarów, na których mają się znaleźć elektrownie, rozszerzenie obowiązku uchwalenia planu na tzw. gminy pobliskie czy wprowadzenie instytucji prosumenta wirtualnego w odniesieniu do energii z turbin wiatrowych.

minimalny dystans

Odległość od zabudowy mieszkaniowej, innej zabudowy, form ochrony przyrody

Dotychczasowe przepisy ustawy przewidywały tzw. zasadę 10H. Zgodnie z nią odległość elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa, oraz od określonych form ochrony przyrody powinna być równa lub większa od dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej. Chodzi tu o wysokość mierzoną od poziomu gruntu do najwyższego punktu budowli z wliczeniem elementów technicznych, w szczególności wirnika wraz z łopatami.

Ramka 1

To właśnie ta regulacja przede wszystkim skutkowała wstrzymaniem inwestycji w obszarze elektrowni wiatrowych od 2016 r. Stało się tak dlatego, że z uwagi na rozproszoną w Polsce zabudowę mieszkalną, powstającą często na podstawie warunków zabudowy, praktycznie brak było dostatecznie wietrznych terenów pod budowę wiatraków.

Obecnie zasada 10H została utrzymana. Gminy jedynie uzyskały możliwość zmniejszenia tej odległości do minimum 700 m w miejscowym planie zagospodarowania. Tę kwestię wyjaśnimy nieco dalej.

Odległość od budynków mieszkalnych i tych o funkcji mieszanej

Nowelizacja utrzymała w zakresie zabudowy mieszkaniowej i mieszanej minimalną odległość elektrowni wiatrowej wyznaczoną zgodnie z zasadą 10H. Dopuściła jednak modyfikację tej zasady przez gminy w ramach ich władztwa planistycznego dotyczącego uchwalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (w rozumieniu przepisów ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 503; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2747; dalej: ustawa o planowaniu).

Otóż MPZP będzie mógł określać inną niż wynikająca z wyżej wspomnianej zasady odległość elektrowni wiatrowej od zabudowy mieszkaniowej i mieszanej, mając na uwadze zasięg jej oddziaływania ‒ przy zachowaniu jednak bezwzględnej odległości minimalnej 700 m. Ustawa w nowym brzmieniu zawiera szczegółowe sposoby wyznaczania odległości między elektrowniami wiatrowymi a budynkami mieszkalnymi i budynkami o funkcji mieszanej. Te drugie zdefiniowano jako budynki przeznaczone na stały pobyt ludzi, w których funkcja mieszkalna stanowi ponad połowę powierzchni użytkowej.

Warto wspomnieć o kilku regułach, jakie wprowadziła nowelizacja. A zatem:

• w przypadku lokalizowania, budowy lub przebudowy elektrowni wiatrowej odległość tej elektrowni od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej jest równa lub większa od dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, chyba że MPZP określa inną odległość, jednak nie mniejszą niż 700 m;
• w przypadku lokalizowania lub budowy budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej, na podstawie decyzji o warunkach zabudowy albo decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego (w rozumieniu ustawy o planowaniu) albo lokalizowania takiego budynku na podstawie MPZP odległość tego budynku od elektrowni wiatrowej wynosi nie mniej niż 700 m;
• w przypadku odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy, remontu istniejącego budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej lub zmiany sposobu użytkowania części takiego budynku kryterium minimalnej odległości 700 m nie jest wymagane.

Odległość od parków narodowych i rezerwatów przyrody

Nowelizacja utrzymuje zakaz lokalizacji elektrowni wiatrowych na obszarach parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów Natura 2000 w rozumieniu ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 916; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

Natomiast w zakresie odległości elektrowni wiatrowych przepisy uproszczono. Obowiązek zachowania odległości pozostawiono tylko w przypadku parków narodowych ‒ tu nadal obowiązuje zasada 10H ‒ oraz rezerwatów przyrody, gdzie odległość powinna wynosić nie mniej niż 500 m. Warto przy tym wiedzieć, że ustanawianie parków narodowych i rezerwatów przyrody nie wymaga zachowania ww. minimalnej odległości.

Odległość od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć

Novum stanowi określenie odległości elektrowni wiatrowych od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu nowelizacji, ma to przeciwdziałać negatywnemu wpływowi elektrowni wiatrowych na te sieci podlegające ochronie ze względu na ich istotne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Nowelizacja wprowadza przepisy dotyczące metody wyznaczania odległości między liniami sieci elektroenergetycznej a elektrowniami wiatrowymi.

Ramka 2

Przy lokalizowaniu elektrowni wiatrowej, a także jej budowie lub przebudowie, odległość od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć powinna być równa lub większa od trzykrotności maksymalnej średnicy wirnika wraz z łopatami albo równa lub większa od dwukrotności maksymalnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, określonych w planie miejscowym w zależności od tego, która z tych wartości jest większa.

W przypadku lokalizowania wspomnianej sieci elektroenergetycznej na podstawie MPZP, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego albo na podstawie decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowych, a także jej budowy i przebudowy na podstawie pozwolenia na budowę lub zgłoszenia robót budowlanych (w rozumieniu ustawy z 7 lipca 1994 r. ‒ Prawo budowlane; t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682), odległość tej sieci od elektrowni wiatrowej ma być równa lub większa od trzykrotności maksymalnej średnicy wirnika wraz z łopatami albo równa lub większa od dwukrotności maksymalnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, określonej w planie miejscowym, lub ww. decyzji o warunkach zabudowy bądź w decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, w zależności od tego, która z tych wartości jest większa.

Jeżeli maksymalna średnica wirnika wraz z łopatami i maksymalna całkowita wysokość elektrowni wiatrowej nie są określone w MPZP, decyzji o warunkach zabudowy albo w decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, to wówczas operator sieci samodzielnie wskazuje tę odległość we wniosku o wydanie pozwolenia na budowę, w zgłoszeniu robót budowlanych albo we wniosku do MPZP po podjęciu przez gminę uchwały o przystąpieniu do jego sporządzenia. Jednocześnie, ze względu na strategiczne znaczenie sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, nowelizacja zezwala na odstępstwo od wspomnianej zasady. W szczególnie uzasadnionych przypadkach operator sieci przesyłowej może bowiem wskazać odległość sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć od elektrowni wiatrowej mniejszą niż ww. minimalne odległości, przedstawiając uzasadnienie takiego odstępstwa.

obowiązki organów państwowych

Ustawa w nowym brzmieniu nakłada na określone ograny państwowe obowiązek uwzględniania odległości od elektrowni wiatrowych przy wydawaniu, uchwalaniu i przyjmowaniu określonych aktów związanych z szeroko pojętym procesem inwestycyjnym. Należy podkreślić, że naruszenie ww. obowiązku i pominięcie wymagań dotyczących odległości może być podstawą stwierdzenia nieważności danego aktu.

Uwzględnianie odległości

▶ Odległość między elektrownią wiatrową a budynkiem mieszkalnym albo budynkiem o funkcji mieszkalnej oraz między takim budynkiem a elektrownią są obowiązane uwzględniać:

• organy gminy i wojewoda przy:

‒ sporządzeniu, uchwalaniu albo przyjmowaniu MPZP albo jego zmiany,

‒ wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego;

• organy administracji architektoniczno-budowalnej:

‒ przy wydawaniu pozwolenia na budowę oraz ocenie zasadności wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszenia robót budowlanych;

• organy wydające decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach:

‒ przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

▶ Odległość między elektrownią wiatrową a siecią elektroenergetyczną najwyższych napięć są obowiązane uwzględniać:

• organy gminy i wojewoda przy:

‒ sporządzeniu, uchwalaniu albo przyjmowaniu MPZP albo jego zmiany,

‒ wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowych;

• organy administracji architektoniczno-budowalnej:

‒ przy wydawaniu pozwolenia na budowę oraz ocenie zasadności wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszenia robót budowlanych,

• organy wydające decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach:

‒ przy wydawaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Lokalizacja elektrowni wiatrowej wyłącznie na podstawie miejscowego planu

Zarówno we wcześniejszym stanie prawnym, jak i po wejściu w życie nowelizacji lokalizacja elektrowni wiatrowej możliwa jest wyłącznie na podstawie MPZP. Określenie w MPZP odległości elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego, budynku o funkcji mieszanej lub sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć następuje w szczególności z uwzględnieniem wniosków do planu złożonych po podjęciu uchwały o opracowaniu MPZP i uwag do niego. Te są składane w ramach:

• procedury konsultowania jego projektu (wspomniane wnioski może składać każdy, przepisy nie definiują kręgu uprawnionych do tego podmiotów),
• wyników strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej zgodnie z ustawą z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1029; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 595; dalej: ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku) oraz
• opinii i uzgodnień z różnymi podmiotami, o których mowa w art. 17 ustawy o planowaniu (należą do nich m.in. regionalny dyrektor ochrony środowiska, gminna lub inna właściwa komisja urbanistyczno-architektoniczna, państwowy wojewódzki inspektor sanitarny, starosta jako właściwy organ ochrony środowiska w zakresie terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych, wojewoda, zarząd powiatu, wojewódzki konserwator zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu, zarząd województwa w zakresie uwzględnienia wyników audytu krajobrazowego).

Ustalenie konkretnej odległości, nie mniejszej niż ustawowe minimalne 700 m, ma być następstwem m.in. analizy wyników wspomnianej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzanej przez organ opracowujący projekt MPZP (wójta, burmistrza albo prezydenta miasta) oraz sporządzanej przy opracowywaniu MPZP prognozy oddziaływania na środowisko.

Na tej podstawie organy muszą ocenić, jaka odległość jest uzasadniona koniecznością wyeliminowania potencjalnego niekorzystnego wpływu oddziaływań elektrowni wiatrowej na ludność. Dlatego też nie jest wykluczone, że po uwzględnieniu powyższych czynników i wzięciu pod uwagę specyficznych warunków lokalizacyjnych danej gminy oraz wniosków i uwag zgłoszonych w procedurze planistycznej gmina przyjmie w MPZP odległość większą niż 10H.

Przykład 1

Ustawa wiatrakowa w brzmieniu nadanym nowelizacją wskazuje, jakie informacje dotyczące elektrowni wiatrowej muszą zostać zawarte w MPZP przewidującym jej lokalizację. Te same dane należy wskazać w uzasadnieniu dołączanym do projektu uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia MPZP. O czym zatem mowa? Otóż MPZP, na podstawie którego ma być lokalizowana elektrownia wiatrowa:

• określa maksymalną całkowitą wysokość elektrowni wiatrowej, maksymalną średnicę wirnika wraz z łopatami i maksymalną liczbę elektrowni wiatrowych;
• sporządza się co najmniej dla obszaru położonego w granicach gminy, w której jest lokalizowana elektrownia wiatrowa, znajdującego się w minimalnej odległości, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy wiatrakowej (tj. dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej, chyba że plan miejscowy określa inną odległość, wyrażoną w metrach, jednak nie mniejszą niż 700 m).

Ponadto nowelizacja przewiduje, że obowiązek uchwalenia MPZP dotyczy całego obszaru położonego w granicach gminy, w której lokalizowana będzie elektrownia wiatrowa, znajdującego się w odległości ustalonej zgodnie z przyjętą zasadą lokalizacji elektrowni wiatrowych.

Bez uwzględniania minimalnej odległości

Nowelizacja usunęła dotychczasowy art. 6 ustawy wiatrakowej i tym samym zniosła wymóg uwzględniania minimalnej odległości elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej na etapie:

• sporządzenia oraz uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (w rozumieniu ustawy o planowaniu) albo jego zmiany,
• sporządzania oraz uchwalania MPZP województwa albo jego zmiany.

Jest to podyktowane tym, jak wynika z uzasadnienia projektu nowelizacji, że etap sporządzania studiów może być zbyt wczesny, aby określać dokładne odległości elektrowni wiatrowych od zabudowy. Na tym etapie bowiem może nie być w dużej mierze wiadome, czy na danym obszarze powstaną akurat elektrownie wiatrowe, jakiego rodzaju technologie zostaną wykorzystane lub jakie uwarunkowania środowiskowe odegrają w danym przypadku kluczową rolę. W zakresie MPZP województwa uznano, że są one zbyt ogólnym aktem, by precyzować dokładne odległości, które powinny być precyzowane na etapie sporządzania gminnych MPZP.

Przykład 2

Wspomniana wyżej zmiana jest kompatybilna ze zmianą wprowadzoną nowelizacją w art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu. Na jej mocy zniesiony został obowiązek określania już w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin stref buforowych dla obszarów, na których mają być lokalizowane odnawialne źródła energii. Tu także uzasadnieniem był brak możliwości ustalenia na etapie sporządzania studium wystarczających danych do określenia wielkości stref (tj. czy, jakie oraz jakiej dokładnie technologii odnawialne źródła będą zainstalowane na danym obszarze).

Tym samym decyzje dotyczące odległości elektrowni wiatrowych będą podejmowane dopiero na etapie sporządzania MPZP, kiedy organy gminy będą dysponowały bardziej dokładnymi informacjami w tym zakresie.

procedura planistyczna

Informacje o przystąpieniu do sporządzenia MPZP przewidującego elektrownię

Dodany przez nowelizację art. 6a ustawy wiatrakowej przewiduje, że organ wykonawczy gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta gminy), w której jest lokalizowana elektrownia wiatrowa, ogłasza informację o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia MPZP, na podstawie którego ma być lokalizowana elektrownia wiatrowa, określając jednocześnie formę, miejsce i termin składania wniosków do tego planu. Termin nie może być krótszy niż 21 dni od dnia ogłoszenia. W zakresie rozpatrywania ww. wniosków zastosowanie znajdą przepisy ustawy o planowaniu, co oznacza, że ww. organ sporządzając projekt MPZP, obowiązany jest je rozpatrzyć.

Uwaga! Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych złożenie wniosków po wyznaczonym terminie spowoduje pozostawienie ich bez rozpoznania. Ponadto w postępowaniu planistycznym uregulowanym w sposób szczególny w ustawie o planowaniu nie znajdują zastosowania przepisy ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000), w tym art. 58 dotyczący przywracania uchybionych terminów procesowych. Tak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 lutego 2007 r. (sygn. akt II OSK 1794/06).

Ogłoszenie wspomnianej informacji następuje w prasie miejscowej, przez obwieszczenie, udostępnienie w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu gminy lub miasta, na stronie podmiotowej urzędu gminy lub miasta oraz w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Obowiązek dotyczący ogłoszenia jest analogiczny do tego przewidzianego w art. 17 pkt 1 ustawy o planowaniu dla standardowego planu miejscowego.

Obowiązki wobec gmin pobliskich

Szczególną regulacją są przepisy, które odnoszą się do obowiązków informacyjnych wobec mieszkańców gmin pobliskich. Polegają one m.in. na konieczności:

• ogłoszenia przez organy wykonawcze tych gmin informacji o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia MPZP, przewidującego lokalizację elektrowni wiatrowej w gminie sąsiedniej wraz ze wskazaniem możliwości składania wniosków do tego planu oraz
• uzyskania opinii organu wykonawczego tych gmin w zakresie projektu MPZP zakładającego lokalizację elektrowni wiatrowej.

Ramka 3

Wprowadzenie tych obowiązków ma na celu uwzględnienie interesów mieszkańców gminy, na której tereny może oddziaływać elektrownia wiatrowa lokalizowana w innej gminie, i zapewnienie ich udziału w pracach planistycznych.

Powyższe obowiązki wprowadzono już na etapie przystąpienia do opracowania MPZP. Jest to zgodne z wprowadzonym nowelizacją brzmieniem art. 7 ust. 2 ustawy wiatrakowej, który nakazuje zawarcie w uzasadnieniu do projektu uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia MPZP informacji o maksymalnej całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej i maksymalnej liczby tych elektrowni. Gmina rozpoczynająca procedurę planistyczną jest już zatem w stanie określić ‒ przynajmniej w przybliżeniu ‒ które gminy staną się gminami pobliskimi. Można wówczas podjąć odpowiednie działania.

▶ Krok 1

Wójt, burmistrz albo prezydent miasta gminy, w której jest lokalizowana elektrownia wiatrowa, przekazuje informację o ogłoszeniu, o którym mowa w art. 6a ustawy wiatrakowej, organom wykonawczym gmin pobliskich w terminie trzech dni od dnia ogłoszenia ww. informacji o uchwale o przystąpieniu do sporządzenia MPZP.

▶ Krok 2

Następnie wójt, burmistrz albo prezydent gminy pobliskiej, w terminie 7 dni od otrzymania ww. informacji o ogłoszeniu, ogłasza informację o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia MPZP przewidującego lokalizację elektrowni wiatrowej w gminie sąsiedniej. W informacji wskazuje na ogłoszone w tej gminie formę, miejsce i termin składania wniosków do tego planu. Mieszkańcy i inne podmioty z gmin pobliskich zostają zatem powiadomieni, w jakim terminie mogą przedstawiać swoje wnioski. Podlegają one takiemu samemu rozpatrzeniu, jak wnioski podmiotów z gminy macierzystej, przepisy nie wprowadzają tu bowiem żadnego rozróżnienia. Ogłoszenie w gminie pobliskiej następuje w taki sam sposób jak ogłoszenie informacji o ww. uchwale w gminie planującej lokalizację elektrowni.

▶ Krok 3

Ponadto organ wykonawczy gminy planującej lokalizację elektrowni jest zobowiązany wystąpić o opinie o projekcie MPZP zakładającym jej lokalizację do swoich odpowiedników z gmin pobliskich. Wyznaczony termin na przedstawienie opinii nie może być krótszy niż 45 dni i dłuższy niż 60 dni. W uzasadnionych przypadkach wójt, burmistrz albo prezydent miasta gminy pobliskiej może wystąpić o zmianę tego terminu, wskazując jednak termin nie dłuższy niż 60 dni na przedstawienie opinii. Należy podkreślić, że wspomniany termin jest dłuższy niż ten wskazany dla opinii i uzgodnień z organami w przypadku standardowych planów, wynoszący od 14 do 30 dni. Nieprzedstawienie opinii w ww. terminie jest równoznaczne z zaopiniowaniem projektu MPZP.

W zakresie przedstawienia opinii dodany nowelizacją art. 6d ust. 5 ustawy wiatrakowej nakazuje stosować odpowiednio art. 24 ustawy o planowaniu. Oznacza to m.in., że opiniowanie jest dokonywane na koszt opiniującego organu oraz że w przypadku nieokreślenia przez organ opiniujący odpowiednich zmian w projekcie MPZP w celu osiągnięcia sytuacji, w której projekt jest zgodny z prawem, organ wykonawczy gminy planującej lokalizację elektrowni wiatrowej może uznać projekt za uzgodniony.

Wyłożenie MPZP do publicznego wglądu może wydłużyć terminy

W porównaniu z procedurą planistyczną standardowego MPZP, niedotyczącego lokalizacji elektrowni wiatrowej, nowelizacja wydłużyła termin na ogłoszenie przez organ wykonawczy gminy o wyłożeniu projektu MPZP do publicznego wglądu z co najmniej 7 dni do co najmniej 14 dni przed dniem wyłożenia.

Wydłużono także minimalny okres wyłożenia projektów MPZP z 21 dni na co najmniej 30. Wprowadzony nowelizacją art. 6e ust. 1 pkt 2 ustawy wiatrowej zakłada, że projekt MPZP, na podstawie którego ma być lokalizowana elektrownia wiatrowa, a także jej strefy ochronne związane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, jest wykładany do publicznego wglądu na okres co najmniej 30 dni, jednak nie dłuższy niż 45 dni.

Uwagi do MPZP mogą być zgłaszane w okresie nie krótszym niż 30 i nie dłuższym niż 45 dni od zakończenia okresu wyłożenia MPZP do publicznego wglądu. Ten termin także uległ wydłużeniu w porównaniu z procedurą dotyczącą standardowego planu.

Trzeba zorganizować publiczne dyskusje

Organ wykonawczy gminy planującej lokalizację elektrowni na swoim terenie został zobowiązany przez ustawodawcę do organizacji dyskusji publicznych nad rozwiązaniami możliwymi do ujęcia w MPZP oraz rozwiązaniami przyjętymi w projekcie opracowywanego MPZP. Chodzi o to, by zapewnić mieszkańcom udział w pracach planistycznych, a także dać im możliwość uzyskania informacji o przewidywanej lokalizacji elektrowni, o procedurze planistycznej i środowiskowej, a także by wiedzieli, jakie mają prawa w trakcie tego procesu i jednocześnie mieli możliwość przedstawienia własnych opinii.

Organ powinien poinformować o terminach zaplanowanych dyskusji organy wykonawcze gmin pobliskich, aby te mogły ogłosić je swoim mieszkańcom.

Pierwsze dyskusje należy zorganizować w ciągu 30 dni od dnia podjęcia uchwały o przystąpieniu do sporządzania MPZP. Musi to być co najmniej jedna dyskusja publiczna w formie bezpośredniego spotkania oraz jedna w formie zdalnej, tj. prowadzona za pomocą środków porozumiewania się na odległość. Ma umożliwiać jednocześnie transmisję obrazu i dźwięku wraz z możliwością zabierania głosu, zadawania pytań i składania uwag. Ponadto musi być dostępna możliwość zadawania pytań i składania uwag w formie zapisu tekstowego. Przy czym stan epidemii lub zagrożenia epidemicznego zwalnia z organizacji dyskusji publicznych.

Przykład 3

Kolejne dyskusje muszą zostać przeprowadzone w okresie wyłożenia MPZP do publicznego wglądu (na 30 do 45 dni). Ma to być co najmniej jedna dyskusja publiczna w formie bezpośredniego spotkania oraz jedna w formie zdalnej. Udział w nich bierze wójt, burmistrz, prezydent miasta, jego zastępca lub sekretarz gminy, przedstawiciel gminnej komisji urbanistyczno-architektonicznej oraz przedstawiciel inwestora planującego budowę lub przebudowę elektrowni wiatrowej (jeżeli występują na tym etapie).

Konieczna strategiczna ocena

Zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku projekt MPZP lub jego zmiana wymaga przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Jest to postępowanie przeprowadzane dla określonego rodzaju dokumentów (i ich zmiany) opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji publicznej lub inne podmioty w zakresie ich funkcji publicznych, m.in. dla projektów:

• studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, MZPZ gminy oraz strategii rozwoju wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
• polityki, strategii, planu i programu w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

W ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko organ sporządza prognozę oddziaływania na środowisko, uzyskuje opinie i uzgodnienia określonych organów oraz zapewnia udział społeczeństwa w postępowaniu poprzez umożliwienie składania obywatelom uwag i wniosków.

Wyjątki od tej zasady zostały wskazane w katalogu zawartym w art. 48 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. Wśród nich jest możliwość odstąpienia przez organy wykonawcze gminy, po uzgodnieniu z właściwymi organami, od przeprowadzenia strategicznej oceny projektu MPZP lub zmiany MPZP, w razie stwierdzenia, że realizacja postanowień tego dokumentu nie spowoduje znaczącego oddziaływania na środowisko, w tym na obszar Natura 2000.

Warto również wiedzieć, że nowelizacja poprzez dodany do ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku art. 48 ust. 8 zniosła możliwość odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny w przypadku, gdy projekt MPZP, na podstawie którego ma być lokalizowana elektrownia wiatrowa, wprowadza nowe lub zmienia istniejące ustalenia związane z budową lub przebudową elektrowni wiatrowej, w tym mające wpływ na odległość między elektrownią a budynkami mieszkalnymi lub budynkami o funkcji mieszanej. Tym samym przeprowadzanie strategicznej oceny będzie obowiązkowe w powyższej sytuacji.

Przykład 4

Nowy art. 6e ust. 1 pkt 2 ustawy wiatrakowej przewiduje, że wraz z projektem MPZP należy wyłożyć do publicznego wglądu prognozę oddziaływania na środowisko. Wyłożenie do publicznego wglądu projektu MPZP wraz ze wspomnianą prognozą polega na tym, że organ wykonawczy umożliwia każdemu zainteresowanemu zapoznanie się z tymi dokumentami w urzędzie gminy lub miasta (zazwyczaj w wydziale planowania przestrzennego, często po wcześniejszym umówieniu wizyty) oraz udostępnienia je w Biuletynie Informacji Publicznej na swojej stronie podmiotowej, na okres co najmniej 30 dni, jednak nie dłuższy niż 45 dni.

Z kolei prognoza oddziaływania na środowisko to dokument, którego zakres szczegółowo określają przepisy art. 51 ust. 2 i art. 52 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. Musi ona zawierać informacje m.in. o występujących na danym terenie objętym zasięgiem MPZP składnikach środowiska oraz przedstawiać zakładane skutki wykonania zamierzeń wynikających z realizacji MPZP. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 czerwca 1998 r. (sygn. akt IV SA 2261/97): „prognoza oddziaływania na środowisko jest dokumentem informacyjnym, który ma na celu możliwie dokładne określenie skutków środowiskowych wywołanych realizacją ustaleń projektowanego planu miejscowego. Jest opracowaniem opartym na obliczeniach i symulacjach wykonanych przy założonych z góry parametrach inwestycji. Jest również przewidywaniem skutków opartym na aktualnej wiedzy oraz doświadczeniu i zestawieniem zagrożeń, które mogą wystąpić”.

Obowiązek uchwalenia MPZP w gminie pobliskiej

W przypadku gdy odległość elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej jest mniejsza niż dziesięciokrotność całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej i wykracza poza granice gminy, w której jest lokalizowana ta elektrownia wiatrowa, to także gmina pobliska musi sporządzić MPZP dla obszaru położnego na jej terenie znajdującego się co najmniej w odległości nie większej niż 700 m od tej elektrowni wiatrowej (art. 7 ust. 3 ustawy wiatrakowej w brzmieniu nadanym nowelizacją).

Wyjątkiem jest sytuacja, w której dla tego obszaru obowiązuje już MPZP, który uniemożliwia zabudowę budynkami mieszkalnymi lub budynkami o funkcji mieszanej. Jeżeli w gminie pobliskiej nie ma uchwalonego MPZP dla wspomnianego obszaru albo obowiązuje dla niego MPZP, który zezwala na zabudowę budynkami mieszkalnymi lub budynkami o funkcji mieszanej, to organ administracji architektoniczno-budowlanej odmawia wydania pozwolenia na budowę w zakresie elektrowni wiatrowych, ale wyłącznie w odniesieniu do tych elektrowni, dla których odległość, o której mowa w art. 7 ust. 3 ustawy wiatrakowej, wykracza poza granicę gminy. Przy czym należy tu wskazać, że we wspomnianym ust. 3 dwukrotnie mowa jest o odległości:

• po pierwsze ‒ „odległość elektrowni wiatrowej od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej jest mniejsza niż dziesięciokrotność całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej”,
• po drugie – „dla obszaru położnego na jej terenie znajdującego się co najmniej w odległości nie większej niż 700 metrów od tej elektrowni wiatrowej”.

Redakcja przepisu powoduje, że trudno jednoznacznie wskazać, którą z tych odległości ustawodawca miał na myśli, co może powodować istotne trudności przy interpretacji i stosowaniu wspomnianych przepisów.

Przykład 5

A zatem zgodnie z nowelizacją, jeżeli MPZP dla zasięgu oddziaływań elektrowni wiatrowych nie zostanie uchwalony w gminie pobliskiej, wydanie pozwolenia na budowę dla takich elektrowni nie będzie możliwe.

sytuacja zastana

Miejscowe plany, studia uwarunkowań oraz ich projekty

Nowelizacja zawiera również przepisy przejściowe dotyczące obowiązujących aktów planistycznych oraz projektów tych aktów. Należy wskazać na najistotniejsze regulacje, zgodnie z którymi:

1) zachowują ważność:

• studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz plany zagospodarowania przestrzennego województwa ‒ uchwalone przed dniem wejścia w życie nowelizacji, przykład 6
• MPZP ‒ obowiązujące w dniu wejścia w życie nowelizacji;

2) nie stosuje się:

• planów zagospodarowania przestrzennego województwa, określających wymóg zachowania minimalnej odległości od elektrowni wiatrowych, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy w brzmieniu dotychczasowym (tj. 10h), w zakresie określającym wymóg tej minimalnej odległości (tj. 10h), a także wyznaczonych na ich podstawie stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu; przykład 7

3) przepisy ustawy w brzmieniu po nowelizacji stosuje się do:

• projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
• projektów planów zagospodarowania przestrzennego województwa,
• zmian ww. projektów;

4) przepisy ustawy w brzmieniu dotychczasowym stosuje się do:

• projektów MPZP,
• zmian projektów MPZP

‒ w stosunku do których przed dniem wejścia w życie ustawy dokonano wyłożenia do publicznego wglądu;

5) przepisy ustawy o planowaniu w brzmieniu dotychczasowym stosuje się do:

• projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,
• zmian ww. projektów

‒ w stosunku do których przed dniem wejścia w życie nowelizacji ogłoszono o wyłożeniu do publicznego wglądu;

6) regulacje zawarte w art. 4a ustawy wiatrakowej dotyczące kwestii odległości elektrowni wiatrowych od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć i metod ustalania tej odległości stosuje się do:

• projektów MPZP, które nie zostały uchwalone przed dniem wejścia w życie nowelizacji,
• wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji postępowań w sprawie wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego w rozumieniu ustawy o planowaniu, a także decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowych, o której mowa w ustawie z 24 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 273; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 595) dotyczących sieci elektroenergetycznych najwyższych napięć;

7) regulacji zawartych w art. 4a ustawy wiatrakowej dotyczących kwestii odległości elektrowni wiatrowych od sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć i metod ustalania tej odległości nie stosuje się do:

• postępowań w sprawie wydania pozwolenia na budowę wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji oraz do oceny zasadności wniesienia sprzeciwu wobec zgłoszenia robót budowlanych, dokonanego przed dniem wejścia w życie nowelizacji, dla sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć.

Przykład 6

Przykład 7

Przykład 8

prosument wirtualny

10 proc. mocy dla mieszkańców

Nowelizacja stwarza kolejną w polskim systemie energetycznym możliwość skorzystania z mechanizmu tzw. prosumenta wirtualnego. Mowa tu o nowym art. 6g ustawy wiatrakowej. Zgodnie z nim „inwestor realizujący inwestycję polegającą na budowie elektrowni wiatrowej przeznacza co najmniej 10 proc. mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej stanowiącej przedmiot tej inwestycji do objęcia przez mieszkańców gminy na okres, o którym mowa w ust. 9, w celu uzyskania przez nich statusu prosumenta wirtualnego energii odnawialnej w rozumieniu art. 2 pkt 27b ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, zwanego dalej «prosumentem wirtualnym»”.

Ramka 4

Ramka 5

Jakkolwiek wspomniany przepis wejdzie w życie znacznie później niż reszta omawianych regulacji, bo dopiero 2 lipca 2024 r., to tak długie vacatio legis zdaje się mieć uzasadnienie, by umożliwić przygotowania zarówno mieszkańcom gmin, jak i samym gminom do skorzystania z tego mechanizmu. Mając na uwadze to, jak bardzo są skomplikowane regulacje dotyczące rozliczeń energii pochodzącej z OZE, czas ten należałoby wykorzystać przede wszystkim na zaznajomienie się z systemem rozliczeń oraz szeroko rozumianymi regulacjami dotyczącymi funkcjonowania rynku energii.

Jak czytamy w uzasadnieniu nowelizacji, instytucja prosumenta wirtualnego zapewnia możliwość wytwarzania energii elektrycznej (na własne potrzeby) z instalacji odnawialnego źródła energii, przyłączonej do sieci w innym miejscu niż miejsce zamieszkania. Prosumenta wirtualnego obowiązuje analogiczny do rozwiązań stosowanych wobec klasycznego prosumenta energii odnawialnej system rozliczeń, tj. net-billing, który zakłada odrębne rozliczenie wartości (nie ilości) energii elektrycznej wprowadzonej do sieci elektroenergetycznej i energii elektrycznej pobranej z tej sieci, w oparciu o wartość energii ustaloną wg ceny giełdowej – ceny z rynku dnia następnego. Rozliczenia energii przeprowadza się z wykorzystaniem indywidualnych kont, które prowadzą sprzedawcy energii.

Uwaga! System net-billingu jest dla prosumenta prostym i nieabsorbującym czasowo mechanizmem rozliczeń. Obliczanie wartości nadwyżki energii na koncie prosumenta realizuje operator z wykorzystaniem algorytmu wynikającego z przepisów ustawy wiatrakowej. Rozliczenie dotyczy wartości, a nie ilości energii elektrycznej, i jest dokonywane w pieniądzu, a nie w kilowatogodzinach (kWh). Podstawowym celem net-billingu jest obniżenie rachunków za energię elektryczną w gospodarstwie domowym prosumenta.

Ustawowe przymuszenie inwestorów inwestycji elektrowni wiatrowych do swoistego dopuszczenia mieszkańców gminy do korzystania z przedsięwzięcia jest wyrazem swego rodzaju rekompensaty za wykorzystanie ich terenu w ich gminie na potrzeby komercyjnej inwestycji w elektrownie wiatrowe.

Oczywiście należy mieć przy tym na uwadze, że owa rekompensata i dopuszczenie do udziału w zyskach wynika w tym przypadku z obowiązku ustawowego, nałożonego nowelizacją na inwestorów – nijak się ona ma zatem do szeroko rozumianych zasad wolnego rynku. Mając na uwadze dość długie vacatio legis tej regulacji, trudno ocenić, jak rynek wdroży ten obowiązek oraz jak sam rynek będzie się wówczas kształtować. Pamiętać należy, że ostatnie lata na szeroko rozumianym rynku energii w Polsce charakteryzują się niespotykaną dotychczas dynamiką zmian. Można przypuszczać, że właściwy sposób wdrożenia ww. obowiązku ukształtuje się poprzez praktykę podmiotów zajmujących się obrotem energią, choć nie można wykluczyć również kolejnej nowelizacji w przyszłości.

Nowy status ustalony na okres z góry

Zgodnie z nowo wprowadzonym do ustawy wiatrakowej art. 6g ust. 9 mieszkaniec gminy, który zawarł umowę, o której mowa w ust. 8, i pokrył koszt objęcia udziału w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej, uzyskuje status prosumenta wirtualnego na okres kolejnych 15 lat od dnia wytworzenia w elektrowni wiatrowej po raz pierwszy energii elektrycznej i jej wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Nowelizacja wprowadza tym samym z góry określony okres, w którym dany mieszkaniec gminy będzie mógł korzystać ze statusu prosumenta wirtualnego.

Określenie z góry okresu może budzić pewne wątpliwości interpretacyjne. Nie należy bowiem wykluczać sytuacji, w której przy konkretnej inwestycji dany inwestor będzie gotów zaoferować mieszkańcom gminy dłuższy niż określony w nowelizacji 15-letni okres. Posłużenie się przez ustawodawcę stwierdzeniem: „uzyskuje status prosumenta wirtualnego na okres kolejnych 15 lat”, przy jego literalnym odczytaniu, wskazuje, że okres 15-letni nie powinien być ani wydłużany, ani skracany. Niemniej jednak, mając na uwadze domniemanie racjonalności ustawodawcy, należy przychylić się do poglądu, że okres ten należałoby odczytywać jako „co najmniej 15 lat”.

W związku z tym, że jest to nowa regulacja i siłą rzeczy nie ma jeszcze żadnego orzecznictwa w jej przedmiocie, a ponadto z tego samego powodu nie jest znana jeszcze praktyka jej stosowania, zaistniałe wątpliwości interpretacyjne mogą zostać rozstrzygnięte dopiero wtedy, gdy takie orzecznictwo się pojawi. A także gdy zostanie wypracowana praktyka stosowania tych przepisów.

Bez górnej granicy

Z nowelizacji ustawy wiatrakowej wynika, że inwestor realizujący inwestycję polegającą na budowie elektrowni wiatrowej przeznacza co najmniej 10 proc. mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej stanowiącej przedmiot tej inwestycji do objęcia przez mieszkańców gminy. Jak założył ustawodawca, wolumen mocy przyszłej elektrowni wiatrowej, który ma zostać udostępniony mieszkańcom danej gminy jako prosumentom wirtualnym, nie ma górnej granicy. Oznacza to, że w zależności od uwarunkowań biznesowych danej inwestycji inwestor będzie mógł zaoferować większą wartość tego wolumenu. Otwiera to wiele możliwości ukształtowania biznesowego okresu operacyjnego przyszłej inwestycji. Nie jest wykluczone, że rynek wykształci swoiste crowdfundingowe mechanizmy współfinansowania inwestycji w elektrownie wiatrowe, w myśl których mieszkańcy danej gminy będą mieli zagwarantowany ustawowy 10-proc. wolumen, natomiast wolumen powyżej tej wartości obejmą na warunkach komercyjnych.

Obowiązki gminy

Na gminie będzie spoczywać wiele obowiązków akwizycyjnych, dzięki którym ma być możliwe udostępnienie jej mieszkańcom wspomnianego mechanizmu objęcia wolumenu mocy jako prosumentom wirtualnym.

▶ Zgodnie z art. 6g ust. 3 ustawy wiatrakowej to wójt, burmistrz albo prezydent miasta dla gminy, na terenie której jest lokalizowana elektrownia wiatrowa, w terminie 30 dni od dnia otrzymania informacji, o której mowa w ust. 2, ogłasza w prasie miejscowej, przez obwieszczenie oraz udostępnienie w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu gminy lub miasta, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, informację o możliwości objęcia udziału w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej, określając formę, miejsce i termin składania zgłoszeń objęcia udziału w mocy zainstalowanej.

▶ Wójt, burmistrz albo prezydent miasta gminy, na terenie której jest zlokalizowana elektrownia wiatrowa, w terminie 60 dni od dnia następującego po upływie terminu składania zgłoszeń, o których mowa w art. 6g ust. 3, przekazuje inwestorowi listę mieszkańców gminy zainteresowanych zawarciem umowy z inwestorem wraz z szacowanym zapotrzebowaniem na moc zainstalowaną, adresami oraz informacjami o punktach poboru energii, po uprzedniej weryfikacji danych potwierdzających adres zamieszkania. Wskazuje na to art. 6g ust. 6 ustawy wiatrakowej.

▶ Inwestor zgodnie z art. 6g ust. 8 ustawy wiatrakowej dopiero w terminie 90 dni od dnia otrzymania wspomnianej wyżej listy mieszkańców gminy zawiera z nimi umowę, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o OZE, której przedmiotem jest objęcie przez tych mieszkańców udziałów w mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej.

Powyższe wskazuje, że na gminie będzie spoczywał obowiązek podjęcia określonych działań w związku z realizacją projektu elektrowni wiatrowej na jej terenie, co stanowi kolejne obciążenie dla samorządów. Pytaniem pozostaje, jak samorządy podołają tym obowiązkom. Nowelizacja nie określa bowiem sankcji dla inwestora za nieprawidłową realizację swoich nowych obowiązków. Nie ma też narzędzi dla samorządów do egzekwowania prawidłowej ich realizacji. Przy czym należy się spodziewać, że w przypadku wprowadzenia mieszkańców w błąd (np. co do przewidywanego oddziaływania inwestycji na środowisko i okoliczne działki lub też co do skali spodziewanych korzyści z inwestycji) zarzuty i pretensje mieszkańcy będą kierować także wobec włodarzy swojej gminy, nie zaś wyłącznie w stosunku do inwestora nowej elektrowni wiatrowej.

Objęcie udziału w wolumenie energii

Jak wspomniano wyżej, podstawowym i wyjściowym warunkiem do objęcia przez mieszkańca gminy udziału w wolumenie mocy przyszłej elektrowni wiatrowej pozostaje zawarcie przez niego właściwej umowy z inwestorem danej elektrowni wiatrowej. Mowa tu o umowie prosumenckiej, określonej w art. 4a ustawy OZE. Umowa taka (zawarta pomiędzy prosumentami) określa co najmniej:

• przysługujący poszczególnym prosumentom zbiorowym energii odnawialnej lub prosumentom wirtualnym energii odnawialnej udział ‒ wyrażony w procentach ‒ w wytwarzaniu energii elektrycznej z OZE oraz maksymalną moc zainstalowaną elektryczną, wyrażoną w jednostkach energii, której ten udział odpowiada;
• tytuł prawny przysługujący prosumentom zbiorowym energii odnawialnej do mikroinstalacji albo małej instalacji lub tytuł prawny przysługujący prosumentom wirtualnym energii odnawialnej do instalacji odnawialnego źródła energii;
• reprezentanta prosumentów;
• zasady zarządzania instalacją odnawialnego źródła energii oraz odpowiedzialności za bezpieczeństwo funkcjonowania, eksploatację, konserwację oraz remonty instalacji odnawialnego źródła energii, a w przypadku prosumenta wirtualnego energii odnawialnej także odpowiedzialności za bilansowanie handlowe;
• położenie oraz dane techniczne instalacji OZE, w szczególności określenie jej rodzaju i łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej;
• położenie oraz dane identyfikacyjne punktów poboru energii elektrycznej poszczególnych prosumentów zbiorowych energii odnawialnej lub prosumentów wirtualnych energii odnawialnej;
• zasady zmiany umowy, w szczególności zmiany udziałów w wytwarzanej energii elektrycznej w OZE przysługujących poszczególnym prosumentom oraz zasady rozwiązania umowy.

Ustawodawca w nowelizacji określił również mechanizm kalkulacji kosztu objęcia przez mieszkańca gminy udziału w wolumenie mocy przyszłej elektrowni wiatrowej. Udział prosumenta wirtualnego w wytwarzaniu energii przez elektrownię wiatrową jest proporcjonalny do procentowego udziału w mocy zainstalowanej przysługującej mieszkańcowi gminy w łącznej mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej. Koszt taki ma stanowić iloczyn danego udziału, wyrażonego w kW, oraz kosztu budowy elektrowni wiatrowej. Idąc dalej, ustawodawca wskazał sposób kalkulacji maksymalnego kosztu budowy elektrowni wiatrowej, według następującego wzoru:

WKBew = CRew x RWPew x 6,7/1000,

gdzie poszczególne symbole oznaczają:

• WKBew ‒ maksymalny koszt budowy elektrowni wiatrowej, wyrażony w zł na kW,
• CRew ‒ cenę referencyjną dla instalacji o łącznej mocy zainstalowanej większej niż 1 MW, wykorzystującej do wytwarzania energii elektrycznej wyłącznie energię wiatru na lądzie, określoną w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 77 ust. 3 ustawy o OZE, wyrażoną w zł na MWh, obowiązującą w dniu przekazania wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi miasta gminy informacji, o której mowa w ust. 2,
• RWPew ‒ referencyjny roczny wolumen produkcji energii elektrycznej dla elektrowni wiatrowej w odniesieniu do 1 MW mocy zainstalowanej, wynoszący 3300 MWh/MW.

Oceniając tę propozycję ustawodawcy, należy stwierdzić, że kierunek (jakim pozostaje określenie sposobu tej kalkulacji ustawowo) jest pożądany – pozwoli uniknąć naruszeń w nierównej relacji, w której znajdzie się mieszkaniec gminy. Pewnym ryzykiem pozostaje natomiast to, że ustawodawca, wskazując chociażby wartość WKBew, nie wskazał, jakie kryteria mają służyć weryfikacji tej wartości. Może to skutkować w przyszłości próbami sztucznej manipulacji tym wskaźnikiem, co z kolei wprost przełoży się na koszt objęcia przez mieszkańca gminy udziału w wolumenie mocy przyszłej elektrowni wiatrowej.

Korzystny mechanizm

Zawarcie w nowelizacji mechanizmu prosumenta wirtualnego należy odczytać jako dobry kierunek działań ustawodawcy, zmierzający do dalszego rozpropagowania tej instytucji. Przejście od biernych konsumentów do aktywnych prosumentów maksymalizuje różnorodne korzyści ekonomiczne (np. obniżenie kosztów korzystania z energii), operacyjne (np. bezpośredni udział w systemie energetycznym) i środowiskowe (stymulacja rozwoju OZE) w obszarach mikrogeneracji, redukcji popytu, zarządzania danymi i magazynowania energii. Udział prosumentów w inteligentnych sieciach ma kluczowe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju i długoterminowej wydajności procesu współdzielenia energii.

Pewne obawy budzi natomiast to, że jakkolwiek nowelizacja wskazuje prawidłowe instytucje i kierunek zmian, w którym ma podążać krajowa energetyka, to jednak znowelizowanym regulacjom brak precyzji i ostatecznego uregulowania pewnych kwestii, np. dotyczących mechanizmu rozliczeń czy nałożenia na gminy obowiązku „akwizycji” danej inwestycji wśród swoich mieszkańców. Wskutek tego wątpliwości, rysujące się już obecnie, będą mogły zostać rozstrzygnięte dopiero po pojawieniu się orzecznictwa.

bezpieczna eksploatacja elementów technicznych

Nowelizacja wprowadziła jeszcze jedną istotną zmianę, choć być może nie aż tak kluczową z punktu widzenia jej doniosłości prawnej. Do ustawy wiatrakowej został bowiem wprowadzony rozdział 2a „Zasady bezpiecznej eksploatacji elementów technicznych elektrowni wiatrowej”.

Podmiot odpowiedzialny

Nowy art. 8a ustawy wiatrakowej wprost już określa, że za bezpieczeństwo eksploatacji elementów technicznych elektrowni wiatrowej odpowiada eksploatujący elektrownię wiatrową. Nie oznacza to oczywiście, że dotychczas nie było podmiotu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo eksploatacji takich elementów. Nie był on po prostu określony w ustawie. W prawie można było natomiast znaleźć wiele regulacji określających zgodność z parametrami technicznymi (normy ISO, PCA, zgodność z kodeksami sieciowymi PSE itp.).

Warto też wspomnieć o tym, że zgodnie z nowym art. 8b ustawy wiatrakowej „eksploatujący elektrownię wiatrową o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 metrów lub o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 100 kW poddaje elementy techniczne elektrowni wiatrowej czynnościom i przeglądom serwisowym realizowanym zgodnie z zaleceniami i częstotliwością określonymi w dokumentacji techniczno-ruchowej i instrukcji eksploatacji elektrowni wiatrowej”.

Poprzez wyraźne wskazanie parametrów technicznych instalacji podlegających nowo wskazanym obowiązkom ustawodawca zdaje się rozdzielać instalacje „duże” od tych „mniejszych”. W odniesieniu do elektrowni wiatrowej o wysokości nie mniejszej niż 30 metrów lub o mocy zainstalowanej 100kW w znowelizowanych przepisach określono, że czynności serwisowe mogą być dokonywane jedynie przez wyspecjalizowane podmioty, wpisane do rejestru podmiotów wykonujących czynności i przeglądy serwisowe elementów technicznych elektrowni wiatrowej, prowadzonego przez prezesa Urzędu Dozoru Technicznego (UDT). Nowelizacja kompleksowo określa zasady certyfikacji takich podmiotów, jak również zasady prowadzenia takiego rejestru, który jest udostępniany publicznie na stronie UDT. To prezes UDT dokonuje certyfikacji przedsiębiorcy i wpisu do rejestru na wniosek tego przedsiębiorcy.

Certyfikacja przedsiębiorcy polega na sprawdzeniu i potwierdzeniu posiadania uprawnień do wykonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych, w tym dysponowania odpowiednio wykwalifikowanym personelem.

Certyfikacja przedsiębiorcy obejmuje weryfikację:

• spełnienia minimalnych wymagań w zakresie dysponowania personelem posiadającym niezbędne uprawnienia, doświadczenie i kompetencje zawodowe do wykonywania czynności i przeglądów serwisowych w elektrowni wiatrowej;
• dysponowania wdrożonymi procedurami wykonywania czynności i przeglądów serwisowych elementów technicznych elektrowni wiatrowych;
• dysponowania wyposażeniem pomiarowo-badawczym, które jest zgodne z listą przewidzianą w instrukcji konserwacji elektrowni wiatrowej, oraz sprawdzenia, czy używane wyposażenie pomiarowo-badawcze jest objęte nadzorem metrologicznym, jeżeli taki nadzór jest wymagany;
• dysponowania sprzętem i urządzeniami niezbędnymi do wykonywania czynności i przeglądów serwisowych. ©℗